Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






ХХ ғасырдағы Американың мерзімді баспасөзі 2 страница






XIX ғ асыр соң ына дейін журналистер кә сібі ө ндірісте ғ ана жұ мыс істеді, ал жас репортерлерді міндетті тү рде редакцияда оқ ытты. Жаң адан келген журналистерді дайындайтын оқ у орындары болмады. Кө п баспагерлер, мысалы, Э.У.Скриппс репортарлерді арзан кү ш деп санады жә не жалпы журналистерді колледж, университет дең гейінде оқ ыту қ ажет екенін жоқ қ а шығ арды.

1890 жылдары АҚ Ш университеттерінде қ ысқ а мерзімді курстарда журналистерді репортерлік техниканы мең геруге оқ ытуды ұ йымдастыра бастады. Бірінші кезекте анық тамалық тар, журналистика туралы оқ улық тар шығ арылды. Журналистерді жан-жақ ты бағ дарлама негізінде оқ ыту 1893-1901 жылдары Пенсильван университетінде жү зеге асты. Иллинойс университетінде 1904 жылы журналистерге арналғ ан тө рт жылдық оқ у бағ дарламасы енгізілді. Ал, 1908 жылы Миссури Штатындағ ы университетте бірінші рет журналистика факультеті ашылды. Осы кезде баспасө з қ ызметкерлерін оқ ыту Еуропа елдерінде де қ олғ а алына бастады. Репортерлік мектеп пен университеттерде журналистерді дайындау алғ ашқ ыда осылай жү зеге асты. Францияда бірінші журналистика мектебі 1899 жылы Парижде Ә леуметтік зерттеу институтында ашылды. Оқ у ә леуметтануды, бұ қ аралық коммуникация теориясын ү йрету негізінде болды. 1924 жылы Лиль университетінде журналистика жоғ арғ ы мектебі ашылды. Бірінші рет бұ л елде толық масштабты маманданғ ан журналистерді дайындау жү зеге асты. Жиырмасыншы жылдан бастап АҚ Ш пен Батыс Еуропада баспасө з мамандарын дауындаудың қ ыр-сыры туралы ғ ылыми-зерттеу ең бектері жазыла бастады.

Журналистика ережелерінен қ ұ рылғ ан негізгі кә сіби қ ызмет ретіндегі алғ ы шарттары мен кодексі, мамандық тың нормативтік негіздері бекіді. Бірінші рет баспасө з кодексі АҚ Ш-та, Еуропа елдерінде XIX ғ асырдың соң ы мен XX ғ асыр басында пайда болды. Бірінші басылымның пайда болғ анына, журналистиканың қ оғ амдық институт ретінде қ алыптасқ анына ү ш жү з жыл толғ анда ғ ана Кодекс қ абылданды. Шетел тарихшыларының зерттеуінде бірінші кә сіби журналистік Кодекстің қ абылдануы мен ө ң деулуінің ү лкен оқ иғ а болғ анын айтады. Онымен қ оса, баспасө здің қ оғ аммен ара қ атынасында XIX ғ асырдың ортасында сынның ө скенін жазды. Бұ л АҚ Ш пен Еуропа елдеріндегі журналистикада коммерциялық ә діс кең інен орын алуымен де байланысты еді.

