Желдеткіштерге қойылатын санитарлы-гигиеналық талаптар

Ө ндіріс орындарында желдеткіштерге қ ойылатын санитарлы-гигиеналық талаптар санитарлы нормалар мен ережелерге сә йкес жү ргізіледі. Желдеткіштің тиімді жұ мыс істеуі ү шін оның жобалануы кезінде санитарлы гигиеналық талаптарды ескертуі тиіс. Санитарлық нормаларғ а сә йкес, сырттан келетін ауа бір адамғ а 30 м³/сағ., бө лмелерде жұ мыс істегенде бір адамғ а кө лемі 20 м³ тен кө п болса 20 м³/сағ. болуы тиіс.

Табиғ и желдеткіш жоқ ғ имараттарды бір адамғ а берілетін ауа 60м³/сағ қ ұ рауы тиіс. Жиынтық жә не сорғ ыш жү йелар дұ рыс анық талуы тиіс. Бір адамғ а шақ қ андағ ы жұ мыс бө лме кө лемінің 40м³ аумағ ында терезесі жә не терезелері мен шамдары жә не зиянды бө лінетін немесе иісті заттарды, кезегінде ә серін жойып тұ ратын желдеткіштерорнатуғ а болады.Бө лмелерге табиғ и желдеткіштермен жіберілетін ауа бір адамғ а шақ қ анда 60 м³/с-тан кем болмауы керек.

Нақ тылы жағ дайда қ олданылатын желдетілетін жә не шығ арылатын ауаның ағ ымдық балансы сә йкес болуы қ ажет, ал айырмасы шамалы болады.

Желдеткіш қ ондырғ ылардың шуы мен дірілін азайту ә дісі. Желдет- кішпен жұ мыс жү ргізу, міндетті тү рде шу мен дірілсіз болмайды. Желдеткіш қ ондырғ ылардағ ы шу – механикалық жә не аэродинамикалы тү рде болуы мү мкін. Механикалық шу негізінен нашар амортизация, айналмалы бө лшектердің нашар тең естірілуі (балансировкасы) нә тижесінде электро двигательдер мен желдеткіштерде болады. Механикалық шу бө лмелердегіауа арқ ылы тарайды, желдеткіш каналдар жә н іргелі орнатылғ ан онық оршағ ан ғ имарат қ ондырғ ылары арқ ылы да желдеткіш агрегаттан тарайды. Аэродинамикалық шу – желдеткіш дө ң гелегінің айналуы, ауаның ағ ынды саң ылаулары кезінде пайда болады. Шу мен дірілді бә сең дету ү шін ө ндіріс орындарындағ ы барлық қ ондырғ ыларды дұ рыс таң дап, оның дұ рыс жұ мыс істеп тұ руын қ амтамасыз ету керек.

Желдеткіш агрегаттардағ ы механикалық шуды тө мендету арнайы техникалық шешіммен: желдеткіштің дірілін тө мендету арнайы жасалғ ан дірілді оқ шаулаушы бө лек негізі бар камерамен жабдық тау ұ сынылады.Жел- кіштің айналмалы механизмі динамикалық тең герілімдерімен, желдеткіштің дыбысты оқ шаулайтын қ аптамаларын желеімдейді; механикалық шудың ауамен таралуын ескертіп жә не желдеткішті жұ мсақ металды емес (брезент т.б.) заттардан жасайды.

Аэродинамикалық шуды тө мендетуде сондай шараларды қ амтиды, желдеткіштерді іріктеп ауадағ ы қ озғ алыстарының жылдамдығ ына қ арай таң дайды, олардың шуын ө шіре алатын қ ондырғ ы орнатады.

Артық жылу шығ аратын бө лмелердегі желдеткіштер.Кө теген ө ндірітік ү рдістердің, қ ызуғ а байланысты металдарды балқ ыту қ ұ ю, қ ұ рлыстық материалдарды ө ндіру (цемент, кірпіш, керамика), химиялық шикі зат, жылу электростанциялардың бө лмелеріне жылу бө ліп шығ арылуымен атқ арылады. Егер бө лмелердегі жылудың бө лінуі кө п болса, жылудың жоғ алуы, артық жылу деп аталады. Санитарлық нормағ а сә йкес, ө ндірістік бө лмелердегі артық жылу, жылу кернеулігінде бір сағ атта 20 ккал/ м³ дан артық болар еді, ол бө лмелердегі жылу шығ арылуы немесе ыстық цех деп аталады.

