Бөлінетін және бөлінбейтін жер учаскесі.

13 -14

14 Қ азақ стан Республиқ асының Конституция жә не заң дар тау-кен қ ұ қ ығ ының қ айнар кө здері ретінде. Жер қ ойнауымен жә не жер қ ойнауын пайдаланумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар мынадай принциптерге негiзделедi: 1) жер қ ойнауын ұ тымды, кешендi жә не қ ауiпсiз пайдалануды қ амтамасыз ету; 2) жер қ ойнауын жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ауды қ амтамасыз ету; 3) республикалық жә не аймақ тық мү дделердiң ү йлесуiн қ амтамасыз ету; 4) минералдық шикiзат базасын толық тыруды қ амтамасыз ету; 5) жер қ ойнауын пайдалану жө нiндегi операцияларды жариялы тү рде жү ргiзу; 6) жер қ ойнауын пайдаланудың ақ ылы болуы; 7) жер қ ойнауын пайдалану жө нiнде операцияларды жү ргiзуге инвестициялар тарту ү шiн қ олайлы жағ дайлар туғ ызу.

15 Заң ғ а негізделген нормативтік актілер жер қ ұ қ ығ ының қ айнар кө зі ретінде. Жер қ ұ қ ығ ының қ айнар кө здері кө зі болып жер қ атынастарын реттейтін нормативтік актілер табылады. Мұ ндай нормативтік қ ұ қ ық тық актілер келесідей белгілерге жауап беруі тиіс: алдымен, аталғ ан актілер мемлекеттік биліктің тасушысы болуы қ ажет, екіншіден, бұ л актілер нормативтік сипатта, яғ ни бірнеше рет қ олданатын сипатта болуы қ ажет, ү шіншіден, бұ л актілер бірнеше субъектілерге бағ ытталғ ан болуы тиіс жә не барлық субъектілер орындауы тиіс. Қ азақ стан Республикасының Конституциясының 9-бабына сә йкес Қ азақ стан Республикасы біртұ тас мемлекет болып табылады, сол себептен жер заң дары да Республиканың барлық аймағ ы ү шін бірдей болып табылады. Жергілікті органдар жер заң дарына жататын нормативтік- актілер шығ аруғ а қ ұ қ ылы жә н еолар барлық ә кімшілік бө ліністерінде бірдей кү шке ие болады. Бұ л жер қ ұ қ ығ ы субъектілерінің қ ұ қ ық тық дә режесі, басқ а аумақ та орналасқ ан жер қ ұ қ ығ ы субъектісінің қ ұ қ ық тық дә режесіне тек Республикалық заң дарда кө рсетілген жағ дайларда ғ ана ерекшеленуін білдіреді. Жалпы қ ұ қ ық тың қ айнар кө здері мемлекеттің қ ұ қ ық шығ армашылық қ ызметінің сыртқ ы нысаны болып табылады. Мемлекеттің еркі қ ұ қ ық тың қ айнар кө здері арқ ылы барлығ ына бірдей сипатқ а ие бола алады. Жер қ ұ қ ығ ының -қ айнар кө здері дегеніміз- ө з қ ұ зыреті шегінде мемлекеттік билік органдарымен қ абылданғ ан жер қ ұ қ ығ ы қ атынастарын реттеуге бағ ытталғ ан нормативтік- қ ұ қ ық тық актілердің, халық аралық келісімшарттың жиынтығ ы болып табылады.

16 Қ азақ стан Республикасының жер қ ойнауы жә не Жер қ ойнауын пайдалану туралы заң ы тау-кен қ ұ қ ығ ының қ айнар кө зі ретінде. Жер қ ойнауы - топырақ қ абатынан, ол жоқ болса - жер бетiнен жә не тең iздердiң, кө лдердiң, ө зендердiң жә не басқ а да су айдындарының тү бiнен тө мен орналасқ ан, ғ ылыми-техникалық прогрестi ескере отырып жер қ ойнауын пайдалану жө нiндегi операцияларды жү ргiзуге болатын терең дiкке созылғ ан жер қ ыртысының бө лiгi.

Жер қ ойнауымен жә не жер қ ойнауын пайдаланумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар мынадай принциптерге негiзделедi: 1) жер қ ойнауын ұ тымды, кешендi жә не қ ауiпсiз пайдалануды қ амтамасыз ету; 2) жер қ ойнауын жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ауды қ амтамасыз ету; 3) республикалық жә не аймақ тық мү дделердiң ү йлесуiн қ амтамасыз ету; 4) минералдық шикiзат базасын толық тыруды қ амтамасыз ету; 5) жер қ ойнауын пайдалану жө нiндегi операцияларды жариялы тү рде жү ргiзу; 6) жер қ ойнауын пайдаланудың ақ ылы болуы; 7) жер қ ойнауын пайдалану жө нiнде операцияларды жү ргiзуге инвестициялар тарту ү шiн қ олайлы жағ дайлар туғ ызу.

18 Жер қ ойнауына меншік қ ұ қ ығ ы жә не ө зге де заттық қ ұ қ ық тырдың тү сінігі жә не ерекшеліктері. Қ азақ стан Республикасының Конституциясына сә йкес жер қ ойнауы мен оның қ ұ рамындағ ы пайдалы қ азбалар мемлекет меншігінде болады. Жер қ ойнауына мемлекеттік меншік Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік егемендігін қ ұ райтын негіздердің бірі болып табылады. Мемлекет осы Заң да кө зделген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде жер қ ойнауына қ олжетімділікті қ амтамасыз етеді. Егер осы Заң да жә не келісімшартта ө згеше кө зделмеген болса, минералдық шикізат жер қ ойнауын пайдаланушығ а меншік қ ұ қ ығ ында (Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік кә сіпорнына – шаруашылық жү ргізу немесе жедел басқ ару қ ұ қ ығ ында) тиесілі болады.

19 Жер участкесі меншік қ ұ қ ығ ының жә не ө зге де заттық қ ұ қ ық тардың объектісі ретінде. Жер учаскесінің тү рлері. Жерге меншік қ ұ қ ығ ы — жер қ атынастары субъектілерінің ө здеріне тиесілі жер учаскесін заң актілерінде белгіленген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде иелену, пайдалану жә не оғ ан билік ету қ ұ қ ығ ы. Меншiк иесiнiң ө зiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануғ а жә не оғ ан билiк етуге қ ұ қ ығ ы бар. Жердiң меншiк иесi ретiндегi мемлекеттiң қ ұ қ ық тарын осы Кодексте жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң актiлерiнде белгiленген ө з қ ұ зыретiне сә йкес мемлекеттiк органдар жү зеге асырады. Жер учаскесiнiң меншiк иесi осы Koдексте жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң актiлерiнде кө зделген негiздерде, шарттар мен шектерде меншiк иeci қ ұ қ ығ ын жү зеге асыра алады. Қ азақ стан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады жә не бiрдей қ орғ алады. Меншiк қ ұ қ ығ ының субъектiлерi:

республика аумағ ындағ ы жерге мемлекеттiк меншiк қ ұ қ ығ ының субъектiсi - Қ азақ стан Республикасы; осы Кодексте белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк қ ұ қ ығ ының субъектiсi - азаматтар жә не мемлекеттiк емес заң ды тұ лғ алар. Бұ л ретте, егер осы Кодексте ө згеше белгiленбесе, азаматтар деп Қ азақ стан Республикасының азаматтары, сондай-ақ шетелдiктер мен азаматтығ ы жоқ адамдар ұ ғ ынылады.

