Мәліметтер қорын жобалау

Мә ліметтер қ орымен жұ мыс істейтін ақ параттық жү йелердегі жалпығ а арналғ ан программалық қ амтамасыз ету мә ліметтер қ орын басқ ару жү йесі (МҚ БЖ) деп аталады. Мә ліметтер қ орын басқ ару жү йелері – бұ л мә ліметтер қ орын қ ұ руғ а, енгізуге жә не ө ң деуден ө ткізуге арналғ ан тілдік жә не программалық қ ұ ралдардың кешені.

МҚ БЖ-ның негізгі қ ызметіне келесілер жатады:

1.мә ліметтерді қ ұ ру жә не бақ ылау;

2. мә ліметтерді қ орғ ау жә не бақ ылау;

3. кө птеген пайдаланушылардың мә ліметтерге қ ол жеткізуі;

4. пайдаланушығ а мә ліметтерді манипуляциялау мү мкіндігін ұ сыну;

қ олданбалы программаларды қ ұ ру мү мкіндігі.

Мә ліметтерді қ ұ ру мен бақ ылау мә ліметтер сө здігінің кө мегімен орындалады. Мә ліметтердің сө здік/каталогы мә ліметтердің қ ұ рылымы, мә ліметтердің типтері, оларды ұ сыну форматтары, мә ліметтердің ө зара байланысу сұ лбалары, пайдаланушылар, мә ліметтерді қ орғ ау мен оларғ а қ ол жеткізу кодтары туралы ақ паратты орталық тандырылғ ан тү рде сақ тауғ а арналғ ан. Кө бінесе сө здіктің қ ызметін МҚ БЖ-лар орындайды жә не олар жү йелік мә зірден шақ ыртылады немесе утилиттері арқ ылы орындалады. Мысалы, Orion атты оқ у мә ліметтер қ орының келесі тү рдегі сө здігі болуы мү мкін:

Реляциялық МҚ БЖ-ларда мә ліметтер сө здігі реляциялық кестелер жинағ ы тү рінде сақ талады.

Сө здік/каталог мә ліметтердің анық тамаларын мә ліметтердің ө зінен бө лек тү рде қ олдауғ а мү мкіндік береді, сол арқ ылы мә ліметтердің тұ тастығ ын қ амтамасыз етеді.

Мә ліметтерді қ орғ ау мә ліметтерге рұ қ сатсыз қ ол жеткізуді болдырмау мақ сатында парольдауды, кодтауды (шифрлеу) жә не мә ліметтердің кейіптеулерін қ ұ руды қ амтамасыз етеді.

Мә ліметтерді дең гейіндегі тұ тастық мен қ арама-қ айшылық сыздық мә ліметтер элементтерінің мә ніне шектеулер қ оюмен, сондай-ақ мә ліметтер қ орына ө згерістер енгізу кезінде резервтік кө шірмелерді автоматты тү рде қ ұ ру арқ ылы қ амтамасыз етіледі.

Сілтемелер дең гейіндегі тұ тастық сыртқ ы кілттердің мә ндері ү шін ә рдайым соғ ан сә йкес бастапқ ы кілттердің мә ндері болуы тиіс дегенді білдіреді. Бастапқ ы кілті бар кестелердегі, осы бастапқ ы кілтке сілтемелер (сыртқ ы кілттер) бар кестелердегі жазбаларды ө згерткен кезде немесе жойғ анда МҚ БЖ сыртқ ы кілттер мә ндеріне «ауада» тұ рып қ алмас ү шін сә йкес ө згертулер жасалуын бақ ылап отырады. Бұ л жағ дайда сыртқ ы кілттердің сә йкес мә ндері бар жазбалар жойылады, немесе оларғ а Null-мә ндер не келісім бойынша мә ндер беріледі, немесе олар ө згеріссіз қ алады. Бұ л амалдар CREATE TABLE, DROP TABLE жә не ALTER TABLE командаларында қ арастырылғ ан.

МҚ БЖ-дағ ы мә ліметтерді тұ тастығ ын сақ тау ү шін транзакциялар қ олданылады. Транзакция деп мә ліметтер қ орындағ ы МҚ БЖ басынан аяғ ына дейін қ адағ алайтын, мә ліметтермен жү ргізілетін амалдардың қ андай да бір тізбегі аталады. Транзакция сә тті аяқ талғ ан жағ дайда амалдардың нә тижелері мә ліметтер қ орында сақ талады. Қ ұ рал-жабдық тың немесе программалық қ амтудың жұ мысы тоқ тағ ан кезде, сондай-ақ пайдаланушы транзакцияны аяқ таудан бас тартқ ан кезде транзакция аяқ талмағ ан (ү зілген) кү йінде қ алады. Бұ л жағ дайда мә ліметтермен орындалғ ан амалдардың нә тижелері мә ліметтер қ орына ауыстырылмайды.