Моголстан мем 4 страница

Қ азақ стан дипломатиясы Азия бағ ытында елеулі табыстарғ а жетті, бұ л аймақ та экономикалық жағ ынан жақ сы дамығ ан Қ ытай, Ү ндістан, Вьетнам, АСЕАН-ғ а кіретін елдер бар. Бұ л жағ дайда Қ азақ станғ а планетаның осы ү лкен кең істігіндегі экономикалық даму динамикасынан қ алып қ оймау зор маң ызғ а ие болды. Қ азақ станның азиялық Тынық мұ хит процесіндегі интеграцияғ а араласуы оның Экономикалық Ынтымақ тастық Ұ йымы қ ызметіне қ атысуына маң ызды жағ дай туғ ызды. 1995 жылы Индонезия, Пә кстан, Тү ркия басшыларымен жоғ ары дең гейдегі кездесулер ө тті. Қ азақ станның Тү ркиямен байланысы кең кө лемде дамыды. Мысалы, Қ азақ стан аумағ ында жү здеген қ азақ -тү рік бірлескен кә сіпорындары пайда болды. Алматыда қ ысқ а мерзім ішінде «Анкара» қ онақ ү йі тұ рғ ызылды. Қ азақ стан делегациясы Тү ркияда ө ткізілетін конференциялар мен кездесулердің тұ рақ ты қ атысушыларына айналды. Жү здеген жігіттер мен кыздар Стамбұ л жә нө Анкара университеттерінде оқ ыды. Қ азақ стан телеарнасынан тү рік тіліндегі хабарлар тұ рақ ты тү рде жү ргізіле бастады.

Қ азақ стан Еуропа мемлекеттерімен де ө з байланыстарын жемісті дамытып келеді. 1993 жылдың 2 ақ панында Қ азақ стан Республикасы мен Еуропалық Одақ арасында дипломатиялық қ атынас орнатылды. Қ азақ стан Республикасы Президенті мен Германия жә не Франция басшылары арасындағ ы келіссө здер Қ азақ станның сыртқ ы саясатындағ ы еуропалық бағ ытты жандандырды. Мә селен, Герхард Шредер Астанағ а келген сапарында: «Қ азақ стан Орта Азиядағ ы маң ызды ел жә не Германияның басты ә кономикалық ә ріптесі» деп атап кө рсетті. 2003 жылғ а қ арай республикада неміс банкі жә не ірі компанияларының 145 ө кілдігі мен бө лімшелері жұ мыс жасады, ал тіркелген Қ азақ стан-герман біріккен кә сіпорындарының саны 266-ғ а жетті. Танымал неміс компаниясы «Сименс» пен «Қ азақ телеком» арасында байланыс жә не халық аралық тасымалдаушы «Қ азақ стан темір жолымен» қ ұ рал-жабдық тасымалдау, Қ азақ стан Республикасы мен Германия Федеративтік Республикасының бірнеше министрліктері арасында қ азақ стандық менеджерлердің біліктілігін кө теру жә не негізгі экономикалық ынтымақ тастық туралы шартқ а қ ол қ ойылды.

Республика Президентінің Германия ү кіметінің басшысы Гельмут Кольмен, Франция президенті Жак Ширакпен жү ргізген келіссө здері Қ азақ станның Еуропа бағ дарындағ ы сыртқ ы саяси бағ ытын жандандыруғ а елеулі ү лес қ осты.

1995 жылы тамызда Қ азақ стан Сыртқ ы істер министрлігінің кең ейтілген алқ асында республика Сыртқ ы істер министрі Қ.К.Тоқ аев атап еткеніндей, «Шығ ыс Еуропа елдеріндегі Қ азақ стан сыртқ ы саясатының қ амалы рө лін Венгриядағ ы елшілік атқ арды». Қ азакстан Республикасы Президентінің Венгрияғ а сапары барысында екі ел арасындағ ы саяси жә не экономикалық тығ ыз ынтымақ тастық қ а берік негіз қ аланғ ан кө птеген келісімдерге қ ол қ ойылды. Қ азақ стан Болгариямен, Чехиямен, Румыниямен екіжақ ты тиімді қ арым-қ атынастар орнатты.