20 Жер учаскесіне қ ұ қ ық тық жә не онда орналасқ ан жер учаскесіне қ ұ қ ық тың ара қ атынасы. Жердің (жер учаскесінің) қ ұ қ ық тық режимін орнық тыру кезінде сумен қ амтамасыз етудің табиғ и жағ дайлары (дымқ ылдығ ы), оның табиғ и қ ұ нарлығ ы жə не т.б. ескеріледі.... Жер қ ұ қ ығ ының сабақ тас қ ұ қ ық салаларымен арақ атынасы; Жердің (жер учаскесінің) қ ұ қ ық тық режимін орнық тыру кезінде сумен қ амтамасыз етудің табиғ и жағ дайлары (дымқ ылдығ ы), оның табиғ и қ ұ нарлығ ы жə не т.б. ескеріледі.... Жер қ ұ қ ығ ының сабақ тас қ ұ қ ық салаларымен арақ атынасы;

21 Жер учаскесіне ортақ меншік немесе ортақ жер пайдалану. Екi немесе бiрнеше тұ лғ аның меншiгiндегi жер учаскесi оларғ а ортақ меншiк қ ұ қ ығ ымен тиесiлi болады. 2. Жер учаскесiне ортақ меншiк Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде кө зделген реттерде учаске бө лiнбейтiн жағ дайда (осы Кодекстiң 51-бабы), сондай-ақ меншiк иелерi ө здерiне тиесiлi жер учаскелерiн бiр учаскеге ерiктi тү рде бiрiктiрген кезде туындайды. 3. Жер учаскесi ә рбiр меншiк иесiнiң ү лесi анық талғ ан (ү лестiк меншiк) немесе ү лестерi анық талмағ ан (бiрлескен меншiк) ортақ меншiкте болуы мү мкiн. Егер Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде ө згеше белгiленбесе, жер учаскесiне ортақ ү лестiк меншiктегi немесе ортақ ү лестiк жер пайдаланудағ ы жер ү лестерi жерге қ атысты қ ұ қ ық тар мен мiндеттердiң дербес объектiсi болып табылады. 6. Ортақ меншiктегi (ортақ жер пайдаланудағ ы) жер учаскесiн пайдалану тә ртiбi ортақ меншiкке (ортақ жер пайдалануғ а) қ атысушылар арасындағ ы шартпен белгiленедi. Олардың арасында келiсiмге қ ол жеткiзiлмеген жағ дайда пайдалану тә ртiбiн сот айқ ындайды. Жер учаскесiн пайдалану тә ртiбi туралы қ атысушылардың келiсiмi немесе соттың шешiмi жылжымайтын мү лiкке қ ұ қ ық тарды мемлекеттiк тiркеудi жү зеге асыратын органда тiркелуге тиiс.

Бө лінетін жә не бө лінбейтін жер учаскесі.

1. Жер учаскесi бө лiнетiн жә не бө лiнбейтiн болуы мү мкiн. Ө зiнiң нысаналы мақ сатын ө згертпей жә не ө ртке қ арсы, санитарлық, экологиялық, қ ұ рылыстық жә не ө зге де мiндеттi нормалар мен ережелердi бұ збай бө лiктерге бө луге болатын, бө лiнгеннен кейiн ә рқ айсысы дербес жер учаскесiн қ ұ райтын жер учаскесi бө лiнетiн жер учаскесi болады, бұ лай болмағ ан жағ дайда ол бө лiнбейтiн болып табылады. 2. Жер учаскесiнiң бө лiнбейтiндiгi сә йкестендiру қ ұ жатында кө рсетiледi. 3. Жер учаскесiнiң бө лiнетiн бө лiгiмен мә мiлелер жасағ ан кезде, бұ л бө лiк белгiленген тә ртiппен алдын ала дербес жер учаскесi болып бө лiнiп шығ арылуғ а тиiс. Қ алғ ан жағ дайларда мә мiле нысанасы оны шартта сипаттау немесе жер учаскесiнiң бө лiгiне белгiленетiн қ ұ қ ық тың қ олданылу аясын (жалдау, ө теусiз пайдалану, сервитут жә не басқ алары) сә йкестендiру қ ұ жатына енгiзу арқ ылы айқ ындалуы мү мкiн.

23 Жер учаскесіне кондоминиумның тү сінігі. Кондоминиум объектiсiнiң қ ұ рамына кiретiн жер учаскесiн бө лiсуге кондоминиумғ а барлық қ атысушылардың жазбаша келiсiмiмен, санитарлық -гигиеналық, экологиялық, ө ртке қ арсы, қ ұ рылыс жә не басқ а да нормалар сақ талғ ан жағ дайда жол берiледi.. Ү й-жайдың ә рбiр меншiк иесiнiң (ө зге де қ ұ қ ық иесiнiң) ортақ мү лiктегi ү лесi оғ ан тиесiлi ү й-жайғ а бө лек (дербес) меншiктен (ө зге де заттық қ ұ қ ық тан) ажыратылмайды. Егер кондоминиум қ атысушыларының келiсiмiнде ө згеше белгiленбесе, ү лестiң мө лшерi бө лек (дербес) меншiктегi (ө зге де заттық қ ұ қ ық тағ ы) тұ рғ ын ү й-жайдың пайдалы алаң ы мен тұ рғ ын емес ү й-жай алаң ының осы кондоминиум объектiсiндегi барлық тұ рғ ын ү й-жайлардың пайдалы кө лемiнiң жә не барлық кiсi тұ рмайтын ү й-жайлар алаң дарының жиынтығ ына қ атынасымен айқ ындалады. Мұ ндай ү лестi нақ тылы бө лiп шығ аруғ а болмайды (мiнсiз ү лес).

24 Жер учаскесін бө лудің тә ртібі жә не жағ дайлары. Жер учаскесі – жер қ атынастары субъектілеріне бекітілген жердің жабық шекараларда белгіленген жер бө лігі. Жер учаскесiн бө лу кезiнде ерлi-зайыптылардың бiрлескен меншiктегi (бiрлесiп жер пайдалануындағ ы) ү лестерiн айқ ындау тә ртiбi. Жер учаскесiн беру туралы шешiм комиссияның оң қ орытындысы жә не жерге орналастыру жобасы негiзiнде қ абылданады. Жер учаскесiн беруден бас тарту туралы шешiм комиссияның терiс қ орытындысы негiзiнде қ абылданады. Комиссияны облыстың, республикалық маң ызы бар қ аланың, астананың, ауданның, облыстық маң ызы бар қ аланың жергiлiктi атқ арушы органдары жергiлiктi ө кiлдi органның депутаттары, облыстың, республикалық маң ызы бар қ аланың, астананың, ауданның, облыстық маң ызы бар қ аланың уә кiлеттi органының, сондай-ақ тиiстi жергiлiктi атқ арушы органдардың сә улет жә не қ ала қ ұ рылысы саласындағ ы функцияларды жү зеге асыратын қ ұ рылымдық бө лiмшелерiнiң, сондай-ақ жергiлiктi ө зiн-ө зi басқ ару органдарының (олар бар болса) ө кiлдерi қ атарынан қ ұ рады.