Жылу бө лу кө здеріне жататындар: қ ыздырылатын балқ ыту пештері, металлдарды жә не басқ ада материадарды қ ыздыратындар; суынатын материалдар; беттері қ ызынғ ан аппараттар труа ө ткізгіштер жә не механизмдер; кү н радиациясы; жарық кө здері; адамдар.Жылу ғ ммараттарды жылыту ү шін шығ ындолоды, сыртқ ы қ аршаулар арқ ылы суыналы; суық уақ ытта цехка тү сетін кө лік жә не матариалдардың қ ызынуы; жылынғ ан ауа ғ имараттың тығ ыз жабылмағ ан қ оршауы арқ ылы немесе жергілікті сарыдармен де шығ ып кетеді. Ауаның алмасуы сә йкестендіріліп жасалғ ан ә дістермен жә не формулалық есептер мен де анық тауғ а мү мкіндік береді.

Цехтардағ ы артық ылғ ал бө лу желдеткіштері. Артық ылғ ал бө ліну ді техникалық жабдық тармен шығ ару мү мкін емес, ол кезегінде соратын желдеткіш қ ондырғ ы болуды ескертеді. Ауаны қ абылдайтын сору шкафтары ұ сынылады; 80⁰ С тан жоғ арғ ы температупда да су буын тартатын сорғ ыш шатыршалар қ олдануы мү мкін; кө рсетілімді жабын орындар т.б.

Ө ндірістегі барлық ылғ алды кетіруге толық мү мкіндігі болмасада, ылғ алдылық ты кетіретін техникалық қ ондырғ ы болу керек, қ осымша жалпы алмастыратын, ауа ағ ынын кетіретін сорғ ыш желдеткіштер қ олданылады.Ол ү шін жалпы ұ сынылытын желдеткіш сызбалары: кө п бө лігі қ ызбалы жә не бө лменің жоғ арғ ы бө ліктерінің жоғ арғ ы аймағ ына ағ ынды ауаны қ ұ рғ ататындай, ауаның қ анық қ ан буларын жоғ арғ ы аймақ тан соратындай болу.Бө лмелер биіктігі 5 м, жылытатын ағ ынды ауаның температурасы 35⁰С дейін, ал егер биіктік 6 м ден асса 50-70⁰С болуы тиіс.

Желдеткіштің ү стінен келетін ағ ын басымырақ болмауы керек.ү йткені бө лмеге сырттан келетін суық ауа келіп тұ ман туғ ызбауы керек.Осындай да жағ дайда бө лмелерге, ылғ ал шығ аратын бір қ атар архитектуралық қ ұ рлыстар ұ сынылады: ол бө лмелер биіктігі 5м ден кем емес жұ мыс орындарында ауа тым ысып кетпеуі керек; ғ имараттың ішкі қ оршауында (тө бесі, қ абырғ алары, жабындылары) конденсаттар тү зілмеуі керек, сондық тан олар жылулы метал материалдарынан орындалуы керек.

Цехтан бө лінетін токсикалық газдар мен бу бө лінетін желдеткіштер. Жұ мыс бө лмелерінедегі ауағ а токсикалық заттар тү спеспестей болатынын ескеріп, ең алдымен тиімді болатын технологиялық ү рдістер ү шін тиянақ ты, мық ты жабдық тарын шешіп алу керек.

Желдеткіш қ ұ ралдары ішінде аспирацияғ а басылымдық беру керек. Мү мкіндігінше қ ұ рал жабдық тар жинақ ы жә не олардың тұ рғ ан орындары зиян келтіретін заттардан бө лек жә не жергілікті сорғ ыш желдеткіштерді тиімді, пайдалануғ а қ олайлы жабық типтес сорғ ыш шкаф тә різді, борттық сорғ ышты, шатырлы т.б. болу керек.

Желдеткіштердің тиімді жұ мыс істеуі ү шін ашық тау жерлерден ауаны сору жылдамдығ ы қ ажеттілікті қ амтамасыз ететіндей, ішкі жабық желдет-кіштер барынша кө п газдар мен булар шығ уына сирететіндей болуы керек.

Кейбір жағ дайларда технологиялық, қ ұ рылымдық жә не басқ ада себептермен пайдаланатын жергілікті сорғ ыш желдеткіштердің мү мкіндігі болмаса, онда жалпы алмастырғ ыш желдеткіштер қ олданылады, олар шектеулі концентрациғ а дейін токсикалық заттарды сұ йылтуғ а арналады.

Технологиялық жоба жә не ведомоствалық нормативті қ ұ жаттарғ а сә йкес талаптары бойынша анық талғ ан белгілі бір жағ дайда апаттық желдет-кіштерде ескеріледі.

Ауа алмастырғ ыштарды тұ тыну кезіндегі есептеулерде біраз қ иындық тар туады.Тә жрибеде анық талғ андай, сирек газбен бу концентрациясының бірден тербелістерінің ө ршуі байқ алады, кейде сол концентрациядан желдеткіштердің толық қ уаттылығ ы қ ауіпті потенциалды дең гейге жетеді.Осығ ан байланысты, ауа алмастырғ ыштың есебінде коэф-фициент қ орын енгізу ұ сынылады. Ол токсикалық заттардың шектеулі концентрациясы 1кг/м³ тен кө п болғ анда ғ ана.

Токсикалық заттардың бө лінуінде шектеулі концентрациясы 1кг/м³ тен кем болса, желдеткіштердің жалпы алмастырғ ыштары қ олдануғ а жіберілмейді.

Желдеткіштердің шаң мен кү ресуі. Ө ндірістік бө лмелерде ауалық ортаның шаң дануын ескерту бағ ытындағ ы шараларда, негізгі басымдылық архитектуралық жоспарлау мен технологиялық сипатқ а мә н беріледі.

Шаң мен кү ресу жолдарын таң дағ анда, желдеткіштердің ө зі шаң соратын желдеткіш қ ондырғ ыларды орнату маң ыздырақ шешім болып табылады.Ауа алмастырғ ыщ жедеткіштерді қ олдану, ә рекетінде шаң ды сұ йылту тиімді, экономикалық жә не эффективті ә дістер емес, ү йткені жоғ арғ ы қ озғ алыстағ ы ауа ұ сақ дисперсті фракция тұ нуғ а кедергі жасайды жә не белгілі уақ ытқ а дейін қ алқ ыма кү йде болады. Желдеткіштердегі ауа алмасу, кейбір жағ дайда ауаның шаң ын сирету аэрозолдарды сұ йылту жолымен орындалады. Мысалы, доғ алық дә некерлеу кезіндегі белгіленбеген жұ мыс орнында, механикалық жинастыру жә не басқ а цехтарда ө здігінен ауа сорылмайтын жабдық тарды орнату мү мкін болмайтын орындарда.Активті желденетін, шаң ды кетіру тұ йық таулы кен орындарына қ арай бағ ыттайды.Осындай жағ дайда қ атаң ауа ағ ынының жылдамдығ ы (0, 4-0, 7 м\сек) салыстырмалы есеппен аздау етіп беріледі.Жергілікті сарғ ыш желдеткіштер қ ондырғ ылар кө мегімен шаң сыздандырудың қ олайлы ә дісі ол а с п и р а ц и я – қ ұ рал жабдық тарды толық жабу.Шаң ның кетірілуі ал аспирациялық жабылудың толқ болмауынан қ ажетті ауаның смремеуінен болады.Сондық тан сорғ ыштар дұ рыс орнатылуы керек (21-сурет).

21-сурет.Сорғ ыш желдеткіштік қ ондырғ ылар а- дұ рыс емесі; б- дұ рысы

Шаң қ абылдайтын қ ұ рылымдарды таң дауда жә не сорғ ыш қ ондырғ ыларды орнату шарты ү шін қ ажеттіліктер:

- шаң шығ атын кө здерді толық жабылуын қ амтасыз ету жә не сал уақ ытта орындалатын ең бек етуге кедергі келтірмеу;

- сорылатын саң лауларды шаң қ обылдағ ыш кө здеріне барынша жақ ындату;

- шаң қ абылдағ ыштарғ а ауа кіретін қ осындыларды тығ ыз байланыстыру, шаң кірмейтінін алдын ала ескеру;

- шаң қ абылдағ ыштардың орналасуын, сорылғ ан шаң данғ ан ауа жұ мысшығ а - тыныс алу кезінде ө тпеуін қ амтамасыз ету;

- кезегінде тұ нып тұ рғ ан шаң ауа жолына арналғ ан саң лаудан босануы тиіс;

- шаң сорушы желдеткіштер жү йесі мү мкіндігінше орталық танбауы керек яғ ни шаң ды алып кететін ө зіндік қ ондырғ ы болуы керек, ол ауа шығ арғ ыштың шаң нан қ оқ ымданбауы тиіс;

- шаң ды сору қ ондырғ ылары жә не артық ылғ алды шығ аратын қ ондырғ ылар бір жү йеде болғ анмен біріктіруге болмайды.

Жергілікті сорғ ыш желдеткіштер шаң мен кү ресуге арналғ анмен шаң тазартатын қ ондырғ ылармен жабдық талуы керек белгілі санитарлық заң дылық талаптарғ а сай ауаны тазарту дә режесі кепілдендірілуі керек

Желдеткіштердің санитарлық қ адағ алануы. Жобаланғ ан ғ имараттарда желдеткіштер сызбасы принципті тү рде шешілуі керек. Жобаны қ арастырғ анда барлық бө лімдерінің технологиясымен танысу қ ажет, негізгі есептеулері, жылы ауаның тең герілімі тексерілуі керек; зиянды факторларды шығ ару кө зі, жабдық тардың сипатына қ арай, жергілікті жобаланғ ан сорғ ыштарғ а сә йкестендіріліп бағ алануы керек.Айта кететіні, бір қ атар жағ дайларда жобаны қ арастырғ анда кездесетін қ иындық тар техникалық есептеулер мен міндеттер, олар шешімнің шығ арылуына арнаулы дайындық ты қ ажет етеді. Бұ л жағ дайда санитарлық дә рігер желдеткіштердің инженерлерді қ атыстыруы керек.

Жұ мыс істеп тұ рғ ан мекемелерде кезең дік бақ ылау негізінде, жұ мыс аймағ ында тұ рақ ты жұ мыс орындарында, ауалық ортаның жә й кү йі а ғ ы м д а ғ ы ж е л д е н д і р у ж ү й е с і н д е с а н и т а р л ы қ қ а д а -ғ а л а н а д ы. Кей жағ дайда жұ мыс аумағ ындағ ы ауа, ө ндірістік желдеткіштер жұ мысың ың тиімділіне сә йкес болмаса, белгілі нормативті талаптар туады.

Желдеткіштер жұ мысында желдеткіштік жү йе мен қ ондырғ ылар техникалық, санитарлық, гигиеналық сынақ та бақ ыланы ескеріледі

Желдеткіштік қ ондырғ ылардың техникалық сынақ тарын ө ткізу жаң а қ ұ рлыстың пайдануғ а берілген кезінде немесе жоба сапасына сай қ ұ рылымдардың қ ұ растылуын тексеру мақ сатында; істеп тұ рғ ан желдеткіштердің қ ондырғ ылардың техникалық жә й кү йін тексеру мақ сатында жү ргізіледі.

Техникалық сынақ та электрлі қ озғ алтқ ыш пен желдеткіштің айналу санын, токтағ ы қ ысымды (статикалық, динамикалық, толық)анық тайды; қ ондырғ ылардың жолпы ө німділігін жә не жеке бө ліктердегі ауаның таралуын; сару ө ткізудегі тығ ыз еместігі немесе ауаның жоғ алуы; ағ ымдағ ы жә не сарылатын ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы мен температурасы; калориферлердің ө німділігі.

Сонымен қ атар, желдетілетін бө лмелердегі ағ ымдағ ы ауаның дұ рыс таралуын анық тау жә не шығ арылу кө лемін есепке алужне жылдамдылығ ы қ ажет.

Анық талғ ан ақ аулық тарды жойғ аннан саң желдеткіштерді реттеу жү ргізіледі. Желдеткіш қ ондырғ ылардың эффктивті жұ мыс істеуі немесе желдендіру жү йесі санитарлық, гигиеналық сынаманы бағ алануы негізінде.

Ондай бағ аланудың ескерілуі, жұ мыс бө лмелердегі қ ұ рал саймандардың ө лшемдік негізінде, химиялық зерттеулердің ө ткізуіне қ ажет: а) жұ мыс аймағ ындағ ы ауа қ ұ рамындағ ы бу, газ жә не шаң дардың, нормативтік талаптардың сә йкестігі; б) жұ мыс орындарындағ ы жә не бө лмелердегі микроклиматтық режим; в) ағ ымдағ ы ауаның жиілік дә режесі, сонымен бірге температурасы мен ылғ алдылығ ы; г) сыртқ ы атмосферағ а бө лмеден шығ атын ауа тазалығ ының эффективтілігі7

Ә рбір желдеткіш қ ондырғ ылардың паспорты, техникалық сынаудан ө ткені туралы жазбалары болуы керек.