Қ азақ стан Республикасы ү шін АҚ Ш-пен ынтымақ тастық аса маң ызды, олардан республика экономикасына кө птеген инвестициялар алынды. АҚ Ш Қ азақ станғ а мә дениет пен білімді дамыту саласында да ү лкен қ олдау кө рсетті. «Болашақ» бағ дарламасы шең берінде Қ азақ стан студенттері АҚ Ш, Франция, Германия оқ у орындарында оқ уғ а мү мкіндік алды.

Қ азақ стан Республикасы мә ртебелі халық аралық ұ йымдар мен қ ауымдастық мү шесі. Қ азақ стан 1992 жылдан бастап беделді халық аралық ұ йымдармен (БҰ Ұ, ЮНЕСКО, ЕҚ ЫҰ) байланыстарын нығ айтты. Мә селен, ЮНЕСКО-ның қ олдау кө рсетуі арқ асында Абай Қ ұ нанбаевтың 150 жылдығ ы тойланды. Орталық Азиядағ ы осы ұ йымның бір ғ ана ө кілдігі Алматыда ашылды. Сонымен, Қ азақ стан Республикасы тә уелсіздік алғ ан соң, халық аралық аренада ө зін сенімді тү рде мә лімдеді. Тиянақ ты да бейбітшілік сү йгіш саясатының арқ асында Қ азақ стан дү ниежү зілік мемлекеттер қ ауымдастығ ындағ ы ірі-ірі халық аралық ұ йымдар қ атарына қ абылданды.

Қ азақ стандағ ы ұ лтаралық қ атынас. Қ азақ стан халық тарының ассамблеясы.

Қ азақ стан қ азір ө зіндік саяси жә не экономикалық жү йесі бар, кө птеген ә лем елдері мойындағ ан егеменді, тә уелсіз мемлекетке айналды. Тә уелсіздік жағ дайдағ ы сол жылдардың маң ызды жетістігі – Қ азақ стан республикасы ө зін бү кіл ә лемге егеменді ел ретінде мойындатып, қ азақ ұ лтын, сондай-ақ, кө пұ лтты мемлекетімізді халық аралық дең гейдегі танытып бере алды. Мұ нда бү гінгі таң да ө зара татулық пен келісімде жү зден астам ұ лттар мен этностар, этникалық топтар ө кілдері тұ рады.

Дамығ ан, ө ркениетті қ оғ ам қ ұ ру, қ ұ қ ық тық мемлекет пен толық қ анды азаматтық қ оғ ам қ алыптастырыу қ ай елде болмасын, сол мемлекетте ұ лттар мен халық тардың татулығ ынсыз мү мкін емес.

Қ азіргі кезде ә лемде 3000-ғ а жуық ұ лттар мен ұ лыстар ө мір сү ріп отыр. Олар екі жү зден астам мемлекетке біріккен. Ә лемдегі мемлекеттердің басым кө пшілігі бірың ғ ай бірұ лтты емес, кө п ұ лтты. Ә лемнің аймақ тарының халқ ы барғ ан сайын этностық қ ұ рамы, мә дениеті мен ө мір салты бойынша ә ркелкілене (ә р тү рлі бола тү суде) тү суде. Бұ л шаруашылық пен қ оғ амдық ө мірдің интернационалданрылуының, халық аралық жә не ішкі мемлекеттік кө ші-қ онның ө суі мен некенің санының артуының нә тижесі. Бұ л заң ды процесс болып табылғ анымен, ө кінішке орай кө п жағ дайда ұ лтаралық шиеліністің кү шеюіне, кейде тіпті қ ан-тө гіске ә келенетін ашық дау-жанжалдарғ а да алып келіп ұ рындыруда. Соғ ан байланысты, ұ лтаралық келісім мен татулық қ азіргі таң да қ оғ амдағ ы кө кейтесті мә селенің біріне айналып отыр.

