Кіріспе.

Гигиена- адамдардың денсаулығ ын сақ тау жә не нығ айту ү шін аурулардың алдын алу мақ сатында, медицинаның алдын алу жө ніндегі негізгі пә н болып табылады. Қ оғ амның денсаулығ ы қ азіргі жағ дайда оның санитарлық -эпидемиологиялық қ олайлылығ ымен жә не азаматтардың қ ауіпсіз тіршілік етуіне қ ұ қ ық тылығ ымен анық талады. Қ оршағ ан орта мен адам ағ засының ортасында ө зара тығ ыз қ арым-қ атынас бар, ортаның қ олайсыз факторлары ү немі ә сер етіп отырғ ан жағ дайда, сонымен қ атар, ә сіресе, адамғ а қ ауіпті болып табылатын қ азіргі уақ ытта жаң а техногенді факторлардың аумағ ы кең ейген сә тте, сыртқ ы орта қ арқ ынды ластанғ ан кезде тұ рғ ындар денсаулығ ының тө мендеуіне жә не кө птеген аурулардың дамуына себепкер болады. Аурулардың даму қ аупін тө мендету, популяцияның денсаулығ ын сақ тауғ а тек алдын алу шаралары ғ ана кө мек бере алады, себебі, емдеуге, яғ ни дамығ ан ауруды емдеуге қ арағ анда, сырқ ы ортаның зиянды факторларын жою жә не олардың ә серін тө мендету жолы арқ ылы аурулардың алдын алуғ а бағ ытталғ ан. Осы шаралардың ғ ылыми негізін адам ағ засы мен қ оғ ам денсаулығ ына сыртқ ы орта факторларының ә серін зерттей отырып, гигиеналық нормативтер мен санитарлық ережелерді дайындайтын гигиена ғ ылымы болып табылады.

Алдын алу шараларын тек қ ана гигиенист дә рігерлер ғ ана емес, сонымен қ атар, гигиенаның ғ ылыми негіздерін жақ сы білуге міндетті емдеу бағ ытындағ ы емдеу дә рігерінің де жұ мысының негізгі бө лігі болып табылады. Дә рігердің гигиеналық білімділігі оғ ан алдын алу жұ мыстарын білімді тү рде жү ргізуге жә не тиімді атқ аруғ а мү мкіндік береді, ортаның ә ртү рлі теріс факторларының адам ағ засына ә серін біле отырып, емдеу-диагностикалық шараларды дұ рыс жү ргізе алады, сонымен бірге, тұ рғ ындардың гигиеналық білімділігін жоғ арылата отырып, сауық тыру шараларды тиімді жү ргізе алады.

2.2. Пә нді оқ ыту мақ саты:

Медициналық қ ызметкерлерге, оның келешектегі кә сіптік жұ мыстарының барлық аспектілеріне қ ажетті аурудың алдын алу жө нінде ойлауын қ алыптастыру.

Тек қ ана жұ қ палы жә не жұ қ палы емес аурулардың біріншілік жә не екіншілік алдын алу сұ рақ тарын шешуге мү мкіндік беретін ғ ана емес, сонымен қ атар, дұ рыс диагноз қ ою, ауруларды адекватты емдеу жә не қ алпына келтіру, халық тың гигиеналық салауаттылығ ын арттыру ү шін де қ ажетті гигиеналық білімдерінің негізін қ алыптастыру.

2.3. Пә нді оқ ыту міндеттері:

· Адамның тіршілігі мен ө ндірістік жұ мыс жағ дайындағ ы қ оршағ ан ортаның ә ртү рлі факторларының жеке адамның денсаулығ ына жә не қ оғ ам денсаулығ ына ә сер ету табиғ аты мен сипаты туралы тү сінікті қ алыптастыру.

· Аурулардың алдын алу, сау адамдардың денсаулығ ын сақ тау жә не нығ айту ү шін гигиеналық білімді қ алыптастыру.

· Аурулардың этиологиясы немесе қ ауіп-қ атер (риск) факторы ретінде қ оршағ ан орта факторларының рө лін атап кө рсетуді жә не бұ л білімдерін ө зінің кә сіптік жұ мысында қ олдану дағ дысын қ алыптастыру.

· Гигиеналық сұ рақ тар жө нінде жаң а ақ параттар табуды жә не оны нақ ты кә сіптік міндеттерін шешу ү шін қ олдану дағ дысын қ алыптастыру.

· Гигиеналық білімдерін халық тың гигиеналық сауаттылығ ын арттыру ү шін қ олдану дағ дысын қ алыптастыру

2.4. Оқ ытудың соң ғ ы нә тижелері:

Білімдерін қ алыптастыру:

1. Ауаның гигиеналық маң ызын. Атмосфералық ауаның физикалық қ асиеттерінің, табиғ и химиялық жә не биологиялық қ ұ рамының жә не ластануының адам ағ засына ә серімен байланысты аурулардың алдын алу жө ніндегі шараларды.Ауа райы мен климат жағ дайларының адамның денсаулық жағ дайына ә серін.

2. Ә ртү рлі бағ ытта жұ мыс істейтін жабық бө лмелерге қ ойылатын гигиеналық талаптар. Қ олайсыз микроклимат жағ дайының, ауаның химиялық, бактериялық ластануының ағ зағ а ә сер етуін алдын алу жө ніндегі шараларды.