Қ оғ амның кө рнекті ө кілдері баспасө здің коммерциялық қ ызметін сынғ а алды, журналистер ірі бизнес пен жарнамашыларғ а бағ ынышты деп кінә тағ ып, ірі баспагерлер бірігуінің шарты бойынша еркін бә секе ережесі кейін шегінді, адамның жеке ө міріне қ ол сұ қ пау, адамгершілік принциптері бұ збау, журналистердің ақ паратты таза жолмен алуы, оқ ырмандардың ақ паратты дұ рыс қ абылдауы мен этикалық норманың ү немі бұ зылмауына септігін тигізді. Қ оғ амғ а бұ қ аралық баспасө здің есінен тандыратын ә серіне алаң дағ ан америкалық тар негативті тенденцияның ө скенін айыптады (Марк Твен, Эптон Синклер, Уилл Ирвинг). Сондай-ақ коммерциялық баспасө здің бірінші сыншысы, Солтү стік Америка журналистикасына ә р қ ырынан мінездеме берген 1860 жылы «Біздің газеттік шайкамыз» кітабының авторы Л.Вилмер бұ қ аралық баспасө здің, «сары басылым» журналистиканың дамуы, тұ ң ғ ыш рет ірі баспа компаниясының қ ұ рылуы қ оғ амда жаң а сынды туындатты деген пікір айтты. «Collier`s» журналының беттерінде 1911 жылы публицист Уилл Ирвинг он бестен аса журналистік зерттеу мақ алаларын жазып, «Баспасө з билігі» деген атпен жариялады. Америкалық зерттеушілер М.Марцолф пен Х.Дикен-Гарсиа 1880-1950 жылдар аралығ ында сыншылардың назары екі негізгі мә селеге аударылғ анын айтады. Ол қ оғ амдық еркіндік пен демократияның сақ талуындағ ы баспасө здің рө лі мен қ оғ амдық мә дениеттің рө лінің маң ызы орын алғ анын баса кө рсетеді.

Зерттеушілердің ойынша, журналистиканың кемшіліктері коммерциялық мінездемесімен анық талғ ан. Алғ ашқ ы сыншылардың бірі баспасө зде хабарланғ ан атақ ты Латын Америка публицисі Хосе Марти болып табылады. Ол ө зінің Нью-Йорктік қ ызметі кезінде (1880-1890 жж.) АҚ Ш-тағ ы коммерциализацияның зардаптарын бақ ылады. Публицистикалық циклде «Солтү стік Америкалық сахнаны» АҚ Ш баспасө зінің гуманистік позицияның ағ артушылық ақ ауларын айыптады.

1920 жылдары белгілі жазушы, журналист, макрейкер Эптон Синклер «The Brass Check» атты кітабын шығ арды. Бұ л баспасө здің концентрациясындағ ы мә селелер мен журналистиканың жағ ымсыз жақ тарын ашты. Басылымдардағ ы жарнама мен жарнама беруші рө лі, коммерциялық қ ызметі сынғ а ұ шырады. 1921 жылы шық қ ан полемикалық «Масқ ара чегі» атты кітабында Э.Синклер «New York Times» газетін кінә лады. Оның адвокаты Нью-Йорк университетіндегі журналистика мектебінің деканы Дж. М.Ли кә сіби этиканың негізгі принциптерінің ө рескел бұ зылуын сынады. 1920 жылы журналистикағ а қ атысты бірінші рет сыни ең бектер пайда бола бастады. Атақ ты публицист Джордж Сельдес 1988 жылғ ы ө ліміне дейін жемқ орлық қ а қ арсы жә не баспасө здегі бұ рмалауғ а қ арсы шық қ ан кә сіби журналист болды. Осы кезде «сары басылымдардың» иесі У.Р.Херст: «Журналистика этикасы ә лемдегі басқ а мамандық тарғ а қ арағ анда жоғ ары дә режеде болуы керек» [2, 23-б], -деп бағ а берді. Уолтер Липпманның 1920 жылдары жазғ ан сыни жұ мыстарында баспасө здегі қ оғ амдық қ ызмет ету миссиясының коммерциялық ауытқ уын хабарлады. Басылымның жағ дайына байланысты қ оғ амғ а кө ң ілі толмау журналистік сыни кө зқ арас туғ ызады жә не «сары журнализм» ө мірде ә р тү рлі қ озғ алысты туғ ызды. Баспасө зде кә сіби қ ызметтің этикалық принциптерінің қ атал сақ талуы басты орында тұ руы тиіс болды.