Қ оғ амдағ ы ұ лтаралық келісім мен татулық қ а ық пал негізгі факторлардың бірі – тіл жағ дайы. Кез келген хылық тың тілі – оның салт-дә стү рін, ә дет-ғ ұ рпын, ә дебиеті мен мә дениетін сақ тауының негізгі болып табылады. Соғ ан сә йкес біздің елімізде де тіл саясатына мемлекет тарапынан ерекше кө ң іл бө лініп отыр. Тіл саясаты Қ азақ стандағ ы ұ лт саясатының маң ызды тармақ тарының бірі болып табылады. Қ азақ стан Республикасының бү гінгі таң да жү ргізіп отырғ ан тіл саясаты ең алдымен елдің ә леуметтік-саяси тұ рақ тылығ ына, қ оғ амдағ ы ұ лтаралық, этносаралық келісімдерді нығ айту бағ ытталғ ан. Себебі, ә р ұ лттың тілі мен мә дениеті, даму жағ дайлары белгілі бір мө лшерде халық тар арасындағ ы қ арым-қ атынастарғ а, байланыстарғ а да ө зіндік ә серін тигізеді.

Сонымен қ атар, қ оғ амдағ ы демократияландыруды одан ә рі терең дету, қ ұ қ ық тық мемлекет пен азаматтық қ оғ ам қ алыптастырудың басты проблемаларын шешу кезек кү ттірмейтін мә селелердің бірі. Осы даму жағ дайлардың барлығ ында да ең алдымен, Қ азақ стан халқ ының біртұ тастығ ының сақ талуы, ә р ұ лттың ө зінің жеке мү дделерімен қ атар жалпыұ лттық, мемлекеттік мү дделерді де естен шығ армауы қ ажет.

Елдегі ұ лтаралық келісім мен жарастық мә селелеріне ү лкен ық палын тигізіп келе жатқ ан ұ йымдарының бірі – Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясы болып табылады. Он бес жылдан бері қ ызмет атқ арып келе жатқ ан осы қ оғ амдық институт халық тар мен ұ лттардың біртұ тастығ ын сақ тауды қ амтамасыз етудегі басты міндеттерді тиімді тү рде шешіп келеді. Бұ л ұ йымның алдына қ ойғ ан мақ сат-міндеттерінің бірі – нә сіліне, ұ лтына, тіліне, дінге қ атысына, қ андай ә леуметтік топқ а жататындығ ына қ арамастан республика азаматтарының қ ұ қ ық тары мен бостандық тарының тең дігін, халық тар достығ ы мен ұ лтаралық келісімді нығ айту мен сақ тау болса, бұ л міндеттер табысты тү рде іске асып келеді.

Қ азіргі Қ азақ стан – бұ л бұ рынғ ыдан ө зге, жаң а саяси-басқ ару жә не ә леуметтік-экономикалық қ ұ рылымы қ алыптасқ ан, дү ниежү зі мойындағ ан тә уелсіз мемлекет. Мұ нда жалпыадамзаттық қ ұ ндылық тардың ішінде бостандық ты, еркіндікті, ө зара келісімді қ оятын кө птеген ұ лт ө кілдері бейбіт жә не тату-тә тті ө мір сү руде. Аса жоғ арғ ы руханият пен ой-ө ріс жоғ арылығ ы ү йлесім тапқ ан қ азақ стандық тардың кү ш-қ айраты қ оғ ам ө мірін батыл да тү бегейлі қ айта қ ұ руда шешулі фактор болып табылады.

Тә уелсіздік жолын таң дағ ан Қ азақ стан ү шін сол тә уелсіздік пен егемендіктің, бостандық пен еріктіліктің негіздерін қ алай отырып, оны одан ә рі сақ тап қ алу – ө мірлік маң ызды мә селе болып саналады.

