Моголстан мем 3 страница

500-ге жуық қ азақ стандық тар Кең ес одағ ының батыры атағ ын алды.

102.Қ азақ стан соғ ыстан кейінгі жылдарда. Мә дени шығ армашылық ө згерістер.

Бейбіт қ ұ рылысқ а ө тудің Қ азақ стандағ ы қ иыншылық тары (1946-1950 жж.). Соғ ыс аяқ талғ аннан кейін елдің жағ дайы ө те ауыр болды. Тү рлі қ иындық тарғ а қ арамастан тезірек халық шаруашылығ ын қ алпына келтіру керек еді. Қ азақ стан тұ рғ ындары Ленинград, Сталинград, Брянск, Донбасс, Украина жә не т.б. бү ліншілікке ұ шырапан аймақ тарды қ алғ ына келтіруге кө мектесті.1946 жылы 18 наурызда қ абылданғ ан 4-ші бесжылдық қ а арналғ ан жоспар бойынша соғ ыстан бү лінген аудандарды қ алпына келтіру, ө неркә сіп пен ауыл шаруашылығ ының соғ ыстан бұ рынғ ы дә режесіне жетіп, одан асып тү су белгіленді. Онда Қ азақ стан экономикасын кө теруге мә н берілді. Қ азақ станның ө зі де экономиканы бейбіт қ ұ рылысқ а қ айта қ ұ руғ а кірісті. Ө неркә сіпті дамытуғ а баса кө ң іл бө лінді. Алты жаң а кө мір шахтасы қ атарғ а қ осылды.Жең іл жә не тамақ ө неркә сіптері онан ә рі дамыды. 65 жең іл ө неркә сіп ө з ө німдерін берді.Ауыл шаруашылығ ы дақ ылдарының шығ ымы артты. Ірі қ ара малдың, қ ой мен жылқ ының жаң а тү рлері ө сіп жетілді. Қ азақ тың ақ бас қ ойы, алатау сиыры, қ азақ тың биязы жү нді қ ойы, арқ ар-меринос қ ойы, Қ останай жылқ ысы будандастырылып, жаң а тұ қ ым алынды. Соғ ан қ арамастан мал шаруашылғ ы ауыр жағ дайда еді.Қ азақ стандық тардың ө здерінің тұ рмыс жағ дайларының, халық тың ә л-ауқ атының тө мендігіне, нашарлығ ына қ арамастан республика металл, шикізат қ орлары, отын, қ ұ рылыс материалдары, ө неркә сіп тауарлары, азық -тү лік, асыл тұ қ ымды мал жә не т.б. беруге мә жбү р болды.халық шаруашылығ ын қ алпына келтіру жылдарында республика жазушылары. 1947 жылғ ы желтоқ санда елімізде бұ рыннан қ олданылып келген, халық ты азық -тү лікпен мө лшерлі қ амтамасыз ететін карточкалық жү йе жойылды. 1947 жылғ ы ақ ша реформасының нә тижесінде сомның сатып алу қ ө білеті едә уір жоғ арылады.

Екінші дү ниежү зілік соғ ыс туралы ең бектер жазды. Ғ.Мү сіреповтың " Қ азақ солдаты", Ә.Нұ рпейісовтың " Курляндиясы". Ең бек тақ ырыбына жазғ андар С.Мұ қ ановтың " Сырдария", Ғ.Мұ стафиннің " Миллионер", Ғ.Слановтың " Кең ө ріс" туындылары болды. Ұ йғ ыр жазушысы Х.Абдуллин Гү лстан повесін жазды. К.хасанов ұ йғ ыр драматургиясын жасауда кө п ең бек етті. Ким Кван Хан бастағ ан корей жазушылары кө зге тү се бастады.

103. Қ азақ станда тың жә не тың айғ ан жерлерді игеру: пайдасы мен зияны.