1923 жылы (ASNE) Америка қ оғ амының газет редакторлары, ірі газет қ ызметкерлерінің басшылары бірігіп, журналистиканың жә не АҚ Ш басылымдарының «ойын ережесін» он жыл анық тағ ан «Журналистика қ ағ идалары» алғ ашқ ы кә сіби Кодексті қ абылдады. Баспасө здің жә не журналистің қ оғ ам игілігіндегі жауапкершілік принциптері, шыншылдық, дә лдік, ә ділдіктің, сыпайылық тың жә не адам ө міріне сыйластық пен қ арау ұ станымы басты назарда болды. Кодекс газет тә жірибесінде «сары журнализмге» тә н сыни ә дістерді қ олдануғ а тыйым салуғ а бағ ытталды. Мысалы, жарияланымдардың тақ ырыбы мазмұ нына сә йкес келуі, бұ қ аралық коммерциялық баспасө зде тақ ырыбы мә тін мазмұ нынымен сә йкес келмей жатуы, ә деттегідей қ ұ былыс болып отырғ анын ескерді. Кодексте маманданғ ан журналистер қ оғ амында «Сигма Дельта Кай» (АҚ Ш, 1926 ж.) кө п баспасө з қ ызметкерлерінің ө здеріне тә н ерекшеліктері, журналист этикасының белгілері айқ ындалды. Кодексте журналистердің статусы қ оғ ам ө кілдері ретінде кө рсетіліп, жалпығ а бірдей игілікке қ ызмет етуге міндеттейтін жә не шындық ты қ амтамасыз ететін ақ парат таратуғ а, қ оғ ам алдындағ ы жауапкершілікті сезінуге шақ ырды.

Бұ рынғ ы кодексте журналистика этикасы, баспасө з қ ызметкерлеріне жауапкершілік пен ә леуметтік ағ артушылық рө л жү ктеді. 1923 жылы шық қ ан «Журналистика қ ағ идаларында» газет білім беру мақ сатында қ ызмет етеді деп жарияланғ ан. Кодексте маманданғ ан журналистер қ оғ амы: (1926 ж) «Біз қ оғ амның ә ділдік шартымен гү лденетініне сенеміз», -деп жазды. Бұ л жағ дай журналистиканың либертариандық концепциясының принциптеріне кодексті қ ұ растырушылардың ә сері байқ алды. Баспасө з қ оғ амның ә леуметтік гү лдену функциясын атқ арады жә не демократиялық ө зін-ө зі басқ ару қ абілетін қ амтамасыз етеді. Радионың, одан кейін телевидениенің пайда болуымен кодекс қ айта-қ айта ө ң деліп, қ абылданды. Онда ақ парат индустриясы қ ызметкерлерінің кә сіби тә ртібін реттейтін Кодекс ережелерін сақ тауғ а шақ ырады. Бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарының дә режесіне қ арай редакция ө зіндік ішкі кодекстермен қ амтамасыз етіледі. Қ азіргі таң да тек ірі басылымдар ғ ана емес, телекомпания мен радиохабар қ ызметінің ө зіндік ішкі кодекстері бар. Бірақ бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары редакциясы қ ұ жатқ а ұ қ сас аналогияны ішкі тә ртіпті реттеу мақ сатында қ олданады.

Америкалық журналистер ассоциациясы «ANPA» 1887 жылы пайда болды. Бұ л ұ йым АҚ Ш жә не Канада баспагерлерінің алдында пайда болғ ан экономикалық, технологиялық, қ ұ қ ық тық мә селелерді ұ жымдасып шешеді. Шетелде XIX-XX ғ асырда маманданғ ан журналистер дайындалып, оларды біріктіретін одақ тар пайда болды. Журналистік баспасө з клубы қ ұ рылып, баспасө з қ ызметкерлерінің бірлестігін біріктіру, олардың бос уақ ыты жә не демалысын ұ йымдастыру жағ ы да қ арастырылғ ан. Шетелдерде журналист мамандарын дайындау барысында журналистикағ а кіріспе, баспасө з қ ызметкерінің этикалық кодексі, журналистиканың тарихы, баспагерлер мен редакторлардың жұ мысы, басылымды безендіру техникасы мен технологиясы т.б. кә сіби пә ндер бағ дарламаларғ а енген.