Ә рине, қ азір басқ а да елдердегідей, бізідің қ оғ амымыз да ө зінің тарихи дамуындағ ы ауыртпалық ты кезең нің бірін басынан ө ткеріп отыр. Бұ л жағ дай дү ниежү зілік қ аржылық -экономикалық дағ ларыстың салдарымен байланысты екендігін ә рбір саналы ел азаматы тү сінеді. Бү кіл қ ағ амды шарпығ ан ә леуметтік-экономикалық дағ дарыс еліміздегі жұ мыссыздық мә селесін одан ә рі шиеленістіріп, жұ мыспен қ айту ө зекті мә селеге айналып барады. Сондық тан, жұ мыссыздық қ а тап болғ ан адамдар нә сіліне, ұ лтына, діни наным-сеніміне қ арамастан мемлекеттің тарапынан ә леуметтік тұ рғ ыдан қ орғ алуғ а қ ұ қ ығ ы бар. Яғ ни, ұ лтына, шығ у тегіне қ арамастан адамдарды ә леуметтік қ орғ ау ұ лт саясатындағ ы ө зекті проблеманың бірі болып табылады. Себебі, қ оғ амдағ ы ұ лттық қ аныстарғ а теріс ық палын тигізетін фокторлардың бірі – осы жұ мыссыздық. Бұ л тұ рғ ыдан алғ анда елімізде біліктілікті арттыру, қ ажеттілікке сай кадрларды қ айта даярлау сияқ ты бірқ атар шаралар жасалынып жатқ аны анық.

Қ азақ станды мекендейтін ә леуметтік-этникалық қ ауымдастық тар ұ лттық -мемлекеттік қ ұ рылысқ а қ атысуына қ арай жә не ө здерінің мә дени даму қ арқ ынын айқ ындайтын ерекше жағ дайларғ а қ арай бір-бірінен ө згешеленеді. Соғ ан сә йкес мемлекетіміздің негізігі міндеті – барлық ұ лттар мен этникалық топтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын тең дә режеде қ орғ ау ү шін тиімді жолдары қ олдану. Бұ л тұ рғ ыдан алғ анда Қ азақ стан қ оғ амының тұ тастығ ы мен тұ рақ тылығ ын сақ таудың бірден-бір жолы – бұ л барлық қ азақ стандық тардың саяси санасын жалпы азаматтық қ ұ ндылық тар негізінде қ алыптастыру мен жетілдіру болып табылады.

Дағ дарысты қ оғ амның қ иыншылық тарына қ арамастан Қ азақ стандағ ы ұ лтаралық қ аныстар мен саясаты тұ рақ ты қ арқ ынмен дамуда. Ә рбір ұ лт, ә рбір этнос қ оғ ам мен мемлекет алдындағ ы жауапкершілігін осындай сә ттерден таныта білу керек.

Ә лемдегі қ азіргі кездегі демократиялық кө пұ лтты мемлекеттердің жамуына зер салып қ арасақ, онда олапрдың барлығ ының қ оғ амдағ ы ұ лты ә р тү рлі адамдардың бірлесіп ө мір дің ә р тү рлі салаларындағ ы демократиялық тетіктерді нығ айту мен полиэтникалылық тың сақ талуының жә не ұ дайы ө ндірілуінің арасындағ ы қ арама –қ айшылық тарды ү немі шешіп отырудың шешіп отырудың қ иын жолдарынан ө ткендігін байқ аймыз. Дү ниежү зінің тарихи тә жірибесінің кө рсетіп отырғ андай, ұ лт саясатының қ андай кезең де, қ андай жағ дайда болмасын мемлекет пен қ оғ ам алдындағ ы маң ызды проблеманың жә не болып қ ала бермек. Сондық тан елімізде іске асырылып отырғ ан ұ лт саясаты ұ лттық ө мірде бейіт жолмен реттеудің жә не дамытудың маң ызды фокторы болып табылады. Бұ л бағ ыттағ ы Қ азақ станның тә жірибесі, атқ арып жатқ ан іс-шаралары ә лемнің кө птеген елдерінде болып ө ткен конференцияларда халық аралық сарапшыла тарапынан жоғ ары бағ алауғ а ие болып отыр.