25 Жер учаскесіне келтірілген шығ ынды ө теудің негіздері. Меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а келтiрiлген шығ ын оны келтiрушiнiң есебiнен ө теледi. Мемлекеттiк билiк органының, ө зге мемлекеттiк органның заң дарғ а сә йкес емес акт шығ аруы, сондай-ақ осы органдардың лауазымды адамдарының iс-ә рекеттерi (ә рекетсiздiгi) салдарынан меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а келтiрiлген шығ ынды Қ азақ стан Республикасы немесе тиiсiнше ә кiмшiлiк-аумақ тық бiрлiк ө теуге тиiс. 2. Ө темақ ы мө лшерiн айқ ындау кезiнде оғ ан: 1) жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының қ ұ ны; 2) жемiс ағ аштары мен кө пжылдық екпелердi қ оса алғ анда, учаскедегi жылжымайтын мү лiктiң нарық тық қ ұ ны; Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы меншiк қ ұ қ ығ ының немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының тоқ татылуына ә кеп соғ атын шешiммен келiспеген жағ дайда, дау сот тә ртiбiмен шешiлгенге дейiн ол шешiмдi жү зеге асыру мү мкiн болмайды. Дауды қ арау кезiнде меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а келтiрiлген шығ ындарды ө теудiң барлық мә селелерi де шешiледi.

Подробнее: https://kodeksy-kz.com/zemelnyj_kodeks/166.htm

26 Жер қ ойнауына меншік қ ұ қ ығ ының жә не басқ а да заттық қ ұ қ ық тардың тү рлері, мазмұ ны, субъектілері, объектілері. Жер қ ойнауына мемлекеттік меншік Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік егемендігін қ ұ райтын негіздердің бірі болып табылады. Мемлекет осы Заң да кө зделген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде жер қ ойнауына қ олжетімділікті қ амтамасыз етеді. азақ стандық жә не шетелдік жеке жә не заң ды тұ лғ алар жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектілері болуы мү мкін. Кең таралғ ан пайдалы қ азбаларды жә не жерасты суларын ө з мұ қ тажы ү шін ө ндіруді жү зеге асыратын тұ лғ аларды қ оспағ анда, жер қ ойнауын пайдаланушылар кә сіпкерлік қ ызмет субъектілері болып табылуғ а тиіс. Бір келісімшарт бойынша бірнеше тұ лғ а жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектілері болуы мү мкін. Мұ ндай тұ лғ алар жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ының бірлескен иелері болып табылады жә не келісімшарт негізінде туындайтын міндеттемелер бойынша ортақ жауапкершілікте болады. ер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын жә не (немесе) жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектілерді беру: 1) ө темді не ө теусіз азаматтық -қ ұ қ ық тық мә мілелер негізінде басқ а тұ лғ ағ а жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын ішінара немесе толық иеліктен шығ ару; 2) ө темді не ө теусіз азаматтық -қ ұ қ ық тық мә мілелер негізінде жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектілерді иеліктен шығ ару; 3) жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын, жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектілерді басқ а заң ды тұ лғ аның жарғ ылық капиталына беру;

27 Жер учаскесіне меншік иелерінің жә не жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тары мен міндеттерінің тү сінігі жә не жалпы мінездемесі. Жер учаскелері меншіктер иелері атынан жә не жер қ олданушылар атанынан жер ресурстарын басқ ару бойынша аумақ тық органғ а осы сияқ ты ө тінішпен тікелей жер –кадастрлық жұ мысты орындаушы – тұ лғ а. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар: 1) жердi оның нысаналы мақ сатына сә йкес, ал уақ ытша жер пайдалану кезiнде - жер учаскесiн беру актiсiне немесе жалдау шартына (ө теусiз уақ ытша жер пайдалану шартына) сә йкес пайдалануғ а; 2) санитарлық жә не экологиялық талаптарғ а сә йкес ө ндiрiс технологияларын қ олдануғ а, ө здерi жү зеге асыратын шаруашылық жә не ө зге де қ ызмет нә тижесiнде халық тың денсаулығ ы мен қ оршағ ан ортағ а зиян келтiруге, санитарлық -эпидемиологиялық, радиациялық жә не экологиялық жағ дайдың нашарлауына жол бермеуге; 2) мемлекеттiк органдарғ а Қ азақ стан Республикасының жер заң дарында белгiленген жердiң жай-кү йi мен пайдаланылуы туралы мә лiметтердi уақ тылы табыс етiп отыруғ а; 3) басқ а меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тарын бұ збауғ а; 4) топырақ тың ластануына, қ оқ ыстануына, тозуына жә не оның қ ұ нарлылығ ының нашарлауына, сондай-ақ топырақ тың қ ұ нарлы қ абатын сыдырып алу қ ұ нарлы қ абаттың бiржола жоғ алуын болғ ызбау ү шiн қ ажет болғ ан жағ дайларды қ оспағ анда, басқ а тұ лғ аларғ а сату немесе беру мақ сатымен оны сыдырып алуғ а жол бермеуге; 5) осы Кодексте кө зделген тә ртiппен сервитуттар берудi қ амтамасыз етуге; 6) ө здерiнiң меншiгi болып табылмайтын анық талғ ан ө ндiрiс пен тұ тыну қ алдық тары туралы жергiлiктi атқ арушы органдарғ а хабарлауғ а мiндеттi.

28 Жер учаскесіне меншік иелерінің жә не жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тары мен міндеттері. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар: 1) жердi оның нысаналы мақ сатына сә йкес, ал уақ ытша жер пайдалану кезiнде - жер учаскесiн беру актiсiне немесе жалдау шартына (ө теусiз уақ ытша жер пайдалану шартына) сә йкес пайдалануғ а; 2) санитарлық жә не экологиялық талаптарғ а сә йкес ө ндiрiс технологияларын қ олдануғ а, ө здерi жү зеге асыратын шаруашылық жә не ө зге де қ ызмет нә тижесiнде халық тың денсаулығ ы мен қ оршағ ан ортағ а зиян келтiруге, санитарлық -эпидемиологиялық, радиациялық жә не экологиялық жағ дайдың нашарлауына жол бермеуге; 2) мемлекеттiк органдарғ а Қ азақ стан Республикасының жер заң дарында белгiленген жердiң жай-кү йi мен пайдаланылуы туралы мә лiметтердi уақ тылы табыс етiп отыруғ а; 3) басқ а меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тарын бұ збауғ а; 4) топырақ тың ластануына, қ оқ ыстануына, тозуына жә не оның қ ұ нарлылығ ының нашарлауына, сондай-ақ топырақ тың қ ұ нарлы қ абатын сыдырып алу қ ұ нарлы қ абаттың бiржола жоғ алуын болғ ызбау ү шiн қ ажет болғ ан жағ дайларды қ оспағ анда, басқ а тұ лғ аларғ а сату немесе беру мақ сатымен оны сыдырып алуғ а жол бермеуге; 5) осы Кодексте кө зделген тә ртiппен сервитуттар берудi қ амтамасыз етуге; 6) ө здерiнiң меншiгi болып табылмайтын анық талғ ан ө ндiрiс пен тұ тыну қ алдық тары туралы жергiлiктi атқ арушы органдарғ а хабарлауғ а мiндеттi.