Журналистердің қ оғ амдағ ы рө лі мен қ ызметін қ орғ ау мә селесіне ғ асырдың басында кө п мемлекеттерде пайда бола бастағ ан журналистік ұ йымдар мен қ оғ амдар терең ірек бағ ыт алды. 1909 жылы АҚ Ш-та қ ұ рылғ ан «Сигма Дельта Кай» кә сіби журналистер қ оғ амы тек қ ана журналистердің ең бек қ ұ қ ығ ын қ орғ ау мә селесімен айналысқ ан жоқ, сонымен қ атар, кә сіби этика нормалары, журналистік зерттеуді де терең қ арастырды. Қ оғ ам 1912 жылы ә лемдегі ең алғ аш журналистік басылым – «Тhe quill» («Қ ылқ алам») айлық журналын шығ арды. Ол 1967 жылы журналистердің ресми ақ параттарғ а кедергісіз қ ол жеткізуіне жол ашты, сонымен қ атар, ақ парат бостандығ ы туралы Акті бекітілді.

ХҮ ІІ-ХҮ Ш ғ асырдағ ы мерзімді басылымды тү ріне қ арай бө лу газет-журналдардың негізгі тү рлерінің пайда болуына ә келді. ХХ ғ асырдың бірінші жартысында жалғ асын тапқ ан баспасө здің эволюциясы газет-журналдардың сақ талғ ан ү лгісін нарық қ а сай етіп бағ ыттап, жаң а тү рлерін қ алыптастыруғ а ық пал етті.

Таблоидтар. Кішкентай форматтағ ы газеттер (таблоидтар) ХІХ ғ асырдың аяғ ында шығ а бастағ ан. Алайда, бұ л басылымдар мен газеттердің арасында ешқ андай айырмашылық бола қ ойғ ан жоқ. Таблоид бұ қ аралық сенсациялық баспасө з болды. 1900 жылдың желтоқ санында Дж. Пулитцер британ баспагері А.Хармсуортпен бірге Атлантиканы кесіп ө ткен. Хармсроут 1896 жылдан бастап «Daily Mail» («Кү нделікті пошта») «сары басылымды» шығ арумен айналысқ ан. Ағ ылшын баспагері «тө менгі сатыдағ ы» басылымдардың болашақ ө мірі жайлы болжаулар айтқ ан. Жаң адан туғ ан ойын тә жірибе жү зінде жү зеге асыру ү шін Пулитцер Хармсурғ а ө зінің «New york Word» газетінің бір санын шығ аруғ а рұ қ сат береді. Хамсуорт даярлағ ан тә жірибелі нө мір 1901 жылы 1 қ аң тарда жарық кө реді. Ол қ алыпты «Word» газетінен кө лемі бойынша кем тү сті. Алайда, иллюстрациялармен безендірілген болды. Оқ ырмандар жаң а ү лгіні жақ сы қ абылдағ анына қ арамастан, келесі сандар бұ рынғ ы қ алыппен шығ ып отырды.

АҚ Ш-та сенсациялық таблоид газеттерінің шығ уы 1920 жылдармен тұ спа-тұ с келеді. 1919 жылы Нью-Йоркта Паттерсон мен Маккормик шығ арғ ан «Іllustrated daily news» атты ірі алғ ашқ ы таблоид газет пайда болды (кейінірек «illustrated» сө зі газет атауынан алынып тасталды). Бұ л таблоид газет аз уақ ыт ішінде ең кө п таралыммен шығ а бастады. 1930 жылы экономикалық дағ дарыстың салдарына қ арамастан оның таралымы 1 500 000 жетті. «Daily news» газетінің жетістігі бә секелестеріне таблоидтарғ а мә н беруге итермеледі. 1924 жылы Херст Нью-Йорк газеттерінің қ атарына «Daily Mirror» атты ө зінің таблоидын енгізді. Ол ағ ылшын прототипінен тек қ ана моделін емес, газеттің атауын да тура сол кү йі алды. Бірнеше айлардан соң Макфадден оқ ырмандарғ а ө з газетін ұ сынды. Ол таблоид стиліне тә н «Daily Graphik» газеті еді.