Тың игеру кезіндегі ең бекші бұ қ араның ерен ерлігі нә тижесінде Қ азақ станда астық ө ндірудің кө лемі артты. 1940-1950 жылдар ішінде 15 жаң а қ ала, 86 қ ала типтес поселка, 100-деген елді-мекендер пайда болды. Ө зге республикадан адамдармен қ осы қ ыруар техника келді. Жоғ арғ ы кө рсеткіштерге қ ол жеткізу ү шін орасан зор жерлер жыртылып, экологиялық тепе-тең дік бұ щылып, жер эрозияғ а ұ шырады. Мал шаруашылығ ы шығ ынғ а ұ шырап, бұ л жағ дай ет, сү т ө німдерінің тапшылығ ын туғ ызды. Тың жерлерді игерудің басым кө пшілігі негізінен Қ азақ станның солтустігіндегі алты облыста - Қ останай, Ақ мола, Солтү стік Қ азақ стан, Кө кшетау, Торғ ай жә не Павлодар облыстарында жузеге асырылды.

Тың игеру елдегі ауыл шаруашылық ө німін ө ндірудегі қ арқ ынның шұ ғ ыл тө мендеуіне алып келді. Жетіжылдық қ а (1959-1965) белгіленген. жалпы ө німді 70% - га ө сірудің орнына 15% ғ ана ө нім алынды.

Тың игеру науқ анында республиканың ұ лттық -демографиялық ерекшеліктері ескерілмеді. Игеріліге тиісті жер қ азақ тардың сан ғ асырғ ы ата-мекені екендігі айтылмады. Мал шаруашылығ ының даму дең гейінің тө мендеуі ө з кезегінде республикадағ ы ет-сү т енімдерінің тапшылығ ын туғ ызды. 1951-1952 жылдары республикада мал басының шығ ыны кө п болды. Тың жерлерді игеру басқ а республикалардан халық тың кешіп келуіне жә рдем жасады, ұ лттық салт-дә стү рлердің рө лі тө мендеді, қ азақ мектептерінің саны қ ұ рт азайып, ұ лттық ә дебиет пен мерзімдік баспасө з басылымы кеміді. Қ азақ халқ ының ә дет-ғ ү рпына, салт-дә стү ріне, оның мә дени ескерткіштеріне «жоғ арыдан» менсінбей қ араушылық орын алды. Тың игеруді желеу етіп 2 млн-ғ а жуық орыстардың, украиндардың т.б. ұ лт ө кілдерінің кө шіп келуі Қ азақ станның солтү стік облыстарында тілдік жә не демографиялық проблемаларды ушық тырды. Сол жылдары Теміртауда салынып жатқ ан металлургия комбинаты Бү клодақ тық комсомолдық екпінді қ ұ рылыс деп Жариялағ ан болатын. 1958 жылдың соң ына дейін облысқ а 132 мың адам, келесі жылы 170 мың адам бірнеше жылдың ішінде 300 мың адам қ оныстандырылды. Оларды ә леуметтік жағ ынан қ амтамыссыз ете алмау салдарынан тә ртіпсіздікке жол берілді. Қ ала халқ ының ү лесі 1939 жылғ ы 28%-дан 1959 жылы 44%-ғ а артты.

1939 дылмен салыстырғ анда тұ рғ ындардың саны 3млн 216 мың адамғ а ө сіп, 1959 жылы 9млн 295 мың ғ а жетті. Аталғ ан мерзім ішінде Одақ халқ ы 9, 5 %-ғ а кө бейгенде, Қ азақ станда бұ л кө рсеткіш 52, 8% болды. 1959 жылғ ы санақ бойынша жергілікті ұ лт ө кілдерінің саны 2млн 787 мың, 29%-ын қ ұ рады. Халық санының, қ алалар мен ө ндіріс орталық тарының ө суі астық қ ажеттігін арттырды.

1960 жылдарының басына дейін Қ ытайда тұ ратын қ азақ тандың 200мың ы Қ азақ станғ а оралды.