29 Жерге жеке меншіктің шектері. Жер учаскелерi осы Кодексте белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте де болуы мү мкiн. Жер учаскесiнiң меншiк иесi осы Koдексте жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң актiлерiнде кө зделген негiздерде, шарттар мен шектерде меншiк иeci қ ұ қ ығ ын жү зеге асыра алады. Егер Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде ө згеше белгiленбесе, жер учаскесiне қ ұ қ ық осы учаске шекарасындағ ы топырақ тың ү стiң гi қ абатына, тұ йық су айдындарына, екпелерге қ олданылады. Жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының топырақ қ абаты астындағ ы жер қ ойнауын пайдалануы жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатына сә йкес жә не жер қ ойнауы саласындағ ы қ атынастарды реттейтiн Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiне сә йкес жү зеге асырылады. Кең тарағ ан пайдалы қ азбаларды ө ндiруге жә не жеке қ ажетке жер асты суларын алуғ а жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын табыстау қ ойнауында кең тарағ ан пайдалы қ азбалар жә не жер асты сулары бар жер учаскелерiн жеке меншiкке немесе жер пайдалануғ а берумен бiр мезгiлде жү ргiзiледi.

30 Шетел азаматтары мен заң ды тұ лғ аларының жерге жеке меншік қ ұ қ ығ ы. Қ азақ стан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады жә не бірдей қ орғ алады. Меншік міндет жү ктейді, оны пайдалану сонымен қ атар қ оғ ам игілігіне де қ ызмет етуге тиіс. Меншік субъектілері мен объектілері, меншік иелерінің ө з қ ұ қ ық тарын жү зеге асыру кө лемі мен шектері, оларды қ орғ ау кепілдіктері заң мен белгіленеді.. Жер жә не оның қ ойнауы, су кө здері, ө сімдіктер мен жануарлар дү ниесі, басқ а да табиғ и ресурстар мемлекет меншігінде болады. Жер, сондай-ақ заң да белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы мү мкін. Қ азақ стан Республикасы азаматтарының жеке меншiгiнде шаруа немесе фермер қ ожалығ ын, ө зiндiк қ осалқ ы шаруашылық жү ргiзу, орман ө сiру, бағ бандық, жеке тұ рғ ын ү й жә не саяжай қ ұ рылысы ү шiн, сондай-ақ ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имapaттарды) oлардың мақ сатына сә йкес қ ызмет кө рсетуге арналғ ан жердi қ оса алғ анда, ө ндiрiстiк жә не ө ндiрiстiк емес, оның iшiнде тұ рғ ын ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имараттарды) мен олардың кешендерiн салуғ а берiлген (берiлетiн) немесе олар салынғ ан жер учаскелерi болуы мү мкiн.

31 Жерге меншік қ ұ қ ығ ының жә не басқ а да заттық қ ұ қ ық тардың пайда болу, ө згеру жә не жойылу негіздері. Жерге меншік қ ұ қ ығ ы — жер қ атынастары субъектілерінің ө здеріне тиесілі жер учаскесін заң актілерінде белгіленген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде иелену, пайдалану жә не оғ ан билік ету қ ұ қ ығ ы. Қ азақ стан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады жә не бiрдей қ орғ алады. Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы заттық қ ұ қ ық болып табылады. Осы Кодекске немесе заттық қ ұ қ ық тың мә нiне қ айшы келмейтiндiктен, жер пайдалану қ ұ қ ығ ына меншiк қ ұ қ ығ ы туралы нормалар қ олданылады. Жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы: 1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң; 2) азаматтық -қ ұ қ ық тық мә мiлелердiң негiзiнде; 3) Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө зге де негiздерде туындайды.

32 Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ы Жер қ ойнауы — табиғ и ортаның бір бө лігі, ол халық шаруашылығ ының мұ қ таждары мен ө зге де мұ қ таждарды, оның қ ұ рамдас бө ліктерін алу арқ ылы қ анағ аттандыруғ а немесе жер асты ғ имараттарын орналастыруғ а, зиянды заттар мен ө ндіріс қ алдық тарын кө муге, сарқ ынды суды ағ ызуғ а пайдаланылуы мү мкін. жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ы – жер қ ойнауын пайдаланушының осы Заң ғ а сә йкес сатып алғ ан жер қ ойнауын иелену жә не пайдалану қ ұ қ ығ ы; ер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ына жә не (немесе) жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектіге ие тұ лғ аның жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын (оның бір бө лігін) жә не (немесе) жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектіні иеліктен шығ ару ниеті болғ ан жағ дайда мемлекет ұ лттық басқ арушы холдинг, Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі бекіткен қ ызметтің аражігін ажыратуғ а сә йкес ұ лттық компания немесе уә кілетті мемлекеттік орган арқ ылы жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ын (оның бір бө лігін) жә не (немесе) жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ымен байланысты объектіні сатып алудың басым қ ұ қ ығ ына ие болады.

33 Мемлекеттік жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тық жағ дайы. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскесiнде шаруашылық жү ргiзудi жү зеге асырады, сондай-ақ осы учаскенiң нысаналы мақ саты мен жер пайдаланушы қ ызметiнiң жарғ ыдағ ы мақ саттарын ескере отырып, жер пайдаланушының басқ а да қ ұ қ ық тарын iске асырады. Мемлекеттiк жер пайдаланушы ө зiне тиесiлi жер пайдалану қ ұ қ ығ ын иелiгiнен шығ аруғ а, сондай-ақ кепiлге беруге қ ұ қ ылы емес. Мемлекеттiк жер пайдаланушыларғ а тиесiлi ү йлерден (қ ұ рылыстардан, ғ имараттардан) кредиторлардың талап етуi бойынша ө ндiрiп алуғ а байланысты жер пайдалану қ ұ қ ығ ынан ө ндiрiлiп алынатын жағ дайларды қ оспағ анда (осы Кодекстiң 78-бабының 3-тармағ ы), мемлекеттiк жер пайдаланушыларғ а тиесiлi жер пайдалану қ ұ қ ығ ы кредиторлардың талап етуi бойынша ө ндiрiп алу нысанасы бола алмайды. Мемлекеттiк жер пайдаланушы ө зiне тиесiлi ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имараттарды) белгiленген тә ртiппен жалғ а берген жағ дайда, осы Кодекстiң 52-бабының 3-тармағ ында белгiленген ережелер бойынша, олармен бiрге аталғ ан мү лiк орналасқ ан жә не оны белгiленген нормаларғ а сә йкес пайдалану ү шiн қ ажеттi жер учаскесi де жалғ а берiледi