Интеллектуалдық жағ ынан онша дамымағ ан жә не білімі орташа оқ ырмандарғ а бағ ытталғ ан таблоидтың мазмұ ны кө бінесе, айқ ай-шу мен келең сіздіктерге ұ рындырды. Таблоидтарды «газетка» деп тек оның кішкентай кө леміне қ арап атағ ан. Таблоидтарғ а иллюстрация тә н, сонымен қ атар, кө ң іл кө теретін материалдар жиі басылып отырғ андығ ымен, «қ алыпты емес» атаулары мен бірінші беттегі кө лемді шапкалармен ерекшеленеді. 1930 жылы иллюстрациялар Америка таблоидтарының бетінің 40 пайызын алып жатты. Газеттің 25 пайызы ғ ана негізгі форматты қ ұ рады. Ә рбір бағ ан тақ ырып бойынша материалдарды қ амтыса, ортаң ғ ы бағ ан иллюстрациялардан тұ рды.

Апталық жаң алық тар журналы. ХХ ғ асырдың 20-30 жылдары журнал басылымында жаң а пішін – жаң алық тар журналы пайда болды. Бұ л «Time» («Уақ ыт») журналынан бастау алады. Бұ л журнал 1923 жылы Йель университетін енді ғ ана бітірген Х.Люс пен Б.Хадденнің басқ аруымен шығ ып отырғ ан. Журналдың шығ арушылары индустрияландыру нә тижесінде пайда болғ ан жаң а қ оғ амның орта тап ө кілдерінің қ ажеттілігін ескеріп отырғ ан. Сонымен қ атар, тү рлі оқ иғ аларды мен ә рқ илы тақ ырыпты қ амтуды мақ сат етті.

1920 жылдардағ ы орта таптың қ атарын толық тырғ ан Америкалық университеттер мен колледждерді бітірушілер ө здерінің саласынан басқ аны тү сінуді қ ажет етпеді. Сондық тан да жаң а журнал «сараптамашығ а» емес, «қ олы бос адамғ а» бағ ытталды. Журналды шығ арушы жастар «АҚ Ш халқ ы кө п басылымдарғ а ие болса да, ақ параттандырылмағ ан» деген ойда болды. Сондық тан олар жиырмадан астам тақ ырыптарды қ амтитын жү йелік іріктеу мен қ атаң ұ йым қ ұ ру керек деп шешті. Себебі, сол арқ ылы оқ ырман журналды оқ уын ың ғ айлатып, тез бағ ыт алатынына нық сеніммен қ арады.

Олар енгізген қ атаң тә ртіп негізінде қ алыптасқ ан журнал мазмұ ны субъективтілігімен ерекшеленді. «Time» бір қ алыпты стильмен шығ ып отырды. Оқ ырман кө з алдына барлық ақ парат бір адамның атынан бір адамғ а беріліп отыр деген ой қ алыптастырды. Сол мақ сатпен басылымдағ ы авторлардың материалдарын редактор ө ң деп, «Time» журналының стиліне ың ғ айлады. Сенімді, ирониялық, скептикалық, ө ткір стильді ұ станды, бұ л «ұ жымдық журнализмнің» қ алыптаса бастағ анын кө рсетеді.

Басылымды білімі орта топқ а негіздеу ү шін Люс пен Хадден студент пен жастар стилімен, неологизм жә не экзотизм сарынымен жазылатын беттер енгізді. Оқ ырмандардың осы категориясын тарту мақ сатында «адам қ ызығ ушылығ ын» туғ ызатын материалдары пайдаланды (спорт, демалыс, ойын- сауық, жыныстық қ атынас, ө мір стилі, денсаулық).