107-билет Қ азақ стан қ айта қ ұ ру кезең інде: алғ ашқ ы қ адамдар, қ иыншылық тар
Қ азір мә лім болғ андай, КСРО мемлекетінің ұ зақ қ а бармайтындығ ы туралы батыс саясаткерлерінің 80-жылдардың бас кезіндегі болжамдары расқ а шық ты. Ө йткені, 80-жылдардың басына таман КСРО-дағ ы барлық республикаларда сас ауыр ә леуметтік-экономикалық жағ дайлар қ алыптасты. 1985 жылы қ оғ амның жаң а басшылығ ының елді дағ дарыстан алып шығ у жө ніндегі қ айта қ ұ ру деп аталғ ан бағ ыты да еллдегі жағ дайды тұ рақ тандыра алмады. Аталғ ан қ айта қ ұ ру бағ ыты терең терең ойластырылғ ан ғ ылыми концепциясыз, айқ ын да, анық бағ дарламасыз жү ргізілді.
Дегенмен, кең ес саяси жү йесіндегі реформалар ұ лт республикаларында ә ртү рлі бұ қ аралық ұ йымдардың қ ұ рылуына жол ашты. 1989 жылдың кө ктемінде «Невада–Семей» қ озғ алысы дү ниеге келсе, 1990-1991 жылдары «Азат» азаматтық қ озғ алысы, «Желтоқ сан» партиясы, Қ азақ стан социал-демократиялық партиялары қ ұ рылды. Бұ л партиялар мен қ озғ алыстар да Қ азақ станның егемендігі ү шін кү ресті. Сө йтіп, Қ азақ стан 1991 жылы ө з тә уелсіздігіне қ ол жеткізді.
1989 жылы мамыр-маусым айларында ө ткен КСРО халық депутаттарының І съезінде саясаттағ ы, экономикадағ ы жә не қ оғ амдық ө мірдің ә леуметтік-рухани салаларындағ ы жағ дайларғ а ө ткір, сыни жә не табанды талдау жасалды. Кең ес қ оғ амына тө нген дағ дарыстың себептерін іздеу ә рекеті жасалынды. Съезде барлық дә режедегі партиялар жә не мемлекеттік органдар қ ызметтерінің арасын ажырату мә селесіне арнайы тоқ талынды.
Қ оғ амдық -саяси ө мірдің аса маң ызды мә селелері тө ң ірегіндегі тартыс бір-біріне қ арама-қ арсы ұ станымдағ ы депутат топтарының қ ұ рылуына алып келді. Халық депутаттарының І съезінің жұ мысын бастасымен-ақ аймақ аралық депутаттық топтар қ ұ рылды. Депутаттарды саяси жә не кә сіптік мү дделері бойынша біріктірген басқ а топтардың бар екендігі сезілді.
Халық депутаттарының І съезінің қ абылдағ ан шешімдердің кө пшілігі жү зеге асқ ан жоқ. Соғ ан қ арамастан ол партия комитеттерінің билігін едә уір ә лсіретті. Е. Лигачев, П. Соломенцев тә різді КОКП жә не мемлекет басшыларының, тіпті, КОКП ОК Бас хатшысы М. С. Горбачевтің де қ ызметтері ү здіксіз сынала бастады. Кең естер, кә сіподақ тар, комсомол бірте-бірте КОКП ө ктемділігінен арыла бастады. Демократиялық сайлау кезінде партия комитеттерінің лидерлері ірі жең ілістерге ұ шырады. Бірақ сонымен қ атар қ оғ амда, саяси қ арсыластар арасында ымырасыздық, егесулер, атақ танулар кү шейді. Демократиялық сенімдегі адамдар кө біне «кү йе жақ қ ыштығ ы», «сатылғ ыштығ ы», «екі жү зділігі» ү шін айыпталды.