34 Мемлекеттік емес жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тық жағ дайы. Мемлекеттік емес заң ды тұ лғ алардың коммерциялық мақ саттарын жә не мемлекеттік емес мү дделерді қ анағ аттандыру мақ саттарын кө здейтін кез келген иеліктен шығ ару не мемлекеттік функцияларды жү зеге асырудан туындамайтын жә не қ оғ амдық маң ызы бар мақ саттарды кө здемейтін ө зге де иеліктен шығ ару жер учаскесін мемлекет мұ қ тажы ү шін мә жбү рлеп иеліктен шығ ару болып танылмауғ а тиіс. Меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесін мемлекет мұ қ тажы ү шін мә жбү рлеп иеліктен шығ ару рә сімінің басталуы туралы хабарлама алғ ан кү ннен бастап жер учаскесіне мемлекеттік меншік қ ұ қ ығ ы мемлекеттік тіркелгенге немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ анғ а дейін жер учаскесiне жә не ө зге де жылжымайтын мү лікке ө зiне тиесiлi қ ұ қ ық ты жү зеге асыруғ а, осы мү лікті оның нысаналы мақ сатына сә йкес пайдалануды қ амтамасыз ететiн қ ажеттi шығ ындарды жасауғ а қ ұ қ ылы. Егер меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесінің бір бө лігі мемлекет мұ қ тажы ү шін иеліктен шығ арылғ аннан кейін қ алғ ан бө лігін бұ рынғ ы нысаналы мақ саты бойынша пайдалана алмаса, онда бү кіл жер учаскесі сатып алынады.

35 Шетелдік жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тық жағ дайы. шетелдік жер пайдаланушылар - шетелдіктер, азаматтығ ы жоқ адамдар, шет мемлекет заң дарына сә йкес қ ұ рылғ ан заң ды тұ лғ алар (шетелдік заң ды тұ лғ алар), шет мемлекеттер, халық аралық бірлестіктер мен ұ йымдар.

36 Жер қ ойнауы операцияларының қ ұ қ ық тық жағ дайы. Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық кә сіпкерлер палатасымен бірлесіп, жер қ ойнауын пайдаланушылар жә не (немесе) жер қ ойнауын пайдалану жө ніндегі операцияларды жү ргізу ү шін тауарларды, жұ мыстар мен кө рсетілетін қ ызметтерді сатып алуды жү зеге асыруғ а жер қ ойнауын пайдаланушылар уә кілеттік берген тұ лғ алар беретін, тауарларды, жұ мыстар мен кө рсетілетін қ ызметтерді жү ргізілген, жү ргізілетін жә не есепті кезең нен кейінгі жылғ а жоспарланып отырғ ан сатып алу туралы ақ паратты жинау жә не талдау; жер қ ойнауын пайдалану жө ніндегі операцияларды жү ргізу кезінде тауарларды, жұ мыстар мен кө рсетілетін қ ызметтерді сатып алу тә ртібін жер қ ойнауын пайдаланушылардың сақ тауын бақ ылауды жү зеге асыру; Жер қ ойнауын пайдалану қ ұ қ ығ ы мынадай операцияларды жү ргізу: 1) жер қ ойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу; 2) барлау; 3) ө ндіру; 4) бірлескен барлау мен ө ндіру; 5) барлаумен немесе ө ндірумен байланысты емес жерасты қ ұ рылыстарын салу жә не (немесе) пайдалану ү шін беріледі.

37 Жер учаскесін мемлекет мұ қ тажына алып қ оюдың жә не сатып алудың тә ртібі. Мемлекет мұ қ тажы ү шін алып қ ойылатын мү лікке бағ алау жү ргізу кезінде мемлекет мұ қ тажы ү шін жер учаскесін алдағ ы мә жбү рлеп иеліктен шығ ару туралы хабарламаны меншік иесі немесе мемлекеттік емес пайдаланушы алғ ан сә ттен бастап тә уелсіз бағ алаушы айқ ындайтын осы мү ліктің нарық тық қ ұ ны мү лікті алып қ ою туралы қ аулыны қ абылдау нә тижесінде оның ө згерілуі ескерілмей белгіленуге тиіс. Мемлекет мұ қ тажы ү шін алып қ ойылатын мү лікке бағ алау жү ргізу кезінде мемлекет мұ қ тажы ү шін жер учаскесін алдағ ы мә жбү рлеп иеліктен шығ ару туралы хабарламаны меншік иесі немесе мемлекеттік емес пайдаланушы алғ ан сә ттен бастап тә уелсіз бағ алаушы айқ ындайтын осы мү ліктің нарық тық қ ұ ны мү лікті алып қ ою туралы қ аулыны қ абылдау нә тижесінде оның ө згерілуі ескерілмей белгіленуге тиіс. Жер учаскесін мемлекет мұ қ тажы ү шін алып қ оюғ а байланысты мемлекет мұ қ тажы ү шін иеліктен шығ арылатын жер учаскесін немесе ө зге де жылжымайтын мү лікті бағ алау осы Стандарттың қ осымшасына сә йкес Жер учаскесін мемлекет мұ қ тажы ү шін алып қ оюғ а байланысты мемлекет мұ қ тажы ү шін иеліктен шығ арылатын жер учаскесін немесе ө зге де жылжымайтын мү ліктің қ ұ нын белгілеу ә дістемесінде айқ ындалғ ан тә сілмен жү зеге асырылады.

38 Мемлекеттік жә не мемлекеттік емес жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тық жағ дайының ерекшеліктері. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскесiнде шаруашылық жү ргiзудi жү зеге асырады, сондай-ақ осы учаскенiң нысаналы мақ саты мен жер пайдаланушы қ ызметiнiң жарғ ыдағ ы мақ саттарын ескере отырып, жер пайдаланушының басқ а да қ ұ қ ық тарын iске асырады. Мемлекеттiк жер пайдаланушы ө зiне тиесiлi жер пайдалану қ ұ қ ығ ын иелiгiнен шығ аруғ а, сондай-ақ кепiлге беруге қ ұ қ ылы емес. Мемлекеттік емес заң ды тұ лғ алардың коммерциялық мақ саттарын жә не мемлекеттік емес мү дделерді қ анағ аттандыру мақ саттарын кө здейтін кез келген иеліктен шығ ару не мемлекеттік функцияларды жү зеге асырудан туындамайтын жә не қ оғ амдық маң ызы бар мақ саттарды кө здемейтін ө зге де иеліктен шығ ару жер учаскесін мемлекет мұ қ тажы ү шін мә жбү рлеп иеліктен шығ ару болып танылмауғ а тиіс.

39 Жерге ақ ы тө леу, оның негізгі жағ дайлары. Жер учаскелерiн пайдалану тө лемақ ысын есептеу жә не бюджеттiң кiрiсiне тө леу тә ртiбi Қ азақ стан Республикасының салық заң дарына сә йкес айқ ындалады. Мемлекет меншігіндегі жер учаскесі сатып алу-сату шартын жасасу арқ ылы сатып алушының жазбаша ө тініші бойынша он жыл мерзімге тө леу мерзімі ұ зартылып сатылады. жер учаскесiнiң меншiк иесi жер учаскесiнiң ө згерген нысаналы мақ саты ү шiн Қ азақ стан Республикасының заң ында кө зделген кадастрлық (бағ алау) қ ұ нына тең болатын соманы бюджеттiң кiрiсiне тө леуге мiндеттi. Жер учаскесiн тө леу мерзiмiн ұ зартып сатқ ан кезде, сатып алушығ а сатып алу-сату шарты негiзiнде берiлетiн жер учаскесiне сә йкестендіру қ ұ жатына, учаскенi кепiлге берудi қ оспағ анда, мә мiле жасасуғ а тыйым салынатыны туралы тиiстi жазба жасалады.