«Time» журналындағ ы жарияланымдар экспрессивті сипатта болды. Журнал жаң алық тарды тарихи баяндау сипатында жеткізуге талпынды. АҚ Ш-та тарағ ан фактологиялық репортаждан мү лдем бас тартты. Журнал мазмұ ны оннан аса тақ ырыптар бойынша бө лінді. Олардың кө пшілігі дайджест сипатын ұ станып, редакцияның жекеменшік зерттеу орталық тары болды. Сол арқ ылы бұ л журнал жақ сы ақ параттанғ ан мерзімді басылым ретінде танылып, нә тижесінде «Time» журналы бұ қ аралық басылым мен «сапалы» баспасө зге тә н болды. Журналдың мақ саты – «Ә лемді кө ру жә не кө рсету» екенін айта отырып, оның шығ арушылары оқ ырманғ а жарқ ын, эмоционалды сипаттағ ы оқ иғ аларды, оқ иғ алардың визуалды имиджін жеткізуге тырысты. «Time» журналына иллюстрациялық материалдарды, оқ иғ алық фотосуреттерді енгізу осы сипатты одан ары дамытты.

Басында «Time» журналына субъективті элементтер тә н болып, журналдағ ы жаң алық тар мазмұ ны интерпретивті аспектіге толы болды. Сол ү шін жаң ашыл журналистер сын айта бастады. Олар журналда дерек пен кө зқ арас қ атар жү ретінін, классикалық талапқ а сай деп санады, сондық тан скептикалық кө зқ арастағ ы Х.Люс журналистикада ең бастысы «шынайылық» деп есептеді. Сыншылар «Time» журналының шынайылығ ына кү мә нмен қ арай бастады. Жаң алық тарды жеткізудің астарында ү гіт-насихат жатыр деп есептеп, себебі, кө п жағ дайда журнал бетіндегі ақ параттың қ айдан алынғ андығ ына сілтеме жасалмады. Редакция дайджест ә дісін қ олданып, ақ парат басқ а басылымдардан алынып отырғ аны жасырылды. Журналдың сипаты ретінде жаң алық тардың персонализациялануын атап ө туге болады. Болып жатқ ан оқ иғ алар туралы ақ парат іріктеу белгілі саясатшылар, бизнесмендер жайлы оқ иғ аларғ а негізделді. Редакция мұ ны «Есімдер жаң алық туғ ызады» деген принципті ұ станды. Журнал басшылары «Time» журналындағ ы жыл адамын анық тауы зор жетістік болды. «Жұ лдыздар» категориясындағ ы жаң алық тар бойынша жыл адамы анық талып отырды.

Қ оғ амдық -саяси иллюстрациялық апталық «Time» жаң алық тар журналы 1930 жылдары ү лкен коммерциялық жетістікке жетіп, ә лемдегі ең кө п таралымды басылымғ а айналды. Қ азіргі таң да оның 40 шетелде таралады. Соның ішінде Еуропалық ү лгідегі «Time-Atlantik Edition» газетін ерекше атап ө туге болады. Оның жалпы таралымы 1960 жылы 2 500 000 миллион болса, 1970 жылы 4 000 000 жетіп, қ азіргі таң да 5 000 000 данадан асады.

«Time» журналының тү рі мен редакциялық концепциясы АҚ Ш пен басқ а шетелде де белгілі болды. «Time» журналының аналогы жә не ең басты бә секелесі 1933 жылы АҚ Ш-та шық қ ан «Newsweek» («Апта жаң алық тары») журналы болды. Олардың арсында пішіні, мазмұ ны, қ ұ рылымы бойынша ұ қ састық тар кө п болды. «Newsweek» журналын «Time» журналында кө п жылдар қ ызмет атқ арғ ан Дж.С.Мартин шығ арғ ан. «Time» журналының редакциялық қ ызметін жақ сы мең герген Дж.С.Мартин ө зінің жаң а басылымында он жыл бұ рын Люс пен Хадден айтқ ан идеяларды негізге алды. «Newsweek» - қ оғ амдық -саяси иллюстрациялық апталық жаң алық тар журналы. Бү гінгі таң да «Time» журналының басты бә секелесі болып табылады. Оның 25 шетелдік басылымы бар. Сонымен қ атар, Еуропа елдерінде тарайды. Журналдың таралымы – 3 100 000 дананы қ ұ райды. «Time» журналының ә серімен Американдық баспагер Д.Лоуренс 1933 жылы ө зі шығ арып отырғ ан 1926 жылдан бастап шығ атын «Uniyed states daily» атты газетін апталық жаң алық тар журналына айналдырды. 1948 жылы оғ ан тағ ы бір «Word Report» журналын қ осты. Лоуренс журнал саласына ө зінің «Time» журналының типологиялық аналогын ұ сынып, оғ ан «US News and World Report» деген атау берді. АҚ Ш-та жә не басқ а да елдердегі апталық журналдардың негізгі ерекшелігі - ә р санының негізгі репортаждарының болуы еді. Ол ең маң ызды оқ иғ а мен жаң алық тарды қ амтыды. Америкада бү гінгі кү ні шығ атын саяси-қ оғ амдық жаң алық тар журналдары да бұ рынғ ы сияқ ты жоғ ары білімді оқ ырманғ а бағ ытталғ ан.