Жалпы алғ анда, біздің елеміздегі ұ лт саясаты тө мендегідей принциптерге сү йенеді: адам қ ұ қ ық тары мен ұ лт қ ұ қ ық тарының мен ұ лт қ ұ қ ық тарының парасаты тү рде ү йлесім табуы; ұ лттар, ұ лыстар мен халық тар арасындағ ы ізгілік, ұ лтаралық келісім мен ынтымастық қ атынастары, ө зара кө мек пен бірін-бірі қ олдау; қ оғ амның тұ рақ тылығ ы мен тұ тастығ ы; ұ лттық қ ұ ндылық тар мен жалпыадамзаттық қ ұ ндылық тардың ү йлестірілуі; конструтивті ұ лттық -ерекшелікті мү дделердің жү зеге асырылуы; елдегі барлық ұ лттар мен ұ лыстардың ә леуметтік-экономикалық жә не рухани-мә дени дамуының тең дігі мен тең естіріуі. Барлық ұ лттар мен халық тарды бір жерде тоғ ыстырғ ан ортақ тарихи тағ дыр олардың ортақ мұ раттар мен қ ұ ндылық тарлдың қ алыптасуына да себепші болады.

Біздің еліміздің жү ргізіп отырғ а ұ лт саясаты ө зінің бағ ыт-бағ дары бойынша демократиялық жә не келісімшілідік, прогрессивті жә не жасампаздық сипатымен ерекшеленіп келеді. Сондық тан, еліміздегі ұ лтаралық келісім мен бірлік қ азіргі кезең де орын отырғ ан қ оғ ам ө міріндегі ә леуметтік-экономикалық дағ дарысты ең серуде де маң ызды роль атқ арғ ан факторлардың бірі бола алады деп ойлаймыз. Ө ркениетті экономика, ө ркенді саяси-рухани қ ұ рылым дә не дамығ ан инфрақ ұ рылым қ алыптастыру ү шін қ азір ең керегі – ұ лттық ынтымастық пен бірлік. Дү ниежү зілік озық технология мен интеллектіге сү йенген саяси-экономикалық жә не ә леуметтік қ ұ рылыс қ азақ халө ымен бірге барлық қ азақ стандық халық ты ө ркениетті ө мірге ә келетіндігі сө зсіз.

Халық тар Ассамблеясы

Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясы (Қ ХА) — Қ азақ стан Республикасы Президенті жанындағ ы кең есші орган. Қ азақ стан Республикасы Президентінің «Қ азақ стан халық тары Ассамблеясын қ ұ ру туралы» Жарлығ ымен елдегі қ оғ амдық тұ рақ тылық пен ұ лтаралық келісімді нығ айту мақ сатында 1995 ж. наурыздың 1 қ ұ рылғ ан.

Қ ХА-ның мақ саты — республикадағ ы оқ иғ аларғ а бағ а беру жә не саяси жағ дайларғ а болжам жасау негізінде қ оғ амдағ ы ынтымақ ты қ амтамасыз ететін іс-тә жірибелік ұ сыныстарды ойластыру, Қ Р Президентінің республика азаматтарының қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау кепілі ретіндегі қ ызметіне атсалысу.

Ассамблея:

мә дени-ағ артушылық — тілдер мен ұ лттық мә дениеттерді, салт-дә стү рлерді қ айта жаң ғ ырту жә не насихаттау; тә рбиелік — қ азақ стандық жә не ұ лттық отан сү йгіштікті қ алыптастыру; ұ лтаралық қ атынастарды қ адағ алау негізінде ұ лтаралық татулық пен келісімді нығ айту;

Қ азақ станды мекен еткен ұ лт ө кілдері арасында достық қ арым-қ атынастардың дамуына негіз болатын мемлекеттік саясат жү ргізу жө нінде ұ сыныстар дайындау ісімен айналысады.