Қ АЙТА Қ Ұ РУ САЯСАТЫ – 20 ғ -дың 80-жылдарының орта тұ сында пайда болғ ан саяси-экономикалық атау. КСРО-дағ ы ә міршілдік жү йені реформалау мақ сатында жү ргізілді. 1970 – 80 ж. Кең естік саяси-экономикалық жү йе тоқ ырауғ а ұ шырады. Сондық тан Кең ес Одағ ында саяси-экономикалық реформалар жү ргізу қ ажеттілігі пісіп жетілді. Осығ ан байланысты жаң а басшы М.С. Горбачев бастағ ан КОКП ОК 1985 ж. сә уір пленумында саяси жү йені реформалау қ ажет деп санап, қ айта қ ұ ру саясатын енгізді. Қ айта қ ұ ру саясаты КСРО-да, кейін басқ а да социолистік даму жолына тү скен елдерде ү лкен ө згерістерге жол ашты (жариялылық, саяси плюрализм, “қ ырғ и-қ абақ соғ ыстың ” аяқ талуы, т.б.). Бірақ, кең естік ә міршіл-ә кімшіл жү йе сақ талғ ан жағ дайда, қ оғ амдық ө мірді демократияландырудың мү мкін еместігін кейінгі оқ иғ алар кө рсетіп берді. 1986 ж. Алматыда болғ ан Желтоқ сан оқ иғ асынан кейін Тбилисиде, Бакуде, Вильнюсте бірінен соң бірі баскө терулер орын алды. 1989 – 90 ж. Орталық жә не Оң тү стік-Шығ ыс Еуропа елдері (ГДР, Польша, Чехословакия, Болгария, Венгрия, Румыния, т.б.) соц. даму жолынан бас тартып, нарық тық қ атынастарғ а кө шті. Қ оғ ам ө мірінің барлық салалары дағ дарысқ а ұ шырады. Нә тижесінде 1991 ж. Кең ес Одағ ы тарап кетті. Қ айта қ ұ ру саясаты аяқ талмай қ алды

110-билетҚ азКСР-дің мемлекеттік егемендік туралы декларациясы.

Егемендік - мемлекеттің сыртқ ы саясатта толық тә уелсіздік болуы жә не елдің ішкі саясатында мемлекеттік биліктің бә рінен жоғ ары тұ руы. Мемлекеттік егемендік туралы декларация - 1990 ж. 25 қ азанда Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есінің қ аулысы бойынша қ абылданғ ан тарихи қ ұ жат. Декларацияда Қ азақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі жарияланып, елдің саяси-қ ұ қ ық тық тә уелсіздігінің бағ дарламасы баяндалды. Ел аумағ ының тұ тастығ ы, оғ ан қ ол сұ ғ ылмайтындығ ы, қ азақ халқ ының жә не Қ азақ стандағ ы басқ а да этнос ө кілдерінің тө л мә дениетін, дә стү рін, тілін қ айта тү лету мен дамыту, ұ лттық қ адір-қ асиетті нығ айту мемлекеттің аса маң ызды міндеттерінің бірі ретінде айтылды. Конституциялық қ ұ рылысқ а қ арсы жасалатын кез келген кү штеу ә рекеттері, оның аумағ ының тұ тастығ ын бұ зуғ а шақ ыратын, ұ лт араздығ ын қ оздыратын жария-ұ рандардың заң бойынша жазаланатыны ескертілді. Республиканың саяси, экономикалық, ә леуметтік, ұ лттық -мә дени қ ұ рылысына, оның ә кімшілік-аумақ тық қ ұ рылысына байланысты мә селелер ешкімнің араласуынсыз дербес шешілетіні жарияланды. Президент - Республиканың басшысы, ең жоғ арғ ы ә кімшілік-атқ арушылық биліктің иесі ретінде танылды. Жер, оның қ ойнауы, су, ә уе кең істігі, ө сімдіктер мен хайуанаттар дү ниесі, басқ а да табиғ и ресурстар, халық тың мә дени жә не тарихи қ азыналары, бү кіл экономикалық, ғ ылыми-техникалық ә леует Республика егемендігінің негізін қ ұ рай отырып, оның ерекше меншігінде болатыны кө рсетілді. Деклараң ияда: " Қ азақ КСР-і Республика ү лесіне сә йкес жалпыодақ тық мү ліктегі, оның ішінде алмас, валюта қ орлары мен алтын қ орындағ ы ө з ү лесіне қ ұ қ ылы, республика аумағ ында ядролық қ арудың сыналуына, жаппай қ ырып-жоятын қ арудың ө зге тү рлері (хим., бактериолог., биолог., т.б.) ү шін сынақ полигондарын салуғ а жә не олардың жұ мыс істеуіне тыйым салынады" деп жазылды. " Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есі мен Президентке бағ ынатын, солардың бақ ылауында болатын ө з ішкі ә скерлерін, мемлекеттік қ ауіпсіздік жә не ішкі істер органдарын ұ стауғ а Қ азақ КСР-нің қ ұ қ ы бар" делінді. Декларациядағ ы бағ дарлама негізінде 1991 ж. 16 желтоқ санда " Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік Тә уелсіздігі туралы" Конституциялық Заң қ абылданды.