Бұ қ аралық иллюстрациялық журналдар. Баспа ісінің даму жетістіктері, фото шығ ару ө нері мен технологияның жетілуі заман талабына сай жаң ашыл бұ қ аралық иллюстрациялық журналдарды шығ аруғ а ық пал етті. Олардың ішінде ең ірі жә не танымалы Люс шығ арғ ан «Life» («Ө мір») журналы болды.

ХІХ ғ асыр соң ында иллюстрациялық материалдар мен фотосуреттерге бай журналдар тарай бастады. Соның бірі америкалық танымал «Saturday Еvening Рost» журналы еді. 1897 жылы бұ қ аралық журналғ а айналғ ан ол 25 цент тұ ратын жә не дә стү рлі орта тап ө кілдеріне бағ ытталғ ан. Бұ л басылымдарда иллюстрациялар орын алады жә не мә тіндік материалдардың ә серін арттыру ү шін пайдаланылды. Фотожурналистика жанрының қ алыптасуында фотоиллюстрация алдың ғ ы қ атарғ а шық ты. Оғ ан баспаханалық ө ндірістің дамуына ық пал етті. Бұ қ аралық сипаттағ ы заман талабына сай жаң ашыл бұ қ аралық иллюстрациялық журналдар миллиондағ ан данамен шық қ анына қ арамастан, оларды шығ ару жұ мысының шығ ыны шектеулі болды. Ол тек қ ымбат қ ағ аз, сапалы тү рлі-тү сті басылым қ ымбатқ а тү се қ оймады. Бұ қ ара халық қ а бағ ытталғ ан тү рлі-тү сті басылым коммерциялық жарнама тарату ық палымен кө зге тү сті. Жарнамадан табылғ ан кө п қ аржының арқ асында шығ арушылар шығ ынды ө теп қ ана қ оймай, баспа бизнесін арттырып, оқ ырманғ а журналды тө мен бағ амен сату мү мкіндігіне ие болды. Қ ымбат иллюстрациялық «Life» («Ө мір») журналының бағ асы не бары 10 цент болғ ан. Сол арқ ылы ол ө те қ олжетімді болды. «Life» («Ө мір») журналының бұ қ аралық баспасө зге жатуы оның мазмұ ны жә не бейнесіне негізделеді. Люстың «Ә лемді кө ру жә не кө рсету» принципін бұ л журнал да толық қ абылдады. Апта жаң алық тарын журнал фотоиллюстрациялар арқ ылы бейнелі тү рде таныстырды.