Ассамблеяның 350-ге жуық мү шесі бар. Қ ХА-на мү шелікке кандидаттарды тең арақ атынас қ ағ идасы бойынша жергілікті жерлердегі Қ азақ стан халық ының кіші Ассамблеясы, республикалық жә не аймақ тық ұ лттық -мә дени бірлестіктер, Ассамблея Кең есінің мү шелері ұ сынады. Қ ХА-ның тө рағ асы — Қ Р Президенті. Ол Ассамблея мү шелерінің ұ сынысы бойынша тө рағ аның екі орынбасарын тағ айындайды. Ассамблея мә жілістері арасындағ ы жұ мысты Қ Р Президентінің шешімімен Ассамблея кең есі жү ргізеді. Қ ХА кең есі ұ лттық -мә дени орталық тар, ардагерлер кең есі ө кілдерінен, кіші Ассамблея жетекшілерінен, сондай-ақ, Ассамблеяғ а мү ше басқ а тұ лғ алардан қ ұ ралады.

Қ ХА-н қ ұ ру идеясын алғ аш рет Қ Р Президенті Н.Ә. Назарбаев 1992 ж. тә уелсіздіктің бір жылдығ ына арналғ ан Қ азақ стан халық тарының 1-форумында ұ сынды.

Қ ХА 2003 ж. дейін қ ызметі барысында 9 сессия ө ткізілді. Қ ХА Қ азақ станда ө мір сү ріп жатқ ан барлық халық тардың мә дениетін, тілін дамытуғ а қ олайлы жағ дай жасау бағ ытында Қ азақ стан халық тарының фестивальдерін, тілдер фестивальдерін, жексенбілік мектеп окушыларының мемлекеттік тіл мен ана тілін білу дә режесін анық тайтын байқ ауларын, тіл саясаты мә селелері бойынша халық аралық жә не республикалық ғ ылыми-практикалық конференциялар мен семинарлар, т.б. ө ткізеді.

Ассамблея Кең есінің мү шелері жетекшілік ететін республикалық, аймақ тық жә не қ алалық Ұ лттық мә дени орталық тар жұ мыс істейді. Ә зірбайжан, айсор, юнан, ингуш, неміс, шешен, поляк, т.б. халық тардың ұ лттық мә дени орталық тарының жексенбілік мектептері бар. Қ ХА Еуропадағ ы қ ауіпсіздік пен ынтымақ тастық ұ йымының қ ұ рылымдарымен тығ ыз іскерлік байланыстар орнатқ ан. Осы ұ йымның қ олдауымен Ассамблея ү лтаралық қ атынастар мә селелерін зерттейтін талдау орталығ ын қ ұ рды.

2007 ж. Конституцияғ а ең гізілген тү зетулер бойынша Қ Р Парламент Мә жілісіне Қ ХА 9 депутат сайлайды.

Қ азіргі қ оғ амның даму барысындағ ы мемлекетіміздің жастар туралы саясаты

Қ азақ стан Республикасының Президенті жә не жастар саясаты: бү гіні мен болашағ ы

Біз, тә уелсіздік бесігінде тербеліп ө скен бақ ытты қ азақ елінің ұ ландары, мемлекетіміздің қ азіргі жетістіктері – бұ л партиямыздың басшысы, ә лем танығ ан ірі саяси қ айраткер, Қ азақ стан Республикасының Президенті Нұ рсұ лтан Назарбаевтың басшылығ ымен жү ргізіліп жатқ ан сан алуан реформалардың заң ды нә тижесі екенін мақ тан тұ тамыз. Себебі, елімізде қ азіргі таң да ә р жас азаматтың толық қ анды дамуына арналғ ан жан-жақ ты тетіктер жасақ талғ андығ ы айқ ын кө рініс табуда.

