Терроризмге қарсы дүниежүзілік күрес тәжірибесі.

ХХ-ХХІ ғ асыр тоғ ысында терроризм дү ниежү зілік тарихтың белгілі бір қ ұ былысына айналды. Жоғ арыда кө рсеткеніміздей терроризм мен эстремизм ертеде-ақ пайда болғ ан. Пайда болғ ан кү ннен бастап-ақ ә уел бастан бө лінген. Бірақ адамзат баласы ө мірінің барлық жағ ына тигізетін ық палы мен қ атігездігі бү рын-соң ды дә л кдзіргідей дең гейдей болғ ан емес.

АҚ Ш-та 2001 жылы 11 қ ыркү йекте болғ ан террорлық актілер дү ниежү зінде кү шті дү мпу тудырды, ә рі оның салдары да адам естімеген жағ дайғ а душар етті. Ө йткені ол дү ниежү зінің ең бай, ең демократиялы, ең ө ркениетті елінде жү зеге асты. Бү ғ ан қ арағ анда қ ү рбандығ ы, материалдық бү ліншілігі аздау терактілер дү ниежү зінің кез келген» - нү ктесінде кү н сайын болмаса да ай сайын жү зеге асып жатады. Қ азіргі аумалы-тө кпелі заманда терроризм кү нделікті сұ мдық қ а айналып отырғ ан жағ дайда, онымен кү рес кө птеген мемлекеттердің ішкі жә не сыртқ ы саясатының негізгі проблемаларына айналып отыр.

Ішкі мемлекеттік жә не халық аралық дең гейде терроризммен кү рес ұ лттық ү кіметтің, халық аралық органдар мен қ ұ рылымдардың басты назар аударатын мә селесіне айналуда. Бү л мә селенің маң ыздылығ ы сонда кө птеген халық аралық проблемаларды шешуде тероризмнің араласып кету факторының ү деп бара жатқ андығ ы. Онсыз да кү рделі саяси процестерді дү ние жү зілік аренада шешуге тероризмнің араласуы қ азіргі дү ние жү зіндегі бү кіл саяси системаны абыржытады. Ә рине кейбір саяси кү штер тероризмді ө з мақ сатына пайдалануғ а тырысады. Ә сіресе олар ғ аламдық процесте пайдаланады, сондық тан дү ние жү зі саяси процестің барлық жағ ына терроризм қ ауіп тө ндіреді.

Қ азіргі кезде, бірқ атар елдердің арнайы қ ызмет орындарының мә ліметі бойынша, терроризм жә не экстремизммен айналысатын дү ние жү зінде 100-ден асатын ірі террорлық ұ йымдар бар. Жыл сайын жасалатын терактілердің саны жү здеп саналады, ал 2000 жылы олардың саны 1000-нан асқ ан(ІЗ). Оның ү стіне соң ғ ы кезде жасалынғ ан терактілердің қ атыгездігі, қ ұ рбанының кө птігі кө зге тү седі.

Казіргі терроризм ұ лт-азаттық қ озғ алыстың кейбір формаларымен байланысты. Сепаратистер де теракті жасауды жиі қ олданады. Оның анық дә лелі-Солтү стік Ирландиядағ ы Ирландиялық республикандық армиясының (ИРА) жә не Испаниядағ ы ЭТА қ ызметі болып табылады(14).

Дү ниежү зілік қ ауымдастық терроризммен жә не экстремизммен кү ресті ү лкен тә жірибе жинақ тағ ан. Бұ л тә жірибе алуан тү рлі, ә р тү рлі елдер мен аймақ тарғ а тә н ө зіндік ерекшеліктері бар. Ол ә ртү рліліктер мемлекеттің қ ұ рылымының сипатына қ арай, экономикалық, саяси жә не мә дени даму дең гейімен анық талады. Терроризмге қ арсы ә ртү рлі елдер қ олданатын тә сілдерге елдердің демократиялық даму дең гейі, ұ лттық традициялар, оның тарихи тә жірибесі тікелей ә сер етеді. Мемлекет терроризмге қ алай жауап береді соғ ан байланысты формасы мен тө сілі анық талады.

Терроризммен кү рестің аймақ тық ө згешелігі бар. Таяу Шығ ыста, кө птеген таяушығ ыс мемлекеттері зайырлы ү кіметті қ ұ латып, басқ арудың исламдық формасын орнатуғ а тырысқ ан исламдық экстремизм мен терроризмге қ арсы кү реседі. Яғ ни бұ л мемлекеттер халық тың басым кө пшілігі мұ сылман болса да ө здерінің зайырлы жолмен дамуынан бас тартпайды. Сондық тан да бұ л елдердегі Терроризммен кү рес формалары европалық континеттегі формалардан мү лдем ө згеше.

Европа саяси билікке ұ мтылмайтын, бірақ елдің ішкі ө мірінде қ орқ ыныш, ү рей тудыратын, болашақ қ а деген сенімге кү мә н келтіретін, - халық тың ішінде абыржушылық тудыратын терроризммен кү реседі. Террористер мемлекеттік саяси жү йені ө згертуге, терроризм мү ддесіне сай идеологияны ө згертуге қ ысым жасайды. Сепараистер Европада терроризмді ұ лт-азаттық ұ ранымен қ олданады. Осы жағ дай Солтү стік Ирландия мен Испанияда орын алғ ан. Бү л жағ дайда терроризмен кү рес мемлекеттің тү тастығ ын сақ гау ү шін кү респен ұ ласады.

Испания ондағ ан жылдар бойы терроризммен кү ресіп келеді. ЭТА дү ниежү зің дегі белгілі террорлық ұ йымғ а жатады. Ол франкистік режимге қ арсы белсенді кү реске Баск ұ лттық партиясының жастар тарапынан шық қ ан. 1939 жылы елде республикандық ү кімет қ ү лағ анғ а дейін БНП Испаниядағ ы баскілер тү ратын територияда автономдық ү кіметті басқ арды. БНП Испанияда 1976 жылғ а дейін зор беделді еді. Онан кейін жағ дай ө згерді. 1969 жылы қ ұ рылғ ан ЭТА Испанияда жү ргізілген саяси реформаларды қ олдамады. 1976 жылдан бастап ЭТД испан қ оғ амымен қ айшылық та болды(15).

Бү рын испан қ оғ амы Франко ү кіметі мү шелері мен оның кабинетінің арнайы қ ызметтер ө кілдерінің ө лтірілуін диктаторамен кү рес деп -тү сінетін. Енді елдегі ық палды шенеуніктерді ү рлау мен ө лтіруді қ оғ ам терроризм деп бағ алайды.

Испанияның терроризммен кү рес тә жірибесі дү ниежү зілік қ ауымдастық гы қ ызық тырады. 1982-1996 жылдары Испания ү кіметі терроризммен кү ресетін арнайы топтар қ ұ рды. Олар ЭТА-ның лидерлерің ұ рлады, ө лтірді. Испания терроризммен кү ресетін халық аралық ынтымақ тастық ты ү лкен тә жірибе жинақ тағ ан. Ә сіресе Европалық Одақ шең берінде ынтымақ тастық кең дамығ ан. Бү л салада Испания Франциямен бірге ә рекет етеді. Екеуінің ынтымақ тастығ ы кейде заң дылық гы бұ зуғ а дейін барады. ЭТА-ның лидерлерін кү штеп, ашық қ ұ рту-осы террорлык ұ йыммен кү рестің бір формасы болып табылады. Кө біне ЭТА-ның басқ арушы тобының барлығ ын қ ұ рту туралы жарияланады. Алайда бү л кеең де ЭТА тыныштанады, сонан соң қ айтадан белсенді ә рекетке кө шеді. Испанияның саяси кү штері, атапа айтқ анда Баскі ұ лттык партиясы, ЭТА-ны саяси процеске тартуғ а ұ мтылады. ЭТА-мен ымыраласудың тағ ы бір жолы ЭТА-ның кейбір талаптарын орындауғ а ұ мтылыс жасалады.

ЭТА 1999 жылы қ ыста " уақ ытша мә млеге келу" тоқ татылды деп жариялады.- Бү л Испанияда қ оғ амының кө п тобы паника ұ рынғ ан. Мұ нан кейін ЭТА екі бағ ытта ә рекет етті: оның ашық қ анаты Испания мен Франция территориясында баскілердің тә уелсіздігн алуды жариялады, ал ЭТА-ның террорлық топтары терактілерді жү зеге асыра берді. Испания мен Францияда Испанияның кейбір провинциялары, Францияның Корсика, Бретень сияқ ты территорияларда ЭТА-ның террорлық актілерін қ олдағ ан ө рекеттер орын алды. Осы елге кө п қ ауіп тө ндірді.

ЭТА-ның соң ғ ы он жылдық гағ ы ә рекеиттері испан қ оғ амында ө зінің жақ гастарын жоғ алта бастағ анын кө рсетеді. ЭТА " мә мілеге келуді" тоқ татқ ан соң ЭТА-ның жү ргізген терактілеріне қ арсы елде оны тоқ гатуды талап еткен демонстрациялар, митингілер ө тті. ЭТА бү ғ ан ешқ андай реакция кө рсеткен жоқ. Алайда испан қ оғ амының барлық кү штерін біріктірген бұ л демонстрацияны қ оғ амның ө зіне қ атты ыкдал етеді. ЭТА идеологиясынан қ оғ ам алшақ тайды.

Испаң иядағ ы тероризм баскілердің ұ лтшылдық -сепаратистік идеясымен қ аруланғ ан " Баскілер елі" Мадридтегі ү кіметтен қ азіргінің ө зінде автономды ә рекет етеді, ал баскі ұ лтшылдары толык тә уелсіздікті талап етеді. Осылайша Испания мысалында терроризмнің қ айнар кө здерінің бірі бір территорияда тығ ыз тұ ратын этностардың ө зін-ө зі билеуге толық ұ мтылуы болып табылады.

Израиль мемлекет болғ алы бері террорзиммен кү ресуде. Мұ нда жағ дай ө те кү рделі. Бір кезде Ұ лыбританиямен соғ ыса отырып, израилдық гар террорлық актіні кө п қ олданғ ан. Енді Израиль Палестинамен қ ақ гығ ыс кезінде жасалғ ан терроризмге бірін-бірі айыптайды. Израиль жағ ынан террормен кү рес қ ұ ралдары: террористерге кү тпеген жерден соқ қ ы беру тә сілі; жасалғ ан терактіге кек қ айтару; Израильдің террористермен ешқ андай келісімге келмеуі; келіссө з жү ргізбеуі; заложниктерді ұ стағ ан болса да.

Ұ лыбританияның Солтү стік Ирландиядағ ы тә уелсіздікке ұ мтылғ ан- Ирландиялық Республикандық армия терроризмне қ арсы кү ресте кө п тә жірибесі бар. Лондон пайдаланатын саяси тө сілдер ИРА-ның топтарын ыдыратуды жә не Солтү стік Ирландияда тә уелсіздікті жақ тайтындарды ашық саяси процеске тартуды кө здейді. Бү л жерде Лондон ме Мадрид бір-біріне ө те ү қ сас тә сілдерді пайдаланады. Олардың айырмашылығ ы террористермен кү ресетін кү штің тү рлёріне ғ ана байланысты. Лондон кө птеген терроризммен кү ресетін арнайы бө лімшелер ашты: халық аралық терроризммен кү ресетін бө лім; Скотланд-Ярд-тың артитеррористік бө лімі; МИ-5 жө не басқ алар. Лондон терроризммен кү реске жылына 200 млн. фунт стерлинг жұ мсайды.(іб)

Италия мен Германияның терроризммен кү ресте ү лкен тә жірибееі бар. Мү нда XX ғ асырдың 70-жылдарында солшыл кү штердің экстремистік топтарының ә ркеттері жанданғ ан еді. Осы мемлкеттердің территориясында " Красная бригада" жә не басқ а террористік топтар ә кетет етті.

Таяу Шығ ыста Израйльдан басқ а терроризм Египет пен Алжирде басым. Соң ғ ы онжылдық та Египетте 1992 жылдан кейін исламдык экстремизмнің шарық тау шегі туды, сондық тан мемлекет ішкі терроризммен аяусыз кү рес жү ргізіп келеді. Қ азіргі кезде Египет тү рмелерінде терроризм ү шін сотталғ ан 12 мың адам отыр. Елде терактілерді дайындап, жү зеге асырғ андарды жазалайтын заң дар қ аылданғ ан. Елде 1982 жылы А.Садат ө лтірілген соң осы кү нге дейін ә сер ететін тө тенше жағ дай енгізілген. Қ ұ пия қ ымет агенттері кө птеген экстремистік ұ йымдарғ а білдіртпей еніп кеткен.

Египеттегі терроризммен кү рес тә сілдері негізінен кү штеу, зорлау, болып табылады. Египеттің ө зіндегі террористерді дайындайтын лагерлер дү ниежү зілік ақ парат қ ұ ралдарының мә ліметі бойынща кү ш кө рсету қ ұ рылымынан тү рады. Кө рші елдер, ә сіресе Судан Таяу Шығ ыс пен Египетке террористер дайындайды. Террористердің қ олынан соң ғ ы кезде он мың нан астам адам қ аза тапқ ан. Египеттегі экстремистердің мақ саты Египеттегі зайырлы басқ ару режимін қ ұ лату жә не оның орнына теократия-ислам республикасын орнатуды кө здейді(17).

Алжир экстремизммен жә не терроризммен белсенді кү реседі. Осы елде террористер армиялық сипатта, сондық тан ү кімет ә скері кө п жағ дайда террористермен ү рыс жү ргізеді. Ү кімет 1992 жылы арнайы декрет қ абылдады. Онда қ аруланғ ан исламистер заң нан тыс, мемлекет оларды заң тү рінде қ олдамайды деп кө рсеткен. Алжирдегі террористер ә рекетінің кең ейгені сонша, соң ғ ы он жылда 30 мың адам қ ұ рбан болды(18).

1999.жылдан бастап елдің басына президент болып А.Бутефлик келді. Сонан бері ү кіметтің терроризмге қ арсы кү ресінде принципиалды ө згерістер болды: кү ресушілерге амнистия жарияланды, " Исламды қ ұ тқ ару армиясы" мен " Исламды қ ұ тқ ару майданы" мү шелерін жазалауды жең ілдетті. Ү кімет зорлык толқ ынының ө суінің бір себебі елдегі ә леуметтік -экономикалық жағ дайдың қ иындығ ы, ә сіресе жастардың жұ мыссыздығ ы деп кө рсетті. Алжирдегі террормен кү рестің бейбіт қ ұ ралдары ө зінің нә тижесін беруде: елдегі жағ дай біршама тұ рақ танды.(19)

Кө п жыл болды Ү ндістан терроризмнен жапа шегіп келеді. XX ғ асыр' 80 жылдары сидх терроризмі жанданды олар Пенджабқ а дербестікті гберуді талап етті. Террористер ұ шақ тарды, поезддарлды, кө пшілік орындарда жарылыс ұ йымдастырды, саяси қ айраткерлерді, бизнесмендерді ұ рлады, ө лтірді. Терактілердің кө пшілігін мемлекеттік ө кімет орындарымен байланысты сидхилер жасады. 90-шы жылдары сидхы терордемі бә сең сіді, алайда Кашмир штатында, Пакистанмен шекарада террористік актілер кү шейіп кетті.

Ү ндістан ү кіметі терроризммен кү штеу методымен кү реседі. Индира Ганди мен Раджиб Ганди террористердің оларғ а қ арсы аяусыз жаза қ олдануының жауабы ретінде ө лтірілді. Ү ндістанда терроризммен кү рестін қ иындауы оның " ә улие" діни сипатта жү ргізілуіне байланысты. Террористер проблемаларды шешуде саяси қ ұ ралдарғ а ұ мтылмайды. Сондық тан Ү ндістан ү кіметі терроризммен кү ресте кү штеу методтарын қ олданады.

Терроризммен жә не экстремизммен кү рестің формалары мен тә сілдері туралы кө птеген мысалдар келтіруге болады. Дегенмен соның ішінде мынандай қ орытындылар жасаймыз:

-бірініпіден, терроризмен кү ресте тек кү штеу методтарын қ олданып қ оюғ а болмайды. Оны басып тастағ ан соң, терроризм қ айтадан жанданады-;

-екіншіден, тә жірибе кө рсеткендей, таза саяси методтарда жеткіліксіз, терористік ұ йымдармен ү кіметтің жү ргізген бейбіт келісімдері ү кіметті ә лсіз етіп кө рсетеді де, терорды кү шейтеді;

-ү шіншіден, қ азіргі" терроризм интернационалдық, ол бір елдің шең берійде тү йық талмайды. Сондық тан онымен кү рес халық аралык сипатта болуы керек*. Осы себептен халық қ аралық тернроризммен кү рестің комплексті сипаты қ ұ птарлық болып табылады.

Дү ниежү зілік қ ауымдастық терроризммен кү ресті тиімді жә не жү йелі жү ргізеді. " Қ ырғ и қ абақ соғ ыс" жылдарында қ арама-қ арыс екі жақ экстремистік жә не терористік топтарды қ аржыландырды, қ аруландырды. Ол қ арсы тү рудың қ ү рамды бір бө лігі болып табылды. Ол кезде саясаткерлер экстремизм мен терроризмді " солшыл", " оң шыл".деп табына қ арай бө лді. Қ азіргі кеде осының нә тижесінің салдарын екі жақ га сезуде. АҚ Ш та, Ресей де терроризмнің жою кү шіне.тап келді. Сондық тан осы елдер бірігіп қ азіргі терроризммен кү ресуі, қ ажет. 11 қ ыркү йек 2001 жылы АҚ Ш-та жасалғ ан терактіден кейін терроризммен кү ресте кү ш арасалмағ ы ө згерді. Дү ниежү зілік қ ауымдастық антитеррористік коалиция қ ү ра алды. Оғ ан ислам мемлекеттері де кірді. Қ азіргі кезде дү ние жү зінің барлык мемлекеттері терроризммен кү ресті негізгі прблема деп санап онымен кү ресуде.

Терроризм таралуына террористітк топтар ұ йымдарының молығ уы ә сер етеді. Олар межелі кең істікке белгілі дә режеде ық пал етіп қ ана қ оймайды, сонымен бірге ө з қ ызметтерін насихаттай да алады. Мұ ның ө зі ө з жағ ына жаң а жақ тастарды тартуғ а мү мкіндік береді. Сонымен қ атар террористік ұ йымдардың ө з мү шелернін қ арулы кү рес жү ргізуге баулитын мү мкіндіктері де бар. Сонымен қ атар террористік ұ йымда ө з қ ызметтерін ақ параттық сараптан ө ткізудің. арқ асында, материалдық мү дде кө мегімен жақ тастар тарта алады, олардың ө з демеушілері де бар.

Мемлекеттер арасында орын алғ ан қ айшылық тар мен шиеленістер" терроризм факторын бә секелес жақ ты ә лсірету мақ сатың а пайдаланатын мемлекеттер мү ддесін арта тү суіне ық пал етуде. 'Терроризө мнің кө рініс табыуның қ алыбы мен қ асиетіде осығ ан байланысты. Террористік актілер соң ғ ы кезде шектен тыс молайып, ғ аламдық процестің біріне айналды.

Тек қ ана 2002 жылдың сегіз айында дү ниежү зінде 390 теракт болғ ан, мұ ның ө зі 2001 жылы тіркелгенінен онның бір бө лігінен кө п. Америка Қ ү рама Штаттарындағ ы қ айғ ылы қ ыркү йек оқ иғ асынан кейін терроризммен кү рестің болып кө рмеген шаралары кө рініс тапты. Терроризм қ ауіп-қ атерінің таралуына дү ниежү зі елдерінің бә рі дерлік қ арсы шық ты.

Алайда, мү нымен терроризм тыншығ ан жоқ. Қ асіретті шежірені 2002 жылы қ азандағ ы Мә скеу драмасы жалғ астырды. Терроризм десе тү ршікпейтін адам жоқ Ол ө ткен XX ғ асырдың бас кезіне бастап жиі қ айталаң атын болды. Азір ә лем саясаткерлері, қ оғ ам қ айраткерлері оның тү рлі-тү рі себептерін ашық айта бастады. Бір белгілі болғ аны, террормзм ө рті кедей елдер мен бай елдер, кү штілер мен ә лсіздер арасында жиі-жиі тү танып отырады екен.

Осылайша терроризм ұ лттық шең берден баяғ ыда шығ ып, дү ниежү зілік сипатқ а ие болғ ан қ ү былыс. Ол дү ниежү зінің ә ртү рлі елдерінде дауды, таласты шешудің қ орқ ыту қ ұ ралына айналғ ан. Оның ең қ орқ ыныштысы кө птеген адамдар, топтар жә не ұ йымдар ү шін мә селені шешудің. тә сіліне айналып бара жатқ андығ ы: саяси, ұ лттық, діни, субьективті жеке мү дденің.

Казіргі кездегі терроризмнің мемлекетаралық маштабы террористік актілерді бір елді дайындап, оның екінші елде жү зеге асуынаң «кө рінеді. Мә селен ұ шақ тарды ұ рлау АҚ Ш-та жү зеге асты, ал оны дайындағ андар басқ а мемлекет адамдары. Халық аралык терроризмнің кө птеген акциялары мемлекеттердің саяси лидерлеіне, мемлекеттік қ айраткерлеріне қ арсы бағ ытталғ ан. Осы негізде мемлекеттер халық аралық терроризмге қ арсы кү ресте бірігуде. Екінші дү ниежү зілік соғ ыстың трагедиясы аяқ талғ анғ а небә рі елу жылдан астам уақ ыт ө тті. Енді дү ниежү зі терроризм проблемасымен жү здесті. Халық аралық терроризммен кү рес формаларына кө теген ұ йымдар, органдар, БҰ Ұ, Интерпол, эксперттердің халық аралық ұ йымдары кіреді. Қ азіргі кезде ТМД елдерінде, ә сіресе Ресейде Шешенстандағ ы проблемағ а байланысты терроризм кү шейген. Ресейде оның екі тү рі бар: ұ лттық жә не криминалдық. Ресей ү кіметі террористерге қ арсы кү ресті негізгі мә селе етіп алды.

Қ азірті кезде ақ парат қ ұ ралдары жә не кө птеген саясаткерлер терроризмді XXI ғ асыр апаты деп атап жү р. Ол адам баласына қ арсы жасалатын жауыздық тың бү л тү рінің молайып кетуінен туғ ан болар. Саясаткерлер, қ оғ ам қ айраткерлері ә р нә рсеге біліктілікпен ә діл бағ а беріп, ә р кезең нің саясаты мен идеолрогиясын салыстырып отырып талдау жасауы қ ажет. Сонда бү кіл ә лем арандатушылық тан, ү рейден қ ауіпсіз де, қ атерсіз де болар еді.

Қ азақ стан президенті Н.Назарбаев ө зінің " Сындарлы он жыл" деген ең бегінде терроризмге қ арсы кү ресте дү ниежү зінің бірігуін ұ сына отырып Қ азақ стандағ ы жағ дайды былай деп кө рсетеді: " Казірге дейін экстремизм мен терроризм анық -қ анық кө рініс табуына орйын келтіртпей отырғ ан себеп-Қ азақ стандағ ы тү рақ тылық тың тегеуріні, мұ ның ө зі бү гінгі статус-твоны сақ тап қ алудың ө зіндік қ алқ аны болып отыр. Ең соң ында, қ азақ стандық кө п рең кті конфссионализм мен ұ лтаралық келісім ақ уалы да діни экстемизм мен сепаратизммен қ анат жаюына белгілі дә режеде тосқ ауыл болуда".

Бірде-бір мемлекет қ андай қ ұ діретті болса да терроризмнің пайда болуынан сақ тана алмайды. Кө птеген елдердің, ә сіресе дамушы елдердің экономикасының нашар дамуы, жұ мыссыздық, кедейшілдік наразылық ты туғ ызбай қ оймайды. Сондық танда ең бастысы ә лемдегі кедейшілікпен кү ресу қ ажет. Терроризмнің негізін жою, оның алдын-ала алу, оны басталар кезінде жою жұ мыстары бірден бола салимайды. Ол табанды да, ұ зақ жү ргізілетін процес.

№10-Тақ ырып: Террорлық акт болғ ан жағ дайдағ ы психологиялық қ ұ былыстар жә не қ ауіпсіздік.

Дә ріс мақ саты: Террорлық акт болғ ан жағ дайдағ ы ә леуметтік психологиялық қ ауіпсіздікті сақ тау ережелерін ү йрету.

Қ арастырылатын сұ рақ тар:

1. Терролық акт болғ анда есікті қ алай ашуды білу? Кө рші болып кімдер тұ рады?

2. Пошта жә шіктері туралы. Ү тіктің пайдасы, Адамдар жиналатын орындар,

3. Кө шеде қ алай жү ресіз? Қ оқ ыс тастайтын жә шіктерге кө ң іл аудару.

4. Ың ғ айлы немесе жайлы киім. Пайдаланатын ас мә зірі. Су қ ұ рамы.

5. Транспорт, метро жә не т.б.жайлы білу.

6. «Біздің балаларымыз болашағ ымыз».

Терроризмнің орталық элементі нақ ты мақ саттарды, сонымен бірге жалпы, кейде символдық мақ саттарды кө здейтін террористік актілер. Нақ ты мақ саттарғ а саяси кө шбасшыны ө лтіру, адамдардың кө п жиналғ ан жерінде жарылыстар ұ йымдастыру жатады. Ал жалпы, символдық мақ саттарғ а Шешенстанды Ресейден бө луді талап етуді жатқ ызуымызғ а болады. Барлық жағ дайда террористік актілердің мақ саты - қ орқ ыту, ү ркіту, хаосты туындату.

Терроризм субъектілері жеке тұ лғ алар, арнайы террористік ұ йымдар жә не мемлекет болуы мү мкін. Террористік актілерді террористер ө здерінің талап-тілектерін жеткізу ү шін пайдаланады.

Терроризмді іс-жү зінде келесі тү рлерге бө луге болады: террор бейбіт жә не соғ ыс уақ ытындағ ы саяси кү рес ә дісі ретінде; жеке немесе ұ йымдасқ ан террор мемлекеттік саясат ретінде; террор ішкі саяси кү рес қ ұ ралы ретінде; мемлекетаралық сипаттағ ы террористік актілер; халық аралық терроризм.

Мә скеудің метрополитенінде болғ ан екі жарылыс бү кіл ә лемді дү р сілкіндірді. Бейбіт тұ рғ ындардың ө мірін қ иғ ан бұ л террорлық актіні АҚ Ш-тан бастап, бү кіл Еуропа, Азия елдері бір ауыздан қ атал айыптады. Екі жас ә йелдің мұ ндай жантү ршігерлік ә рекеті ақ ылғ а сыйымсыз шектен шық қ ан ауыр қ ылмыс болды. Метродағ ы сойқ аннан кейін арағ а бір кү н салып Дағ ыстанның Кизляр қ аласында тағ ы террорлық шабуыл жасалды. Бұ л жарылыстан 12 адам мерт болды, негізінен, қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының қ ызметкерлері. Солардың қ арсыласуының арқ асында халық тығ ыз орналасқ ан жерлерге лаң кестер жетіп ү лгере алмады. Бұ л лаң кестік те алдың ғ ы апатты ұ йымдастырушылардың ісі деп бағ аланды. Содан кейін Ингушетияның Қ арабұ лақ қ аласындағ ы жарылыстан екі полицей қ ызметкері опат болды. Мұ ндай террорлық ә рекеттердің жиі бой кө рсетуі дағ дығ а айнала бастады. Жер шарының ә ртү рлі аймағ ында – Иракта, Ауғ анстанда, Пә кістанда, Еуропа мен Азияда жиі кө рініс беруде.

Нағ ыз экстремистік топтардың тауқ ыметін батыс елдері кө руде. Соң ғ ы жылдары АБД, Еуропа елдерінде саң ырау қ ұ лақ ша қ аптап кеткен христиан фундаменталист ұ йымдары мен тү рлі-тү рлі секталар салдарынан мың дағ ан адамдар аянышты халде қ аза тапты. Мә селен, АБД-нің Калифорния уилаятындағ ы (штатт) Сан Диего қ аласында «Ұ лық бұ лақ» деп аталғ ан сектаның 39 мү шесі 26 наурыз 1997 кү ні ө здерін улап ө лтірген. 18 қ араша 1978 кү ні Оң тү стік Америкадағ ы Гуяна мемлекетінің Джеймстаун (Jamestown) қ аласында «Халық тың храмы» деген сектаның 912 мү шесі циан газымен ө з-ө зін ө лтірген. Фырансаның Сен Пиер қ аласындағ ы «Кү н храмы» сектасының 16 мү шесі 23 желтоқ сан 1995 кү ні ө з-ө здерін ө ртеп ө лген. Осы сектаның Швейцарияның екі қ аласындағ ы мансұ бтары (мү шелері) 5 қ азан 1994 кү ні ө здерін ө ртеп ө лді. Кү н храмы сектасының Канададағ ы белсенділері де тыныш тұ рғ ан жоқ: шығ ыс аймақ тағ ы Морин тө бесі деп аталатын мекендегі 5 адам 4 қ азан 1994 кү ні, ал, Сен Касмирдегі 5 адам болса 23 наурыз 1997 кү ні ө здерін атып не ө ртеп ө лтірген. Американың Тексас уилаятындағ ы Вако қ алашығ ындағ ы «Давидиан» сектасына мү ше 80 адамның 19 сә уір 1993 жылы ө здерін ө ртеп ө лтіргені ә лем жұ ртшылығ ының ә лі де есінде. Филипиндегі рұ һ бан (монах) Дату Мангайаның сектасының акциясында 19 қ ыркү йек 1985 кү ні 60 адам ө зін улы газбен ө лтірген.

Қ азақ стан Республикасының Заң ы «Терроризмге қ арсы іс-қ имыл» туралы(2012.13.02. берілген ө згерістер мен толық тырулармен)

1) арнаулы мақ саттағ ы бө лімшелер - терроризмге қ арсы іс-қ имылды жү зеге асыру ү шін қ ұ рылғ ан мамандар топтары;

2) кепілге алынғ ан адам - кепілге алынғ ан жә не (немесе) ұ сталғ ан адамды босату шарты ретінде мемлекеттік органды, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органын немесе халық аралық ұ йымды қ андай да бір іс-қ имыл жасауғ а немесе қ андай да бір іс-қ имыл жасаудан тартынуғ а мә жбү р ету мақ сатында кепілге алынғ ан жә не (немесе) ұ сталғ ан жеке адам;

3) терроризм - қ оғ амдық қ ауіпсіздікті бұ зу, халық ты ү рейлендіру, Қ азақ стан Республикасы мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттердің жә не халық аралық ұ йымдардың шешім қ абылдауына ық пал ету мақ сатында не мемлекет не қ оғ ам қ айраткерлерінің қ ызметін тоқ тату немесе осындай қ ызметі ү шін кек алу мақ сатында жеке тұ лғ аларғ а немесе ұ йымдарғ а қ атысты қ ұ қ ық қ а қ арсы қ ылмыстық жазағ а тартылатын ә рекет немесе оны жасаймын деп қ орқ ыту;

4) терроризм актісі - жарылыс жасау, ө рт қ ою немесе адамдардың қ аза болуы, елеулі мү ліктік зиян келтіру не қ оғ амғ а қ ауіпті зардаптардың туындау қ аупін тө ндіретін ө зге де іс-ә рекеттер жасау немесе жасаймын деп қ орқ ыту, егер ондай іс-ә рекеттер қ оғ амдық қ ауіпсіздікті бұ зу, халық ты ү рейлендіру не Қ азақ стан Республикасы мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттердің немесе халық аралық ұ йымдардың шешімдер қ абылдауына ық пал ету мақ сатында жасалса, сондай-ақ адам ө міріне дә л сол мақ саттарда қ астандық жасау, сол сияқ ты мемлекет немесе қ оғ ам қ айраткерінің мемлекеттік немесе ө зге де саяси қ ызметін тоқ тату не осындай қ ызметі ү шін кек алу мақ сатында оның ө міріне қ астандық жасау;

5) терроризмді (террористік қ ызметті) қ аржыландыру - террористік қ ызметті жү зеге асыру ү шін террористерге жә не (немесе) террористік ұ йымдарғ а ақ ша жә не (немесе) ө зге мү лік беру немесе жинау не қ аржылай қ ызмет кө рсету;

6) терроризмге қ арсы операция - адам кү шін, қ ызметтік иттерді, ә скери жә не ө зге де техниканы, қ арулар мен арнаулы қ ұ ралдарды пайдалана отырып, терроризм актісінің алдын алу, жолын кесу, террористерді, жарылғ ыш қ ұ рылғ ыларды зиянсыздандыру, жеке адамдар мен ұ йымдардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету, сондай-ақ терроризм актісінің зардаптарын барынша азайту жә не (немесе) жою жө ніндегі арнайы іс-шаралар кешені. Тізбесі «Қ азақ стан Республикасы Президентінің Кү зет қ ызметі туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында белгіленген кү зетілетін адамдардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету жө ніндегі кү зету іс-шаралары да терроризмге қ арсы операцияларғ а жатады;

7) терроризмге қ арсы операциялар жү ргізу аймағ ы - терроризмге қ арсы операцияның басшысы анық тағ ан, аталғ ан операция жү ргізілетін шектегі жердің немесе акваторияның жекелеген учаскелері, ә уе кең істігі, кө лік қ ұ ралы, қ ұ рылғ ы, ғ имарат, ү й-жай жә не оларғ а жапсарлас аумақ;

8) терроризмге қ арсы операцияның қ ұ қ ық тық режимі - терроризмге қ арсы іс-қ имылды жү зеге асыратын мемлекеттік органдардың жұ мыс істеуінің айрық ша режимі, онда терроризмге қ арсы операция жү ргізу кезең інде азаматтардың, шетелдіктердің жә не азаматтығ ы жоқ адамдардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын, сондай-ақ заң ды тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарын уақ ытша шектеудің жекелеген шараларын белгілеуге жол беріледі;

9) терроризмге қ арсы іс-қ имыл - терроризмді анық тау, оның алдын алу, жолын кесу, оны ашу жә не тергеу, терроризмнің зардаптарын барынша азайту жә не (немесе) жою;

10) терроризмге қ арсы іс-қ имыл саласындағ ы қ ызметті ү йлестіру жө ніндегі уә кілетті мемлекеттік орган - Қ азақ стан Республикасының Президенті айқ ындайтын жә не терроризмге қ арсы іс-қ имыл саласындағ ы қ ызметті ө з ө кілеттіктері шегінде жү зеге асыратын мемлекеттік орган;

11) терроризм профилактикасы - терроризмнің алдын алуғ а бағ ытталғ ан қ ұ қ ық тық, ұ йымдастырушылық, тә рбиелік, насихаттық жә не ө зге де шаралар жү йесі;

12) террорист - террористік іс-ә рекетті жү зеге асыруғ а қ атысушы адам;

13) террористік топ - террористік іс-ә рекетті жү зеге асыру мақ сатында біріккен екі жә не одан да кө п адамдардан қ ұ ралғ ан топ;

14) террористік тұ рғ ыдан осал объектілер - тізбесін терроризмге қ арсы іс-қ имыл саласындағ ы қ ызметті ү йлестіру жө ніндегі уә кілетті мемлекеттік орган бекітетін объектілер;

15) террористік іс-ә рекет - террористік қ ылмыстарды жасауғ а бағ ытталғ ан жә не тө менде аталғ ан ә рекеттердің кез келгенін:

терроризм актілерін ұ йымдастыруды, жоспарлауды, дайындауды, қ аржыландыруды жә не іске асыруды;

терроризм актісін жасауғ а айдап салуды;

терроризм актісін іске асыру ү шін заң сыз ә скерилендірілген қ ұ ралымдар, қ ылмыстық қ оғ амдастық (қ ылмыстық ұ йымдар) қ ұ руды, сондай-ақ осындай қ ұ рылымғ а қ атысуды;

террористерді тартуды, қ аруландыруды, ү йретуді жә не пайдалануды;

терроризм актісін жоспарлауда, дайындауда немесе іске асыруда ақ параттық тұ рғ ыдан немесе ө зге де жә рдемдесуді;

терроризм идеясын насихаттауды, террористік іс-ә рекетті жү зеге асыруғ а шақ ыратын не осындай іс-ә рекетті жү зеге асыру қ ажеттілігін негіздейтін немесе ақ тайтын материалдар мен ақ паратты таратуды қ амтитын іс-қ имыл;

16) террористік ұ йым - террористік іс-ә рекетті жү зеге асыратын не ө зінің іс-ә рекетінде терроризмді пайдалану мү мкіндіктерін мойындайтын, оғ ан қ атысты террористік ұ йым деп тану туралы сот шешімі қ абылданғ ан жә не кү шіне енген ұ йым;

17) халық аралық террористік іс-ә рекет:

террорист немесе террористік ұ йым біреуден кө п мемлекеттің аумағ ында жү зеге асыратын немесе біреуден кө п мемлекет мү дделеріне зиян келтіретін;

бір мемлекеттің азаматтары басқ а мемлекеттің азаматтарына қ атысты немесе басқ а мемлекеттің аумағ ында жү зеге асыратын;

террорист те жә не терроризмнің қ ұ рбаны да бір мемлекеттің немесе ә ртү рлі мемлекеттердің азаматтары болып табылғ ан, бірақ қ ылмыс осы мемлекеттердің аумағ ынан тыс жерлерде жасалғ ан жағ дайда жү зеге асырылатын террористік іс-ә рекет.

16-бап. Терроризм актісі салдарынан келтiрiлген залалды ө теу: Терроризм актісі салдарынан келтiрiлген залалды ө теу бюджет қ аражаты есебiнен, кейiн сол соманы Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгiленген тә ртiппен ө теткiзу арқ ылы жү ргiзiледi.

17-бап. терроризм актісінен зардап шеккен адамдарды ә леуметтiк оң алту: Терроризм актісінен зардап шеккен адамдарды ә леуметтiк оң алту Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі белгiлеген тә ртiппен тегiн қ ажеттi қ ұ қ ық тық кө мектi, психологиялық жә не медициналық оң алтуды қ амтиды.

20-бап. Адамдардың террористік iс-ә рекетке қ атысқ аны ү шiн жауаптылығ ы

1. Террористік iс-ә рекетке қ атысушы адамдар Қ азақ стан Республикасының Қ ылмыстық кодексінде кө зделген қ ылмыстық жауапты болады.

2. Егер терроризм актісін дайындауғ а қ атысқ ан адам мемлекеттік органдарғ а дер кезiнде ескертсе немесе терроризм актісін болғ ызбауғ а ө зге де ә дiспен жә рдемдессе жә не оның iс-қ имылында ө зге қ ылмыс қ ұ рамы болмаса, ол қ ылмыстық жауаптан босатылады.

21 -бап. Ұ йымдардың террористік іс-ә рекет ү шін жауаптылығ ы

1. Заң да белгіленген тә ртіппен сот шешімі бойынша ұ йым террористік деп танылады жә не ол жойылуғ а (оның қ ызметі - тыйым салынуғ а) жатады.

2. Террористік деп танылғ ан ұ йымды жою кезінде оғ ан тиесілі мү лік тә ркіленіп, мемлекет кірісіне алынады.

3. Қ азақ стан Республикасының аумағ ынан тыс жерлерде тіркелген шетелдік немесе халық аралық ұ йымды (оның бө лімшесін, филиалын, ө кілдігін) сот террористік деп танығ ан жағ дайда, осы ұ йымның (оның бө лімшесінің, филиалының, ө кілдігінің) Қ азақ стан Республикасының аумағ ындағ ы қ ызметіне тыйым салынады жә не ол (оның бө лімшесі, филиалы, ө кілдігі) жойылады, ал Қ азақ стан Республикасы аумағ ындағ ы оғ ан (оның бө лімшесіне, филиалына, ө кілдігіне) тиесілі мү лік тә ркіленіп, мемлекет кірісіне алынады.

4. Қ ұ қ ық тық статистика жә не арнайы есепке алу саласында статистикалық қ ызметті ө з қ ұ зыреті шегінде жү зеге асыратын мемлекеттік орган сот террористік деп танығ ан ұ йымдардың, оның ішінде шетелдік жә не халық аралық ұ йымдардың бірың ғ ай тізімін жү ргізеді. Кө рсетілген тізім Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі айқ ындағ ан ресми мерзімді басылымдарда жариялануғ а жатады.

22-бап. Қ азақ стан Республикасының терроризмге қ арсы іс-қ имылды жү зеге асыратын мемлекеттік органдарының арнаулы мақ саттағ ы бө лiмшелерiн материалдық -техникалық жағ ынан қ амтамасыз ету

Қ азақ стан Республикасы мемлекеттік органдарының терроризмге қ арсы іс-қ имылды жү зеге асыратын арнаулы мақ саттағ ы бө лiмшелерiн материалдық -техникалық жағ ынан қ амтамасыз ету бюджет қ аражаты есебiнен жү ргiзiледi.

15-1-бап. Терроризмге қ арсы операцияны жү ргізу кезең інде қ олданылатын шаралар мен уақ ытша шектеулер

1. Терроризмге қ арсы операцияны жү ргізу аймағ ында терроризмге қ арсы операцияғ а қ атысушы тұ лғ алардың:

1) адамдардың жеке басын куә ландыратын қ ұ жаттарын тексеруге, олар болмағ ан жағ дайда - жеке басын анық тау ү шін оларды ұ стап, ішкі істер органдарына немесе басқ а мемлекеттік органдарғ а жеткізуді жү зеге асыруғ а;

2) жеке қ арап тексеруге жә не жеке адамның заттарын қ арап тексеруге, кө лік қ ұ ралдарын, оның ішінде техникалық қ ұ ралдарды пайдалана отырып куә герлердің қ атысуынсыз қ арап тексеруге;

3) қ ұ қ ық бұ зушылық ты немесе терроризмге қ арсы операцияғ а қ атысушы адамдардың заң ды талаптарына кедергі келтіруге бағ ытталғ ан ө зге де ә рекетті жасағ ан немесе жасайтын, сондай-ақ терроризмге қ арсы операцияны жү ргізу аймағ ына рұ қ сатсыз енген немесе енуге ә рекет жасауғ а байланысты ә рекеті ү шін адамдарды ұ стауғ а жә не ішкі істер органдарына жеткізуге;

4) жеке адамдарды жергілікті жердің жекелеген учаскелерінен жә не объектілерден кетіруге, кө лік қ ұ ралдарының, оның ішінде дипломатиялық жә не консулдық ө кілдіктердің кө лік қ ұ ралдарының жол жү рісін, оларды сү йреп ә кетуді қ оса алғ анда, шектеуге немесе тыйым салуғ а;

5) радиоэфир мониторингін жү ргізу, телефонмен сө йлесуді жә не телкоммуникациялық жү йелер арналары арқ ылы берілетін ө зге де ақ паратты бақ ылау ү шін, сондай-ақ электрлі байланыс арналары мен почта жө нелтілімдерінде іздестіруді жү зеге асыру ү шін арнайы байланыс қ ұ ралдарын қ оса алғ анда, байланыс қ ұ ралдарын қ ызметтік мақ сатта пайдалануғ а;

6) егер кешеуілдеу адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына нақ ты қ ауіп тө ндіруі мү мкін болса, жедел медициналық жә рдемді қ ажет ететін адамдарды емдеу мекемелеріне жеткізу, терроризм актісі жасалғ ан жерге бару ү шін, сондай-ақ терроризм актісін жасады деп кү дік келтірілген адамдардың ізіне тү су жә не оларды ұ стау ү шін кө лік қ ұ ралдарын (дипломатиялық иммунитеті бар шет мемлекеттер мен халық аралық ұ йымдар ө кілдіктерінің кө лік қ ұ ралдарынан басқ а) меншік иелеріне материалдық зиян келтірілген жағ дайда оны Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі белгілейтін тә ртіппен ө тей отырып, пайдалануғ а;

7) адам кү шін, қ ызметтік иттерді, ә скери жә не ө зге де техниканы, қ аруды жә не арнаулы қ ұ ралдарды террористерге қ атысты Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ескертулерсіз жә не шектеулерсіз қ олдануғ а;

8) егер кешеуілдеу адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына нақ ты қ ауіп туғ ызатын болса, жеке жә не заң ды тұ лғ алардың меншігіндегі немесе иелігіндегі жә не пайдалануындағ ы тұ рғ ын ү йлер мен ө зге де ү й-жайларғ а жә не оларғ а жеке меншік қ ұ қ ығ ымен немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен тиесілі жер учаскелеріне кедергісіз кіруге қ ұ қ ығ ы бар.

Оралымды штаб басшысы не ол уә кілеттік берген адам азаматтардың тұ рғ ын ү йіне кірген жағ дайлар туралы жиырма тө рт сағ ат ішінде прокурорғ а хабарлайды.

2. Терроризмге қ арсы операцияны жү ргізу аймағ ында оралымды штаб басшысының шешімі бойынша мынадай уақ ытша шектеулер қ олданылуы мү мкін:

1) қ ауіпті ө ндірістік объектілердің қ ызметін тоқ тата тұ ру;

2) жеке жә не (немесе) заң ды тұ лғ аларғ а байланыс қ ызметін кө рсетуді тоқ тата тұ ру жә не (немесе) байланыс желісі мен қ ұ ралдарын қ олдануды шектеу;

3) қ оғ амдық тә ртіптің, мемлекеттік кү зетке жататын объектілердің, халық тың тұ рмыс-тіршілігін жә не кө ліктердің жұ мыс істеуін қ амтамасыз ететін объектілердің, сондай-ақ ерекше материалдық, тарихи, ғ ылыми, кө ркем немесе мә дени қ ұ ндылығ ы бар объектілердің кү зетілуін кү шейту;

4) терроризмге қ арсы операция жү ргізілетін аймақ та тұ ратын жеке адамдарды уақ ытша кө шіру;

5) карантин енгізу, санитариялық -эпидемияғ а қ арсы, ветеринариялық іс-шараларды жә не ө сімдіктер карантині жө ніндегі іс-шараларды жү ргізу;

6) қ арумен, оқ -дә рілермен, жарылғ ыш заттармен, кү шті ә сер ететін химиялық жә не улы заттармен сауданы шектеу немесе оғ ан тыйым салу, дә рілік, есірткілік, психотроптық заттар мен прекурсорлар, этил спирті мен алкогольді ө німдер айналымының айрық ша режимін орнату.

3. Терроризмге қ арсы операция жү ргізілетін аймақ та осы баптың 1 жә не 2-тармақ тарында кө зделген шаралардың бү кіл кешені мен уақ ытша шектеулер сияқ ты жекелеген шаралар мен уақ ытша шектеулер де белгіленуі (енгізілуі) мү мкін.

4. Терроризмге қ арсы операция жү ргізу аймағ ында бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары ө кілдерінің болуына жә не олардың дыбыс жазуды, фото жә не бейнетү сіруді жү зеге асыруына оралымды штаб басшысының рұ қ сатымен ғ ана жол беріледі.

5. Терроризмге қ арсы операция жү ргізуге қ атысушы адамдардың операция басталғ ан кезден бастап ол аяқ талғ ан кезге дейінгі іс-қ имылы қ ажетті қ орғ аныс жағ дайында немесе аса қ ажетті жағ дайда жасалатын іс-қ имыл деп есептеледі.

- «Камикадзе — Шахид комплексі,, когнитивті компоненттерден тұ рады. Сонымен қ атар эмоциональды компоненттен тұ рады. Бір идеяғ а сенім рационалды жағ дайдан гө рі, эмоциональды жағ дай болып табылады. Яғ ни белгілі-бір білімнің сеніммен қ осылуы.

Ө зінің ө мірін қ ию феномені тек Жапония мен исламдық Шахидтерде кездеспейді. Ол барлық халық та, дінде, елде бар. Бұ л террористер ұ йымғ а ө те берілген болады жә не оны сатпайды. Ұ йым оның ата-анасын ауыстырады. Камикадзе — Шахид террористеріне ұ йымды пір тұ ту тә н нә рсе. Камикадзе — Шахид ө мірде тек бір идеяны кө реді, басқ а идеяны байқ амауғ а тырысады. Патопсихологияда бұ л «Қ араң ғ ы туннельде жалғ ыз жарық ты кө ру,, синдромымен белгілі. Осы себептен Камикадзе — Шахидте «мә ң гілікпен сырласу,,, «ө зінің ө мірін болашақ қ а арнау,, тілегі пайда болады.

Атақ ты террорист Б. Савинков ө зінің сө зінде: «Мен террорғ а сенемін. Мен ү шін террор революция ү шін керек нә рсе. Қ азір біз азбыз. Бірақ біз кө п боламыз. Ертең мен болмайтын шығ армын. Бірақ мен бақ ыттымын.,, — дейді. Бұ л жерде террористердің «болашақ та,, кө беюі, ертең інің жоқ болуына байланысты екеніне кө ң іл бө лу керек. Террорист — Камикадзе ө зінің ө лімі нә тижесінде ұ йымның қ атары кө бейетініне сенеді.

Біреудің ө мірін ө зінің ө мірі арқ ылы тартып алу террорист-камикадзенің негізгі мотиві. Бұ л адамдарғ а басқ а адамның ө лімі қ уаныш ә келмейді. Оларғ а ө зінің ө лімге қ иғ аны қ уаныш ә келеді. …