Тауарлы-материалдық қорларды түгендеу

ТМҚ -ны тү гендеу олардың орын-орындарында жә не барлық қ озғ алыс кезең дерінде сақ талуын тексеруге, оларды ө ндіріске қ олдануды бақ ылауғ а, ө ткізу ү шін қ ажетсіз жә не артық материалдарды уақ ытылы анық тауғ а саяды.

Тү гендеу материалдарғ а жауапты адамдардың қ атысуымен, міндетті тү рде қ айта есептеу, қ айта ө лшеу, ө лшеу жолымен жіргізіледі. Іс жү зінде тексермей, материалды жауапты айтуымен тү гендеу тізімдемесіне жазуғ а болмайды.

Жеке бө лімшелерде жү йелі ө ткізілген тү гендеуден кейін оларғ а кіруге болмайтындай жабылып, мө рленеді. Егер тү гендеуді ө ткізу комиссиясының қ атысуымен қ абылдайды жә не тү гендеуден кейін тізілім немесе материалдық есеп бойынша кіріске алады. Мұ ндай қ ұ ндылық тарғ а тү скен ай кү ніне сілтеме жасалып, тү гендеу комиссиясының тө рағ асы қ олы қ ойылып, «Тү гендеу кезінде тускен ТМҚ» атты арнайы тізімдемесі (опись) жасалады.

Басқ а субъектілерде сақ талып тұ рғ ан тауарлы-материалдық қ орлар оларды жауапты сақ тауғ а тапсыруды растайтын қ ұ жаттар негізінде тү гендеу тізімдемелеріне жазылады. Басқ а субъектілерде қ айта ө ң делу ү шін тұ рғ ан тауарлы-материалдық қ орлар бойынша негізіне сү йеніп, қ айта ө ң деуге берілген қ ұ жаттарғ а сілтеме жасалып, жеке тізімдеме жасалады. Жолдағ ы, бірақ сатып алушылар мерзімінде тө лемеген тауарлы-материалдық қ орлар да жеке тү гендеу тізімдемесіне енгізіледі. Комиссия белгілі бір шоттарда есептелетін соманың негізділігін тексеруге тиіс. Шоттарда тиісті ресімделген қ ұ жаттармен жолдағ ысы – жабдақ таушылардың есеп қ ұ жаттарымен; тиелгендері – сатып алушылар ұ сынғ ан қ ұ жат кө шірмелермен; тө лем мерзімі ө ткен қ ұ жаттар бойынша – банк мекемесінің міндетті тү рде растауымен; басқ а субъектілердің қ оймаларында тұ рғ андары бойынша тү гендеу, ө ткізілген кү нге таяу ай-кү нмен қ айта ресімделген, сақ талғ ан қ олхатпен расталғ ан сомалар ғ ана қ алады.

Пайдаланып журген тауарлы-материалдық қ орлар – тұ рғ ан орны мен материалды жауапты адамдар бойынша; субъект қ ызметкерлерінің жеке қ олданылуына берілгендері тізімдемеде қ олхаттары бар, ашылғ ан жеке карточкалары жазылғ ан жауапты адамдар бойынша тү генделеді.

Қ оймадағ ы тауарлы-материалдық қ орларғ а жоспарлы тү гендеу жылына 1 рет қ аң тарда жургізіледі. Тү гендеуді жү ргізу ү шін басшының бұ йрығ ымен комиссия тағ айындалады. Сонымен қ атар ә рбір цех, бө лімше бойынша жергілікті тү гендеу комиссиясы қ ұ рылады. Оның жұ мысын орталық комиссия ұ йымдастырып жә не басқ арып отырады.

Тү гендеу комиссиясы материалдың қ алдығ ын ө лшеу арқ ылы олардың сақ талып тұ рғ ан жерлері бойынша тү гендеу тізіміне комиссияның барлық мү шелері қ ол қ оюғ а тиіс.

Ұ йым бойынша тү гендеу нә тижесін анық тау ү шін салыстыру тізімдемесі жасалады.

Салыстыру тізімдемесі тү гендеу кезінде анық талғ ан нақ ты қ алдығ ы оның бухгалтерлік есеп қ алдығ ына сә йкес келмейтінін ТМҚ -ры бойынша жасалады. Салыстыру тізімдемесіне артық немесе кем шық қ ан материалдық қ ұ ндылық тар бухгалтерлік есепте кө рсетілген бағ асымен есептеледі. Тү гендеу комиссиясы барлық артық немесе кем шық қ ан материалдар жө нінде оларғ а жауапты тиісті адамдардан жазбаша тусінік алуғ а тиіс. Ол жазбаша тусінік кезінде тү гендеу комиссиясы кем шық қ ан, жоғ алғ ан, бұ зылғ ан материалдың қ андай себептен болғ анын анық тайды жә не келешекте осындай жағ дай қ айталанбас ү шін тиісті шара қ олданады. Ал артық шық қ ан материалдар кә сіпорынның кірісіне алынады:

Дт 1300-1350 Кт 6280

Материалдық қ орлар кем шық қ ан жағ дайда кінә лі тұ лғ алар табылмас, материалғ а жауапты тұ лғ аның шығ ынына жатқ ызылады:

Дт 1600 Кт 1300-1350

Дт 7210 Кт 1600

Нақ ты кінә лілар табылғ ан жағ дайда:

Дт 1254 Кт 1300-1350

Кем шық қ ан материалдық қ ұ ндылық тарды саудалық қ ұ нмен ө тейді, бірақ ө зіндік қ ұ ннан кем емес болуы шарт.

Жоспарсыз тугендеу материалғ а жауапты тұ лғ а ауысқ анда немесе салық жә не басқ а да тексеруге қ ұ қ ығ ы бар органдар тексергенде жү ргізіледі.

Ә кімшілік жә не ортақ шығ ындарғ а кеткен материалдардың ө зіндік қ ұ ны есептен шығ арылады:

Дт 7210 Кт 1300-1350

Тегін берілген немесе ұ йымды жарнамалауғ а кеткен материалдардың шығ ындары ө зіндік қ ұ ннан кем болмауы тиіс.

Тү гендеу нә тижелері тү гендеу жү зеге асырылғ ан айдың есебінде, ал жылдық тү гендеу – бір жылдағ ы қ аржылық есеп беруде кө рініс табуы керек.

ЖШС тауарлы-материалдық қ орлармен материал жө нінде бухгалтерлер айналысады. Материал жө нінде 2 бухгалтер бар. Қ оғ амда тмқ -ны 3 тү рлі жолмен қ абылдайды:

1. жеткізушінің қ оймасында;

2. теміржол станциясында;

3. ө зінің қ оймасында, онда тмқ -ны материалды жауапты

4. тұ лғ а қ абылдап алады.