Мә селен, ә леуметтік-экономикалық тұ рғ ыдан, мемлекет жастар мен жас отбасылардың экономикалық ахуалын жақ сарту мен табыс дең гейін кө теру, ұ зақ мерзімді несие берудің кезең дік жү йесін енгізу, басқ а да экономикалық кө мек тү рлері арқ ылы білім алу мү мкіндігін кең ейту, іскерлік белсенділігін арттыру, тұ рғ ын жайы мен ү й шаруашылығ ын толық қ анды жабдық тау ү шін қ ұ қ ық тық, ұ йымдастырушылық жағ дай жасаудың барлық шараларын қ олдануда. Мысалы, студенттерге жол ақ ысының жең ілдігінің қ олданылуы, еліміздегі жас азаматтар мен жас отбасыларды жең ілдікті ипотекалық несиелеу, жас мамандарды ең бек нарығ ында қ амтамасыз ету жолындағ ы мемлекеттік ық палдасу тетіктері, ауыл жастарына берілетін кө псалалы квота, ауылғ а барғ ан жастарғ а кө терме кө мектер, жетім балаларғ а жә не мү гедек жандарғ а кө сетілетін кө мек тү рлерін атап ө туге болады. «Қ азақ стан жастары» 2005-2007 жылдар аралығ ындағ ы жастар саясатына арналғ ан бағ дарламада мемлекеттік бюджеттен 3, 8 млн АҚ Ш доллары бө лінген. Бұ л кө ршілес Қ ырғ ызстанмен салыстырғ анда 7 есеге асып тү седі. Кө ршілес Ө збекстан Республикасында атышулы жастар арасындағ ы жұ мыссыздық ты шешу тү гілі, мектеп бітірушілер ү шін жоғ ары оқ у орындарына тү судің ө зі қ ат мә селе. Коледждер саны шектеулі. Ал бізде ше? Грантта бағ ын жанбаса ақ ылы негізде білім алуғ а мол мү мкіндік бар. Ол мү мкіндік егер ү здік оқ уынмен кө зге тү ссен мемлекет тарапынан бө лінген гранттар мен несиелердің иегері болуғ а да жағ дай жасалуда. Кө рші Ресей Федерациясында 1 тамыз 2007 жылы шә кіртақ ы кө лемінің ө суі 1, 25 есені кө рсетті. Бізбен салыстыратын болса, тек қ ана былтырғ ы жылдың ө зінде мемлекетімізде Елбасы қ олдауымен магистранттарғ а 3 есеге ұ лғ айтылғ ан шә кіртақ ы тағ айындалғ ан болатын. Ресей Федерациясының 2008-2010 жылдарғ а арналғ ан 3 жылғ ы мемлекеттік бюджетінде білім беруге қ аражат небә рі 19 пайызғ а ғ ана кө терілмек, оның ішінде 2009 – 9, 5 пайызды қ ұ райды екен. Ал бізде 2009 жылдың ө зінде бұ л қ аражат 25 пайызды кө теріліп отыр. Бұ л ТМД елдерімен салыстырғ анда Қ азақ стандағ ы жастардың ә леуметтік жағ дайына нақ ты қ олдау кө рсетілетіндігін дә лелдейді.

Сонымен қ атар, 2007 жылғ ы Қ азақ стан Халқ ына арналғ ан Елбасы Жолдауында жұ мыс жасайтын аяғ ы ауыр ә йелдер ү шін аналық, жү ктілік жә не туу кепілдігі міндетті ә леуметтік сақ тандыру ең гізілді. Бұ л кө мектің еліміздің жас отбасылы инабатты келіндері ү шін қ аншалық ты маң ызды екені жақ сы тү сінікті. Себебі мұ ндай жү йе жұ мысынан айырылып қ алмай мемлекеттің кә сіби дамуына ү лес қ осумен қ атар жақ сы ана, аяулы жар болуғ а мү мкіндік береді.