40 Жер учаскесі ү шін тө ленетін тө лемақ ының базалық ставкасы. Қ азақ стан Республикасының салық заң намасына сә йкес жер учаскесi бойынша есептелген жер салығ ының мө лшерiнде мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскелерiн жалғ а берген кезде жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкасы. Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жер учаскелерi жеке меншiкке берiлген, оларды мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалғ а берген кезде жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкаларын, жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысының мө лшерiн жә не мемлекеттiк меншiктегi жә не жер пайдалануғ а берiлмеген жер учаскелерiне жекеше сервитут белгiлеу ү шiн тө лемақ ының мө лшерiн Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейдi. Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жер учаскелерi жеке меншiкке берiлген, оларды мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалғ а берген кезде жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкаларын, жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысының мө лшерiн жә не мемлекеттiк меншiктегi жә не жер пайдалануғ а берiлмеген жер учаскелерiне жекеше сервитут белгiлеу ү шiн тө лемақ ының мө лшерiн Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейдi.

41 Жер учаскесі ү шін тө ленетін тө лемақ ының базалық ставкасын тү зету коэффициенттері. Аудандық маң ызы бар қ алалардағ ы, кенттер мен ауылдық елдi мекендердегi бағ алау аймақ тарының шекаралары жә не жер учаскелері ү шін тө лемақ ының базалық ставкаларына тү зету коэффициенттерi ауданның жергілікті атқ арушы органының ұ сынысы бойынша аудандық ө кілді органның, ал облыстық маң ызы бар қ алаларда, республикалық маң ызы бар қ алаларда, астанада - облыстың, республикалық маң ызы бар қ аланың, астананың жергілікті атқ арушы органының ұ сынысы бойынша облыстық (республикалық маң ызы бар қ ала, астана) ө кілді органның шешімімен бекітіледі. Бұ л ретте арттыратын немесе кемiтетiн коэффициенттердiң шектi (ең жоғ ары) мө лшерi екi еседен аспауғ а тиiс. Мемлекет ауыл шаруашылығ ы ө ндiрiсiн жү ргiзу ү шiн беретiн жер учаскелерiнiң кадастрлық (бағ алау) қ ұ нын айқ ындау кезiнде жер учаскесiнiң сапалық жай-кү йiне, орналасуына, сумен қ амтамасыз етiлуiне, қ ызмет кө рсету орталық тарынан қ ашық тығ ына байланысты тү зету (арттыратын немесе кемiтетiн) коэффициенттерi қ олданылады.

42 Жер учаскелерінің жеке меншікке берілген кезде олар ү шін тө лемақ ының базалық ставкалары. Ақ тау қ аласы: 1815; Ө мірзақ селосы- 1815; Жаң аө зен қ аласы -1165: Қ ызылсай селосы – 1165: Тең ге селосы – 1165: Ауыл шаруашылығ ы мақ сатына берілетін жер учаскесінің қ ұ рамындағ ы басқ а да алқ аптар (сортаң топырақ тар, қ ұ мдар, тақ ыр жерлер жә не ауыл шаруашылығ ы алқ аптары массивтеріне араласқ ан басқ а да алқ аптар) топырақ тың тиісті типі мен кіші типі бойынша жайылымғ а белгіленген базалық тө лем ставкасының 50 пайызы мө лшерінде бағ аланады.

43 Мемлекет немесе мемлекеттік жер пайдаланушы жер учаскелерін жалғ а берген кездегі олар ү шін тө лемақ ының базалық ставкалары. Жер учаскесiне жеке меншiк қ ұ қ ығ ын ө теулi тү рде беру (сату) (бұ дан ә рi - жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ы) немесе уақ ытша ө теулi жер пайдалану (жалдау) қ ұ қ ығ ын ө теулi тү рде бepу (сату) тө лемақ ысы (бұ дан ә рi - жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысы) жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкаларына тү зету коэффициенттерiн қ олдану арқ ылы шығ арылатын кадастрлық (бағ алау) қ ұ ны негiзiнде есептеледi. Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жер учаскелері жеке меншікке берілген, оларды мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалғ а берген кезде жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкаларын, жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысының мө лшерiн жә не мемлекеттік меншіктегі жә не жер пайдалануғ а берілмеген жер учаскелеріне жекеше сервитут белгілеу ү шін тө лемақ ының мө лшерін Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейдi.

44 Ауылшаруашылық мақ сатындағ ы жер учаскелерін жеке меншікке берген кезде олар ү шін тө лемақ ының базалық ставкалары. Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жер учаскелерi жеке меншiкке берiлген, оларды мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалғ а берген кезде жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкаларын, жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысының мө лшерiн жә не мемлекеттiк меншiктегi жә не жер пайдалануғ а берiлмеген жер учаскелерiне жекеше сервитут белгiлеу ү шiн тө лемақ ының мө лшерiн Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейдi. Жер учаскелерi жеке меншiкке берiлген кезде олар ү шiн тө лемақ ының базалық ставкалары облыс орталық тарында, республикалық маң ызы бар қ алаларда, астанада, облыстық жә не аудандық маң ызы бар қ алаларда, кенттер мен ауылдық елді мекендерде жергілікті жағ дайлар мен ерекшеліктерге қ арай облыстардың, республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың ө кілді жә не атқ арушы органдарының бірлескен шешімдерімен белгiленедi.

45 Жер учаскесінің кадастрлық бағ алау қ ұ ны, тү сінігі жә не анық тайтын субъектілер. Жер учаскесінің жең ілдікті қ ұ ны, анық талу тә ртібі. Жер учаскесі ұ лттық компания мә ртебесі бар ә леуметтік-кә сіпкерлік корпорацияларғ а жер учаскесінің кадастрлық (бағ алау) қ ұ ны бойынша есептелетін бағ а бойынша жарғ ылық капиталының (меншігінің) тө леміне берілуі мү мкін. жер учаскесінің кадастрлық (бағ алау) қ ұ ны немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының қ ұ ны қ амтылады. Жер-кадастрлық жоспар ү ш жұ мыс кү ні ішінде бекітіледі жә не облыстың, республикалық маң ызы бар қ аланың, астананың, ауданның, облыстық маң ызы бар қ аланың жергілікті атқ арушы органының, аудандық маң ызы бар қ ала, кент, ауыл, ауылдық округ ә кімінің жер учаскесіне қ ұ қ ық беру туралы оң шешім қ абылдауы ү шін негіз болып табылады. Жер учаскелерi ү шiн тө лемақ ының базалық ставкалары жә не жер учаскесiнiң кадастрлық (бағ алау) қ ұ ны.... Жалдау қ ұ қ ығ ын сату тө лемақ ысы нақ ты жер учаскесiнiң кадастрлық (бағ алау) қ ұ нына қ арай сараланып белгiленедi.

46 Жерді жекешелендіру жерге жеке меншік қ ұ қ ығ ының пайда болу негізі ретінде. Жекешелендiру дегенiмiз - меншiк иесi ретiнде мемлекеттiң еркiмен осы Заң да белгiленген арнайы рә сiмдер шең берiнде немесе ол анық тайтын тә ртiппен жү ргiзiлетiн, мемлекеттiк мү лiктi жеке тұ лғ алардың, мемлекеттiк емес заң ды тұ лғ алардың жә не шетелдiк заң ды тұ лғ алардың меншiгiне сату. Жерге жеке меншік қ ұ қ ығ ының пайда болуына жаң а ә леуметтік-экономикалық жағ дайлар ә сер етті.... Жерге жеке меншік қ ұ қ ығ ы жер қ ұ қ ығ ында жаң а институт қ ұ райды.

47 Жер салығ ының жә не жер ресурстарын пайдаланғ аны ү шiн ақ ы тө леудiң қ ұ қ ық тық негіздері. Жер салығ ы тө леушілері біртұ тас жер салығ ы тө леушілерінен басқ а меншігінде тұ рақ ты пайдалану немесе бастапқ ы ө теусіз уақ ытша пайдалануғ а жер учаскелері бар заң ды тұ лғ алар (оның ішінде резидент еместер), ө кілдіктер мен ө зге де оқ шауланғ ан қ ұ рылымдық бө лімшелер мен жеке тұ лғ алар болып табылады. Жер салығ ы – тұ рақ ты не уақ ытша пайдалануғ а берілген жер телімі (жер ү лесі) ү шін заң жү зінде бюджетке тө ленетін міндетті ақ шалай тө лемдер. Жалпы жер ресурстарын пайдаланғ аны ү шін тө ленетін ақ ылардың нысанын анық тау саласында жер қ ұ қ ық ғ алымдарының арасында бірың ғ ай кө зқ арас жоқ

48 Жер учаскесіне қ ұ қ ық тарды жә не олармен жасалатын мә мілелерді мемлекеттік тіркеу. Мемлекеттiк меншiктегi жерлерден жер учаскесiне қ ұ қ ық беру мынадай ретпен жү ргiзiледi 1) жер учаскесiне тиiстi қ ұ қ ық беру туралы ө тiнiштi қ арауғ а қ абылдау; 2) сұ ралып отырғ ан жер учаскесiн аумақ тық аймақ тарғ а бө луге сә йкес мә лiмделген нысаналы мақ саты бойынша пайдалану мү мкiндiгiн айқ ындау; 3) жер учаскесiн алдын ала таң дау (жер учаскесi объектiлер салу ү шiн сұ ралғ ан кезде); жергiлiктi жердегi жер учаскесiнiң шекарасын белгiлеу; 9) жер учаскесiне сә йкестендiру қ ұ жаттарын дайындау жә не беру.

49 Сервитуттар, тү сінігі, тү рлері, пайда болу негіздері. сервитут - бө тен жер учаскелерін шектеулі нысаналы пайдалану, оның ішінде жаяу ө ту, кө лікпен ө ту, қ ажетті коммуникацияларды тарту мен пайдалану, аң шылық жә не балық шаруашылық тары жә не ө зге де мұ қ таждар ү шін пайдалану қ ұ қ ығ ы; Бө тен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану қ ұ қ ығ ы (сервитут): 1) тiкелей нормативтiк қ ұ қ ық тық актiден; 2) мү дделi тұ лғ аның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шартының негiзiнде; 3) жергiлiктi атқ арушы органның актiсi негiзiнде; 4) сот шешiмi негiзiнде; 5) Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө зге де жағ дайларда туындауы мү мкiн. Қ ауымдық сервитуттар: 1) ортақ пайдаланудағ ы объектiлерге, зираттарғ а, қ орымдарғ а жә не ө зге де ғ ибадат объектiлерiне жер учаскесi арқ ылы жаяу немесе кө лiкпен ө ту; 2) жер учаскесiн коммуналдық, инженерлiк, электр жә не басқ а да желiлер мен тораптарды, сондай-ақ кө лiк инфрақ ұ рылымының объектiлерiн жө ндеу мақ сатында пайдалану; 3) жағ алау белдеуiне еркiн ө ту; 4) мемлекеттiк органдардың шешiмiмен жер учаскесiн мә дени-кө пшiлiк iс-шаралар ө ткiзуге пайдалану; 5) қ оғ амдық жә не мемлекеттiк мү дделерге байланысты ө зге де жағ дайлар ү шiн белгiленуi мү мкiн.

50 Қ азақ стан Республикасы жер қ орының тү сінігі жә не қ ұ рамы. Жер қ оры — мемлекеттің аумағ ындағ ы бү кіл жер қ ұ рамы. Қ азақ стан Республикасы “Жер туралы” (2001) заң ына сә йкес жер қ оры нысаналы мақ сатына сә йкес мынадай санаттарғ а бө лінеді: 1) ауыл шаруашылығ ы мақ сатында пайдалануғ а жарамды жерлер; 2) елді мекендердің (қ алалардың, кенттер мен ауылдық елді мекендердің) жері; 3) ө неркә сіп, кө лік, байланыс, қ орғ аныс жері жә не ө зге де ауыл шарушылығ ы мақ сатына арналмағ ан жер; 4) ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жері, сауық тыру мақ сатындағ ы, рекреациялық жә не тарихи-мә дени мақ саттағ ы жер; 5) орман қ орының жері; 6) су қ орының жері; 7) босалқ ы жер.

51 Жер қ орын мемлекеттік басқ арудың тү сінігі жә не жекелеген функциялары. Жер қ орын мемлекеттік басқ ару – жер қ ұ қ ығ ы институттарының бірі. Жер қ ұ қ ық қ атынастарының ішінде ө зіндік ерекше сипаты бар. Оның негізгі бағ ыты жерді ұ тымды пайдалану мен қ орғ ауды ұ йымдастыру. Жер қ орын мемлекеттік басқ ару жер қ ұ қ ығ ы институттарының бірі болып табылады. Мемлекеттік жер қ орын басқ ару ө кілетті, сонымен қ атар атқ арушылық басқ арушы, сот жә не сә йкес ә мірлі ө кілдікті жә не жер қ атынастарды бақ ылау бойынша қ осатын бірің ғ ай мемлекеттік органдар жү йесімен жү зеге асырылады.

52 Жерге меншік иелерінің жә не жер пайдаланушыларының басқ а табиғ и ресурстарды пайдалану қ ұ қ ығ ы. Жерге меншік қ ұ қ ығ ы — жер қ атынастары субъектілерінің ө здеріне тиесілі жер учаскесін заң актілерінде белгіленген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде иелену, пайдалану жә не оғ ан билік ету қ ұ қ ығ ы. Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы жер учаскесі меншік иесінің жə не тұ рақ ты немесе уақ ытша жер пайдаланушының қ ұ қ ық тарының бірі болып табылады. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тары.... 2. Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ық тарынан бас тартқ андығ ын айқ ын дә лелдейтiн iс-ә рекет.

53 Жер қ атынастарын мемлекеттік реттеу органдарының жү йесі. Жер қ атынастарын қ ұ қ ық тық реттеу саласындағ ы мемлекеттік органдар функциялары. Жер қ атынастарын мемлекеттік реттеудің ә дістері дегеніміз – жер қ атынастарын мемлекеттік реттеуде қ олданылатын амал-тә сілдердің жиынтығ ы. Ұ жым қ ызметкерлері ауызбіршілік танытып, жергілікті органдармен бірлесе жер қ атынастарын мемлекеттік реттеуге жә не жер заң дылық тарының сақ талуына бағ ытталғ ан міндеттерді жү зеге асыруғ а кү ш-мү мкіндіктерімізді жұ мсай береміз. Жер қ атынастарын мемлекеттік реттеудің ә дістері дегеніміз – жер жерді қ орғ ау шараларын жоспарлау жә не қ аржыландыру; жерді ластағ аны жә не пайдаланғ аны ү шін ақ ы тө леу; жер меншік иелерінің мү дделерін сақ тандыру.

54 Жер қ атынастары саласын мемлекеттік реттеу нысандары жә не негізгі бағ ыттары. Жер қ атынастарын мемлекеттік реттеудің нысандары. - заң шығ арушылық жер қ атынастарын реттеуді жү зеге асыратын зандарды қ абылдау кызметі; - заң орындаушылык, заң орындалуын қ амтамасыз ету қ ызметі. Жер қ атынастарын мемлекеттiк реттеу дегенiмiз – Қ азақ стан Республикасы аумағ ының жер тұ тастығ ын жә не қ ол сұ ғ ылмаушылығ ын жердi табиғ ат байлығ ы ретiнде сақ тау, оны нысаналы пайдаланудың жер меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерiн жер қ атынастары саласындағ ы заң дылық ты қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан билiктiк-атқ арушылық қ ызмет тү рi болып табылады. Жер қ атынастарын мемлекеттiк реттеудiң нысандары 1) заң шығ арушылық, жер қ атынастарын реттеудi жү зеге асыратын заң дарды қ абылдау қ ызметi; 2) заң орындаушылық, заң орындалуын қ амтамасыз ету қ ыз-метi; 3) қ ұ қ ық қ орғ ау қ ызметi, яғ ни кiнә лi тұ лғ аны жауапкершi-лiкке тарту.

55 Жерге меншік қ ұ қ ығ ының жә не жер пайдалану қ ұ қ ығ ын қ орғ ау. Жерге меншік қ ұ қ ығ ы — жер қ атынастары субъектілерінің ө здеріне тиесілі жер учаскесін заң актілерінде белгіленген негіздерде, жағ дайлар мен шектерде иелену, пайдалану жә не оғ ан билік ету қ ұ қ ығ ы. Қ азақ стан Республикасында жерге мемлекеттік меншік жә не жеке меншік нысандары заң жү зінде танылғ ан жә не олар тең дә режеде қ орғ алады. Жерге мемлекеттік меншіктің субъектісі мемлекет, яғ ни Қ азақ стан Республикасының ө зі. Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы — жеке немесе заң ды тұ лғ аның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін ақ ылы жә не ақ ысыз негізде мерзімсіз (тұ рақ ты) немесе белгілі мерзім шегінде (уақ ытша) иелену жә не пайдалану қ ұ қ ығ ы.

56 Жерлерді қ орғ аудың мақ саты, міндеттері, мазмұ ны. Жердi қ орғ ау мақ саттары: 1) ө ндiрiстiң экологиялық қ ауiпсiз технологияларын ынталандыру жә не орман мелиорациялық, мелиорациялық жә не басқ а да iс-шараларды жү ргiзу арқ ылы жердiң тозуы мен бү лiнуiн, шаруашылық қ ызметтiң басқ а да қ олайсыз зардаптарын болдырмау; 2) тозғ ан немесе бү лiнген жердi жақ сарту мен қ алпына келтiрудi қ амтамасыз ету; 3) жердi оң тайлы пайдаланудың экологиялық нормативтерiн тә жiрибеге енгiзу болып табылады. Жердi қ орғ ау қ оршағ ан ортаның бiр бө лiгi ретiнде жердi қ орғ ауғ а, жердi ұ тымды пайдалануғ а, жердi ауыл шаруашылығ ы мен орман шаруашылығ ы айналымынан негiзсiз алып қ оюды болдырмауғ а, сондай-ақ топырақ тың қ ұ нарлылығ ын қ алпына келтiру мен арттыруғ а бағ ытталғ ан қ ұ қ ық тық, ұ йымдық, экономикалық, технологиялық жә не басқ а да iс-шаралар жү йесiн қ амтиды.

57 Жерді қ орғ ауда жә не пайдалануда мемлекеттік бақ ылаудың міндеттері. Мемлекеттiк бақ ылаудың мiндеттерi мемлекеттiк органдардың, жеке, заң ды тұ лғ алардың жә не лауазымды адамдардың Қ азақ стан Республикасы жер заң дарының сақ талуын, Қ азақ стан Республикасы заң дарының бұ зылуын анық тауды жә не жоюды, азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың бұ зылғ ан қ ұ қ ық тарын қ алпына келтiрудi, жер учаскелерiн пайдалану ережелерiнiң сақ талуын, жер кадастры мен жерге орналастыру iсiнiң дұ рыс жү ргiзiлуiн жә не жердi ұ тымды пайдалану мен қ орғ ау жө нiндегi iс-шаралардың орындалуын қ амтамасыз етуден тұ рады.

58 Жерді қ орғ ауғ а жә не пайдалануғ а бақ ылауды жү зеге асыратын органдар. Жердi пайдалану мен қ орғ ауды мемлекеттiк бақ ылауды жү зеге асыратын лауазымды адамдардың:

1) кiнә лiлердi жауапқ а тарту туралы мә селенi шешу ү шiн Қ азақ стан Республикасының жер заң дарының бұ зылуы туралы материалдарды тиiстi органдарғ а жiберуге; 2) Қ азақ стан Республикасы жер заң дарының бұ зылуы туралы хаттамалар (актiлер) жасауғ а; 3) Қ азақ стан Республикасының жер заң дарын бұ зғ аны ү шiн ә кiмшiлiк жазалау туралы қ аулылар шығ аруғ а; мемлекеттiк органдардан жер қ орының жай-кү йi туралы статистикалық ақ паратты алуғ а; 9) жерге қ ұ қ ық ты белгiлейтiн жә не сә йкестендiру қ ұ жаттары болмағ ан жағ дайда тұ рғ ын жай жә не ө ндiрiстiк объектiлердiң салынуын тоқ тата тұ руғ а қ ұ қ ығ ы бар.

59 Жер мониторингінің тү сінігі, мақ саты, мазмұ ны. Жер мониторингi -айналадағ ы табиғ и орта жай-кү йiнiң мониторингi жә не сонымен бiр мезгiлде басқ а да табиғ и ортаның мониторингтерiн жү ргiзудiң базасы болып табылады. Жер мониторингiн жү ргiзген кезде жердiң сапалық жай-кү йiне ық пал ететiн мынадай процестер айқ ындалады. - эволюциялық /дамудың табиғ и-тарихи процестерiне байланысты/; - циклдiк /табиғ и сипаттың тә улiктiк, маусымдық, жылдық жә не ө зге уақ ыт кезең дерiнiң ө згерiстерiне байланысты/; - антропогендiк /адам қ ызметiне байланысты/; - тө тенше жағ дай /аварияғ а, апат