Телеарналардың пайда болуына дейін кешкі жаң алық тар 15 минут уақ ытты қ амтығ ан. Ал тү рлі-тү сті телеарналар ә лі толық тарай қ оймады. Люс «Life» («Ө мір») журналын шығ ару Бродвейде жаң а тележоба шығ арумен тең екенін тү сінді. Сапалы фото ұ лттық масштабтағ ы материалдармен жақ сы ү йлесім тапты. «Life» («Ө мір») журналының редакциялық шығ ындары бә секелес журналдарғ а қ арағ анда екі есе кө п болды. «Life» («Ө мір») журналының коммерциялық жә не қ оғ амдық жетістіктері америкалық жә не шетел баспагерлерін типологиялық анологын танытуғ а итермеледі. 1937 жылы Г.Коулсон екі апталық «Look» иллюзиялық журналын шығ арды. Ол ұ зақ уақ ыт бойы «Life» («Ө мір») журналының басты бә секелесі болды. «Life» («Ө мір») журналының басқ а мық ты бә секелесі «дә стү рлі» апталық иллюстрациялық «Saturday Еvening Рost» журналы болып табылды. Оның таралымы иллюстрациялық журналдардың «алтын кезең інен» кейін 1950 жылдары 6 000 000 данағ а жетті. 1945 жылы АҚ Ш-тың журналдарында афро-американдық тарғ а арналғ ан «Еboy» иллюстрациялық журналы шығ а бастады. Оны шығ арушы Дж.Х.Джонсон – Люстың жақ ын досы «Saturday Еvening Рost» журналының типологиялық аналогын жасады. 1930-1940 жылдары жиналғ ан тә жірибелер негізінде 1954 жылы «Тime ins» компаниясы пайдаланды. Бұ л компания спорт жаң алық тарын иллюстрациямен жеткізетін «Sport Illustrated» журналын шығ арды.

1950-1960 жылдары иллюстрациялық журналдар телевидениемен бә секеге тү сіп, жарнама арқ ылы табылатын қ аржыдан айырыла бастады. Себебі, телеарналар ақ паратты тірі картиналар арқ ылы жеткізіп отырды. 1959 жылы «Life» («Ө мір») журналының рекордты таралымғ а жетуіне қ арамастан жарнамалық материал басу мә селесі телеарнамен бә секеге тү се алмады. Кейінгі жылдары журнал телеарнамен бә секеге тү се отырып жарнама арқ ылы қ аржы табу кө зін мақ сат етті. 1962 жылы «Saturday Еvening рost» АҚ Ш-тағ ы ең танымал иллюстрациялық журнал кө п миллионды таралымымен қ оса 1891 жылдан бері алғ аш рет дағ дарысқ а ұ шырады (4 миллионғ а дейін қ ұ лдырады). Экономикалық қ ұ лдырау кезең іне байланысты ол ө зінің бұ қ аралық оқ ырманынан айырыла бастады. 1970-1972 жылдары «Life» («Ө мір») журналының таралымы 8 500 000миллион данадан 5 500 000 миллионғ а дейін тү сті. Журналды жабуғ а тура келеді. Кейінірек Лук журналы да дә л сол тағ дырды басынан кешті. 1945 жылы 2 000 000 дана болса, 1955 жылы 4 000 000 болды. Кө зделген мақ саттық таралымғ а жетпей (8 млн.) журнал 1971 жылы жабылады.

Америкадағ ы журналдардың рө лi. Бiрiншi американдық журналдар газет шық қ аннан кейiн арағ а жарты ғ асыр салып жарық кө рдi. Америкада бiрiншi журнал 1893 жылдан бастап шық ты. 1969 жылы «The Safurday Euening Рost», 1971 жылы «Look», 1972 жылы – «Life»деген журналдар жарық қ а шық ты. «The Safurday Euening Рost»жә не«Life» журналы ай сайын шығ ып тұ рады. Сонымен қ атар, “Теннис” (Tennis), “Жизнь автопутешественника” (Trailer Life), “Модели железных дорог” (Model Railroading)журналдары да жарық кө рдi. Басқ а журналдар ақ параттарды, оқ ырмандардың нақ ты мекен-жайларын жариялап отырды. «Tv Guide», «Time», жә не «Newsweek»қ азiр аймақ тық шығ арылымдар болып табылады. Кейбiр журналдар ә р нө мiр сайын оқ ырмандар тобын қ ызық тыруғ а тырысады. 1970 жылы АҚ Ш-та 6 960 журнал, ал 1994 жылы 11 000 дана болды. 1994 жылы 50 журналдың данасы бiр миллионғ а ө стi. Зейнеткерлерге арналғ ан журналдар да шығ арылып отырады. Оларғ а «Reader’s Digest» (15126664), «TV Guide» (14037062)жә не«National Geographie» (9283079), «NRST - AARP Bulletin» (21875436) жә не «Modern Mafurity» (21716727) журналдары жатады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.