3. Жұ қ палы жә не жұ қ палы емес аурулардың пайда болуы мен таралуындағ ы су факторы мен топырақ тың жә не олардың алдын алу жө ніндегі гигиеналық шараларды

4. Жеке жә не ұ жымдық рационалды тамақ тану мен оғ ан медициналық бақ ылау жү ргізудің гигиеналық негіздері.

5. Балалар мен жасө спірімдердің дене дамуы мен денсаулық жағ дайларының мә селелері. Балалардың денсаулығ ының жоғ арғ ы дең гейі мен дұ рыс дамуын қ амтамасыз етудің гигиеналық негіздері.

6. Ө неркә сіп кә сіпорындары мен ауыл шаруашылығ ындағ ы жұ мыс ү рдістері мен жұ мыс ортасының ең кө п таралғ ан зиянды факторларының гигиеналық сипаттамасын. Ө ндірістегі кә сіптік патологиялардың, ө ндірістік жарақ аттанулардың алдын алу жә не жалпы ауру-сырқ ауды тө мендету жө ніндегі шараларды.

Дағ дыларын қ алыптастыру:

1. Тұ рғ ын жә не қ оғ амдық ү йлердегі микроклимат параметрлерін, ауа ортасының сапасын, желдетуді, жылытуды, жарық ты зерттеуді жә не бақ ылау жү ргізуді.

2. Жұ қ палы жә не жұ қ палы емес аурулардың дамуындағ ы су факторының жә не топырақ тың рө лін бағ алауды жә не олардың алдын алу жө нінде шаралар жү ргізуді.

3. Суды зарарсыздандыру ү шін қ ұ рамында хлоры бар препараттардың дозасын есептеуді жә не зарарсыздандыру жү ргізуді.

4. Жеке адамның жә не халық тың ұ йымдастырылғ ан топтарының тамақ тануы ұ йымдастырылуын жә не қ ұ ндылығ ын бағ алауды жә не оларғ а медициналық бақ ылау жү ргізу жә не дозиметрлерді қ олдануды орындай алуы тиіс.

5. Балалар мен жасө спірімдердің денсаулығ ы мен дене дамуының жағ дайын бағ алауғ а, кү н тә ртібін ұ йымдастыруғ а, оқ у-тә рбиелік ү рдісіне медициналық бақ ылау жү ргізу.

6. Кә сіптік зияндылық тардың адам ағ засына ә сер ету қ ауіпін бағ алауды, қ ажетті алдын алу шараларын ұ сынуды

2.5. Пререквизиттер: экология, медициналық биофизика, химия, молекулярлық биология жә не медициналық генетика, биохимия, қ алыпты анатомия, қ алыпты физиология, патологиялық физиология, микробиология.

2.6. Постреквизиттер: эпидемиология, қ оғ амдық денсаулық сақ тау, ең бек гигиенасы, нутрициология, коммуналдық гигиена жә не балалар мен жасө спірімдер гигиенасы.

2.6. Пә ннің қ ысқ аша мазмұ ны.

Гигиена қ оршағ ан орта нысандарының (ауа, су, топырақ, тағ амдық азық тар, ө ндіністік ортаның) табиғ и жә не антропогендік факторларын жә не осы факторлардың адам денсаулығ ына ә сер ету заң дылық тарын зерттейді. Алынғ ан мағ лұ маттардың негізінде ол адамды қ оршағ ан ортаны-тіршілік ортасын жә не ө ндірістік іс-ә рекет ортасын қ орғ ауғ а жә не сауық тыруғ а бағ ытталғ ан, солар арқ ылы адамның денсаулығ ын сақ тауғ а жә не нығ айтуғ а бағ ытталғ ан ғ ылыми тұ рғ ыдан негізделген гигиеналық нормативтерді, санитарлық ережелерді, алдын алу шараларын дайындайды.

Қ азіргі гигиена кө п салалы пә н, оның қ ұ рамына коммуналдық гигиена, тамақ тану гигиенасы, ең бек гигиенасы, балалар мен жасө спірімдер, емдеу-алдын алу мекемелерінің, радиациялық, ә скери, ә леуметтік гигиена, т.б. кіреді. Гигиена барлық клиникалық пә ндермен тығ ыз байланыста, себебі денсаулық жағ дайын бағ алауғ а арналғ ан ө зінің зерттеулерінде ол клиникалық зерттеу ә дістерін жә не қ оршағ ан орта факторларының ә серінен пайда болатын патологиялардың клиникалық кө ріністері мен ағ ымының (барысы) сипаты туралы мағ лұ маттарды кең інен қ олданады. Сонымен қ атар, гигиена дайындағ ан нормативтер, ұ сыныстар, ережелер емдеу медицинасының барлық емдеу-алдын алу жұ мыстары оның негізі болып табылады.

Рбір сабақ тың (дә рістердің, тә жірибелік, семинарлық, зертханалық сабақ тардың, ө зіндік жұ мыс, оқ ыушының студенттермен ө зіндік жұ мысы) тақ ырыптарының, тү рі мен ұ зақ тығ ының тақ ырыптық жоспары