Т к і р у л а н у л а р цистерна, бак, мұнайлы ыдыстарды тазартуда жүзеге асуы мүмкін.

С о з ы л м а л ы у л а н у бензинді жанар май ретінде қ олданғ анда (гараж, автомай қ ұ ю стан-цияарда), немесе еріткіш ретінде пайдаланғ анда (мысалы, резиналы аяқ киім ө ндірісінде).

Ө ткір интоксикация клиникасы бензин буының концентрациясына тә уелді болады. 5000-10000 мг/м³ концентрациясында бірнеше минуттардан соң бас ауыруы, жө тел, кө з бен мұ рынның шырышты қ абатының зақ ымдануы, бет терісінің қ ызаруы, т.б. орына алады.

Бензиннің жоғ ары концентрациясы (15000 - 20000 мг/м³) ағ зағ а ә сер еткенде естен танады.

Бензинмен улану ауызбен жұ тып қ ойғ ан жағ дайда да жү зеге асады. Онда 20-30 минутқ а созылатын жө тел басталады. Асқ азанның бензинмен улануы ө ткір гастроэнтерит ретінде ө теді. Созылмалы улану кезінде бас айналу, ұ йқ ысыздық, қ ажу, қ ан аздық, ас қ орытудың нашарлауы жү зеге асады.

П р о ф и л а к т и к а. Бензин концентрациясы жоғ ары атмосферада жұ мыс істеу кезінде (ө ткір улану қ ауіпінде) газғ а қ арсы тұ мылдырық, арнайы киім пайдалану қ ажет. Қ ол терісін қ орғ ауды «биологиялық қ олғ ап» қ олданылу қ ажет. Сондай-ақ қ орғ ағ ыш майлы жақ паларды жағ ып қ ою керек. Бензин концентрациясы жоғ ары атмосферада жалғ ыз жұ мыс жасауғ а болмайды. Бензинді ауызбен сорып алуғ а қ атаң тиым салынады.

Бензин ү шін ШМК – 100 мг/м³.

АцетонСН₃СОСН₃ – жағ ымсыз иісі бар тү ссіз ұ шқ ыш, оң ай жанатын зат. Есірткі тә різді ә сер ететін еріткіштер тобына жатады. Ацетон нитро- жә не ацетилжасунық тар, резең ке, шайыр жә не нитрожасушалық желатинизацияларының еріткіш ретінде қ олданылады.

Ағ зағ а ингаляционды жолдармен, кейде тері арқ ылы енеді. Кө здің шырышты қ абаттарына тітіркендіргіш ә сер етеді.

Ө т к і р у л а н у к е з і н д е бас ауыруы, естен тану, т.б. орын алады.

С о з ы л м а л ы и н т о к с и к а ц и я к е з і н д е жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының ө згерісі мен тә беттің нашарлауы жү реді.

П р о ф и л а к т и к а. Ө ндірістік процестерді герметизациялау жә не желдету. Тері қ абаттарын қ орғ ау ү шін майлы жақ палар жағ у керек.

Кү кіртті кө міртегі СS₂– майлы, тү ссіз, ұ шқ ыш, таза кү йіндеиісі жағ ымды сұ йық тық. Механикалық ө німі шіріген шалқ ан иісіне ие.

Кү кіртті кө міртегі ауадан 2, 6 есе ауыр.

Ө ндірісте фосфор, май, резең ке, талшық, оптикалық шыны дайындауда, каучук вулканизациясын жылдамдату жиынтығ ы ретінде, жасанды жібек дайындауда еріткіш ретінде қ олданылады.

Кү кіртті кө міртегі жү йке жү йесін органикалық зақ ымдауды тудыратын еріткіштерге жатады. Липидтерде оң ай ери отырып, тыныс алу мү шелері арқ ылы енеді. Бү йрек, ішек арқ ылы, аз мө лшерде тері арқ ылы бө лінеді.

Жү йке ұ лпасында ұ зақ тұ рақ танғ ан кү кіртті кө міртегі серотонин алмасуына ә сер етеді. Олар амин топтары мен металды ферменттердің реактивтерінің ингибиторы болып табылады.

Кү кіртті кө міртегі тек қ ана «жү йкелік» емес, қ антамырлы у болып та саналады. Жү рек–қ антамырлы ө згерістер интоксикация дамуының ең алғ ашқ ы сатысында пайда болады (гипертензивті реакциялар).

Қ азіргі кезде бауыр жү йесінің ферменттеріне кү кіртті кө міртегінің ингибирленуінің ә сері ағ зада холестериннің, гистаминнің, катехоламиннің жинақ талуына ә келеді.

Хлестериннің биотрансформациясының бұ зылуы (гиперхолестеринемия) жү рек-қ антамыр жү йесінің артеросклерозының дамуына ә келеді. Кү кіртті кө міртегінің п р о ф и л а к т и к а с ы н ы ң интоксикациясында қ ондырғ ылардың герметизациясы маң ызды роль атқ арады. Кү кіртті кө міртегінің концентрациясы мол аймақ та жұ мыс жү ргізу кезінде газғ а қ арсы А маркалы тұ мылдырық тар пайдаланылады.

Кү кіртті кө міртегі ө ндірісінің цехтағ ы жұ мыстарына ә йелдер жіберілмейді.

Кү кіртті кө міртегімен жұ мыс істеудің қ а р с ы к ө р с е т к і ш і болып перифериялық жү йке жү йесі, тыныс алу жү йесі, тыныс алу мү шелері мен жү рек-қ антамырлар жү йесінің аурулары, наркомания, эндогенді психоз, т.б. аурулар саналады.

Кү кіртті кө міртегінің жұ мыс аймағ ының ауасындағ ы ШМК: орташа ауысымда - 3 мг/м³, максималды бірлік – 10 мг/м³.

Бензол C₆H₆ – бө лме температурасында оң ай буланатын тү ссіз сұ ық тық. Бензол буы ауадан 2, 7 есе ауыр. Бензол гомологтарының ішінде кең тарағ аны толуол (метилбензол), ксилол (диметилбензол) жә не стирол (винилбензол).

Бензол фенол, нитробензол, малеин ангидридін алуда қ олданылады. Бензолды еріткіш ретінде қ олдануғ а тиым салынғ ан, оны толуол немесе ксилолмен алмастыруғ а болады.

Ағ зағ а негізінен – тыныс алу (юу тү рінде) жә не тері (сұ йық кү йінде) арқ ылы тү седі. Бензол мен оның гомологтарының кө п бө лігі ө згермеген тү рде ө кпеден бө лініп шығ ады.

Ө ндірістік жағ дайда ө т к і р у л а н у апатты жағ дайда, цистерналарды тазартуда сирек кездеседі. Бензолмен ө ткір уланудың жең іл тү рі ішімдікке мас болғ ан кү йдегідей кө рінеді; ал ауыр жағ дайда естен тану, клонды сипаттағ ы қ ояншық тү рінде болады. Ағ зада бензол фенол мен полифенолдапрғ а дейін ыдырайды, ола кү кірт жә не глюкурон қ ышқ ылдарымен органикалық сульфаттар тү рінде дә рімен бірге бө лінеді. Бензол жү йке жү йесі мен қ ан айналу жү йесіне есірткі тә різді ә сер етеді.

С о з ы л м а л ы у л а н у д ы ң басты белгісі болып жү йке жү йесінің функционалды ө згерісі саналады: неврастеникалық жә не астеникалық вегетативті дисфункциялы синдром.

П р о ф и л а к т и к а. Қ ондырғ ыларды герметизациялау; ө ндірістік ғ имараттағ ы бензол мен олардың гомологтарының концентрациясын ү немі бақ ылауда ұ стау; тыныс алу мү шелерін (жоғ арғ ы концентрация кезінде газғ а қ арсы тұ мылдырық қ олдану), теріні (еріткіштер ене алмайтын маталардан жасалғ ан арнайы киім), қ орғ ағ ыш майлар мен пасталар) қ орғ ау. Жеке гигиена ережелерін сақ тау.

Бензол ө ндірісі мен оны қ олданылуғ а байланысты жұ мыстарғ а ә йелдер мен 18 жасқ а толмағ ан балалар жіберілмейді. Жү кті жә не емізулі ә йелдер бензол гомологтарының ә серіне байланысты жұ мыстардан шеттетілуі тиіс.

Бензолмен жұ мыс жасауғ а қ арсы кө рсеткіштер болып қ ан, бауыр, жү йке жү йесі, ісік аурулары, созылмалы алкоголизм, эндогенді психоздар саналады.

Жұ мыс аймағ ының ауасындағ ы бензолдың орташа ШМК – 5 мг/м³ (орташа ауысымды) жә не 15 мг/м³ (максималды).