Қ Р кө п ұ лтты ж кө п діни ағ ымды мемлекет ретінде

Қ азақ станда 120-дан астам ұ лт (этностар мен этникалық топтар) ө кілдері тұ рады. 2006 жылдың 1-шілдесіндегі жағ дай бойынша қ азақ тардың саны 11008, 0 мың адамды, орыстар — 2962, 1 мың, украиндар — 444, 7 мың, ө збектер — 433, 5 мың, ұ йғ ырлар — 231, 4 мың, татарлар — 229, 1 мың, немістер — 222, 5 мың адамды қ ұ рады. Республика халқ ының жалпы санында ең кө п ү лес салмақ ты қ азақ тар — 58, 9% жә не орыстар — 25, 9% алып отыр. Басқ а этностар мен этникалық топтар ү лесіне республика халқ ының 15, 2% тиесілі болып табылады.

2006 жылдың 1 қ аң тарындағ ы жағ даймен салыстырғ анда қ азақ тар саны 94, 7 мың адамғ а, немесе 1, 1%, -ғ а, тиісінше ө збектер — 4, 6 мың, немесе 1, 1%-ғ а, ұ йғ ырлар — 1, 6 мың, немесе 0, 7-%-ғ а ө сті; ал орыстардың саны 17, 2 мың адамғ а, немесе 0, 4%-ғ а, тиісінше украиндар — 4, 1 мың, немесе 0, 9%-ғ а, татарлар — 0, 5 мың, немесе 0, 3%-ғ а жә не алмандар — 0, 2 мың, немесе 0, 1%-ғ а азайды. 2009 халық санағ ы бойынша Қ азақ стан Республикасының халқ ы 17 200 000 санына тең.

Діні

Қ азақ стан жұ ртында 75% мұ сылмандар (этникалық мұ сылмандармен қ оса алғ анда), 25 % христиандар. Елде дінге шек қ оймағ ан. Бірақ діни еркіндікті шектейтін кейбір заң дар бар. Халқ ының негізгі бө лігі мұ сылмандар болса да, Қ Р зайырлы мемлекет.

діни ағ ым

Қ АЗАҚ СТАНДАҒ Ы ДІН ЖӘ НЕ МЕМЛЕКЕТ Қ АТЫНАСТАРЫ

Тә уелсіздік жылдарында елімізде орын алғ ан кү рделі саяси-экономикалық жаң арулар мен ө згерулер ағ ымында мемлекет билігінің қ айнар кө зі болып табылатын халқ ымыздың рухани ө мірі мен діни кө зқ арастары да бір жағ ынан толығ ып, ал енді бір жағ ынан ә ралуан бағ ыттар бойынша дамып, бү гінгі кө птеген этникалық топтар мен тү рлі діндерді ұ станатын зайырлы Қ азақ стан қ оғ амы қ алыптасты. Жоғ арыда айтқ анымыздай, халық сыз билік болмайды, ал – дінсіз халық болмайды. Халық тың тұ тастығ ы мен діннің тұ тастығ ы жә не мемлекеттің тұ тастығ ы арасында тікелей тә уелді байланыс бар екенін ескерелік. Кө птеген этникалық топтар мен діни сенімдерден қ ұ ралғ ан біздің қ оғ амымыздағ ы ө тпелі кезең де дін атаулының мемлекеттің ішкі тұ рақ тылығ ы мен қ ауіпсіздігін қ амсыздандырудағ ы рө лі, ө ндіруші кү ш болып табылатын халық ты ұ йымдастыру қ ұ діреті, халық аралық қ атынастардағ ы салмағ ы жә не еліміздің болашағ ы мен баяндылығ ына тікелей ә сері ө те анық кө рініс берді.
Мемлекет – дін қ атынастарының кү рделілігі мен маң ыздылығ ын тү сіну ү шін алдымен еліміздегі діни ахуалғ а шолу жасайық: