Топырақтың адамзат үшін маңызы

Топытақ тың адамзат қ оғ амы ү шін маң ызын айтып жеткізу қ иын. Егер бұ рынғ ы кезде ө скен ө німді жинау кезінде топытақ тың жанама маң ызы болуы, себебі ол адамды жабайы ө сімдіктер ө німдерімен қ амтамасыз етті, ал жер ыртып, егіншілікпен айналысқ ан кезден бастап топырақ азық ө німдерінің кө зіне айналды. Сондық тан ең бек адамы ежелден осы табиғ и байлық қ а ү лкен қ ұ рметпен қ арайды. В.В. Докучаев ойынша қ ара топырақ ты жерлерді Ресейдің негізгі байлығ ы деп атайды.

Ө ндірістің кейбір салалары топырақ ты пайдалануғ а негізделген. Соның бірі маң ызды азық -тү лік ө німдерін жеткізуші ауыл шаруашылығ ы. Топырақ ауыл шаруашылығ ы ө ндірістің негізгі қ ұ ралы болып табылады. Топырақ тың орман шаруашылығ ында жә не қ ұ рылыс салғ анда – инженерлік қ ұ рылғ ылардың іргетасының негізі ретінде жә не жол салуда гидротехникалық қ ұ рылыста қ ұ рылыс материалы ретінде маң ызы зор.

Тү сім кө лемі ең бек ө німділііне тікелей байланысты болғ пндық тан, топырақ қ ұ нарлығ ы да қ оғ адық ө ндірістің маң ызды кезі болып есептеледі.

Кү нделікті ө мірде қ ұ нарлы деп белгілі бір мә дени ө сімдіктер ү шін қ олайлы топырақ ты айтады. Шынында қ ұ нарсыз топырақ болмайды, себебі қ ұ нарлылық топырақ тың ажырамас қ асиеті.

Кез келген топырақ, онда жақ сы ө сетін ө сімдіктер ү шін қ ұ нарлы боп табылады. Мысалы, қ ұ нарсыз екені айқ ын сортаң жерлер кейбір сортаң шө птер жақ сы ө седі, олар басқ а жерде ө се алмайды.

Сұ р топырақ ты жерлер мақ та ө суіне қ олайлы, бірақ картоп ү шін қ ұ нарсыз.

Мә лім болғ андай ө сімдіктер негізгі қ орек элементі ретінде топырақ тан азот, фосфор, калий, кальций, темір, кү кіртті сің іреді. Химиялық талдауғ а қ арасақ, топырақ тағ ы химиялық элементтер қ ұ рамы кө п жә не ол кө п жылғ а жетеді. Н.П. Ремезов деректері бойынша, қ аратопырақ қ ұ рамында азот пен фосфордың кө птігі сонша, бидайдан орташа тү сім ағ анда ә лі 250 жылғ а жетеді екен, ал калий қ ұ рамы – 3 мың жылғ а жетерлік.

Бірақ ө сімдіктер ү шін элементтер мө лшері емес, топырақ тағ ы ө сімдік сің іруге ың ғ айлы формалары маң ызды.

Топырақ қ ұ нарлығ ы тек табиғ и қ асиеттеріне емес, оны ө ң деу сипатына да байланысты. Табиғ и қ ұ нарлылық топырақ тан жаратылыс қ асиеттеріне байланысты. Тиімді қ ұ нарлылық табиғ и қ ұ нарлылық бө лігі, ол мә дени ө сімдік тү сімі тү рінде анық талады. Тиімді қ ұ нарлылық жасалады.

Ғ ылым мен ауылшаруашылығ ындағ ы тә жірибе дамығ ан сайын жасанды қ ұ нарлылық арта тү седі, сонымен қ атар тиімді қ ұ нарлылық адамзат қ оғ амының дамуына, ө ндіріс кү штері мен ө ндірістік қ атынастардың дамуына байланысты.

Билет №11

1. Биогеоценоз дегеніміз не? (ТОЛЫҚ ТЫРУ)

Биоценоз биотоппен бірігіп, биологиялық микрожү йені қ ұ райды – ол биогеоценоз№

Ә рбр биогеоценозды экожү йе деуге болады, ал ә рбір экожү йені биогеоценоз деуге бола бермейді. Себебі биогеоценоз – бұ л экжү йенің бір бө лігі ғ ана.