SQL тілінің негізгі қасиеттері

1. Кестенің жеке ө рістеріне деректер енгізу

2. Басқ а кестедегі деректерді кестеге енгізу

3. Кестеде сақ талатын деректерді ө згерту

4. Кестенің бір ө рісіндегі деректерді тү рлендіру

5. Кестенің бірнеше ө рістеріндегі мә ндерді ө згерту

6. Кестеден деректерді ө шіру

Деректердің санының ө суі, оларды сақ тау жә не ө ң деу қ ажеттілігінен, ә ртү рлі компьютерлік жү йелерде қ ызмет ететін МҚ -ң стандартты тілін қ ұ ру сұ ранысы туындады. Шынында да, мұ ндай стандартты тіл қ олданушығ а деректерді дербес компьютерден, желілік жұ мыс станциясынан немесе ә мбебап ЭЕМ-да жұ мыс істей отырып басқ ару мү мкіндігін береді. SQL (Structured Query Language)-бұ л қ ұ рылымдық сұ ранымдар тілінің қ ысқ артылғ ан атауы, реляциялық МҚ -да деректерді қ ұ ру жә не ө ң деу қ ұ ралдарын береді. Компьютерлік технологиялардан ерекшелігінен тә уелсіздігі, жә не SQL-ді реляциялық деректер қ орының технологиясы облысындағ ы ө ндіріс жетекшілерімен қ олдауы оны МҚ стандартты тіліне айландырды. Реляциялық МҚ пайда болғ анғ а дейін, кө птеген МҚ БЖ ү шін қ ұ рылғ ан барлық деректерді басқ ару тілдері, файлдардың логикалық жазулары тү рінде берілген деректермен жү ргізілетін операцияларғ а бағ ытталғ ан. Ә рине, бұ л қ олданушыдандеректердің сақ талуын, қ андай деректер қ ажеттігін, олардың қ айда орналасқ анын жә не қ алай алу жолдарын білу талапді етеді. Қ арастырылып отырғ ан SQL тілі логикалық байланысқ ан кесте-қ атынастар жиынтығ ы тү рінде берілген деректермен операциялар жү ргізуге бағ ытталғ ан. Осы тілдің қ ұ рылымының ерекшелігі ө ң деу процедурасына емес, деректерді ө ң деудің соң ғ ы нә тижесіне бағ ытталуында. SQL деректердің, индекстердің қ айда орналасқ анын, жә не нә тиже алу ү шін қ андай операциялар тізбегін пайдалану керектігін ө зі анық тайды, сондық тан бұ ларды МҚ -на сұ ранымдарда кө рсетудің қ ажеті жоқ. Реляциялы МҚ теориясының пайда болуы екі кластарғ а бө луге болатын, сұ ранымдар тілінің қ атарын ө ндіруге тү рткі болды: Қ атынастарғ а қ олданылатын, сұ ранымдарды арнайы операторлармен бейнелеуге мү мкіндік беретін алгебралық тілдер; Предикаттарды санау тілдері, берілген қ атынастар жиынтығ ынан жаң а қ атынасты анық тайтын, ережелер жиынтығ ы. Яғ ни, МҚ -ғ ы сұ ранымғ а жауап ретінде алынатын қ атынастарды анық тау ә дісі. SQL – тілі кестелрмен жә не кестелердегі деректермен ә рекет ү шін арналғ ан. Бұ нда есептек процесін басқ ару операторлары жоқ (ауысу, бұ тақ талу, циклдар). SQL тілінде жазылғ ан программаны SQL – сұ раныс деп аталады. SQL – тілі Delphi жү йесіне ендірілген. SQL операторларымен жұ мыс ү шін ADOQuery компоненті қ олданылады. SQL тілінің сұ ранысының екі тү рі бар: статистикалық жә не динамикалық. Статистикалық сұ раныс қ осымшаны жасау барысында қ ұ рылады жә не де оны орындау кезінде ө згермейді. Динамикалық SQL – сұ раныстың мә тіні қ осымшаны орындау барысында қ ұ рылады немесеө згертіледі, сонымен қ атар сұ раныс парамертлері кө мегімен. SQL – тілінің ө зінің кө птеген диалектері жә не бірнеше стандарттары бар. SQL –92 стандарты Американдық стандарттар институтымен бекіиілген. (ANSI – American National Standarts Organization), сондық тан оны ANSI стандарты немесе ANSI/ISO дейді. SQL – де келесі негізгі оператолар жиынтығ ын ерекшелеуге болады: деректерді анық тау, деректерді ө ң деу, деректерге жол ашуды басқ ару жә не транзакцияларды басқ ару. SQL тіліне басқ а операторлармен қ оса мыналар да кіреді:

-SELECT – іріктеудің берілген критериі бойынша іріктеу ү шін;

-CREATE TABLE– жаң а кесте қ ұ ру; DROPTABLE – бар кестені жою;

-ALTER TABLE – кесте модификациясы; CREATE INDEX – жаң а индекс қ ұ ру;

-DROP INDEX – индексті жою;

-UPDATE – берілген критериді қ анағ аттандыратын жазуларды модификациялау;

-INSERT – берілген критериді қ анағ аттандыратын жазуды қ осу;

-DELETE – берілген критерий бойынша жазуларды ө шіру.

Delphi – де SQL – сұ раныс мә тіні оның SQL қ асиетінің мә ні болып табылады. Ол қ осымшаны жасау немесе орындау кезінде қ ұ рылады. ADOQuery компоненті SQL орындалуын жә не қ ажетті деректер жинағ ын алуды қ амтамасыз етеді. Деректер жинағ ын қ ұ ру ADOQuery компонентін Open ә дісімен активацияландырғ анда жә не оның Active=True қ асиетін орнатқ анда орындалады. Кейде SQL - сұ ранысты орындағ анда деректер жиынтығ ын алу қ ажеттігі туындамайды (мысалы, жазуды ө шіру, қ ою немесе модификациялау кезінде).

-SQL тілінде ө ріс массивтерімен жұ мыс ү шін тө мендегі функциялар қ олданылады:

-AVG () – орта мә н; MAX () – максимальді мә н;

-MIN () – минимальді мә н; SUM () –барлық элементтер қ осындысы;

-COUNT () –мә ндер саны; COUNT (*) – нө лдік емес мә ндер саны;

Жолдармен жұ мыс функциялары:

UPPER (str) – Str символдарын жоғ ары регистрге тү рлендіру.

LOWER() – Str символдарын тө менгі регистрге тү рлендіру.

TRIM () – Str жолдың басындағ ы жә не соң ындағ ы бос орынды жою.

SUBSTRING (Str FROM n1 TO n2) – n1 ден n2 нө мерге дейінгі символдан бастап Str-ден жолшаны (подстрока) бө лу.

1. Кестенің жеке ө рістеріне деректер енгізу

Кестеге деректер қ осқ анда барлық ө рістерін емес, кейбіреулерін ғ ана толтыруғ а болады. Бұ л жағ дайда INSERT операторының келесі синтаксистік формасы пайдаланылады:

INSERT INTO имя_таблицы (имя_поля_1.имя_поля_2…имя_поля_N)

VALUES (значение_1.значение_2…значение_ N)

Мысалы, СТУДЕНТЫ кестесіне жаң а студент туралы ақ парат қ осқ анда, студенттің толық аты туралы ақ паратты кө рсетсе болғ аны. Бұ л жағ дайда келесі операторды пайдалануғ а болады: INSERT INTO Студенты (Номер_зач_книжки.Имя. Фамилия.Отчество)

VALUES (234.’Абылгазина’.’Айнур’.’Кадыровна’) Бұ л оператор орындалғ анда басқ а барлық ө рістерге NULL мә ні енгізіледі. Кесте атынан кейін жақ ша ішінде кө рсетілмейтін ө рістердің NOT NULL шектеуі болмайды, ә йтпесе INSERT операторын орындау талабы табыссыз аяқ талады.