Қ азақ станның мемлекеттік тә уелсіздігі туралы конституциялық Заң

1991 жылғ ы 16 желтоқ сан - республика жоғ арғ ы Кең есінің 7-сессиясында " Қ азақ стан республикасының мемлекеттік тә уелсіздігі туралы" Заң қ абылданды.

Бұ л қ ұ жаттың бірінші бабында Қ Р - тә уелсіз, демократиялық б қ ұ қ ық тық мемлекет деп сипатталады.

Қ Р:

-Ішкі жә не сыртқ ы саясатты ө з бетінше жү ргізеді.

- Барлық мемлекеттермен халық аралық ұ станымы негізінде қ арым-қ атынас орнық тырады.

-Территория шекарасы біртұ тас, бө лінбейді жә не қ ол тигузіге жатпайды.

Қ ұ жаттың екінші тарауында республика азаматтары тең қ ұ қ ылы деп кө рсетілген. Егемендіктің бірден-бір иесі жә не мемлекеттіліктің қ айнар кө зі - республика азаматтары. Басқ а мемлекеттерде тұ ратын қ азақ тарғ а ө здері тұ ратын елдің заң ы қ айшы келмесе Қ азақ стан азаматтығ ына қ оса алу қ ұ қ ығ ы берілді. Республикадан тыс жерге кеткен қ азақ тардың елге оралуына қ олайлы жағ дай туғ ызылды.

Қ ұ жаттың ү шінші тарауында мемлекеттік ө кімет органдарының қ ұ рылымы анық талғ ан. Қ Р жә не оның атқ арушы ө кіметінің басшысы - президент.

Қ ұ жаттың тө ртінші тарауындамемлекеттің экономикалық негіздеріне анық тама берілді.

Қ Р ә лемдік қ оғ амдастық тың тең қ ұ қ ылы мү шесі болып жарияланды. Республиканың тө л меншігі болып табылатын мә селелерді шешуге басқ а елдің араласуы оның мемлекеттік тә уелсіздігне қ ол сұ қ қ андық болып табылады.

111-билет Қ азақ стан Егемен, тә уелсіз мемлекет ретіндегі қ алыптасуы мен дамуы. Қ азақ стан тә уелсіздігін алғ аннан кейін қ ысқ а мерзімнің ішінде геосаяси кең істік жү йесінен ө з орнын табуы, ө зінің ұ лттық -мемлекеттік мү дделерін қ алыптастыруы, сыртқ ы саяси басымдық тарының бара-бар жү йесін қ ұ руы жә не сыртқ ы саяси стратегиясының негіздерін қ алауы тиіс болды. Кө птеген шетелдік жә не отандық сарапшылар бұ л міндеттер елдегі кү рделі кезең де оны Тұ ң ғ ыш Президент Нұ рсұ лтан Назарбаев басқ аруының арқ асында ойдағ ыдай шешілді деп санайды. Н.Назарбаевтың ең жоғ ары дең гейде тікелей ө зі орнатқ ан байланыстар отандық сыртқ ы саясаттың қ алыптасуының маң ызды міндеттерін шешуге кө мектесті.

Басты мақ сат ретінде Президент Қ азақ станның егемен мемлекет ретінде қ алыптасуы мен дамуы стратегиясын ойдағ ыдай жү зеге асыру ү шін қ олайлы сыртқ ы жағ дайларды қ алыптастыру мен ұ стап тұ рудың жолдарын қ арастырды. Тә уелсіз Қ азақ станның сыртқ ы саяси бағ ытының негізгі ұ станымдарын Президент 1992 жылы «Қ азақ станның егемен мемлекет ретінде қ алыптасу жә не даму стратегиясы» атты ең бегінде айқ ындады, онда халық аралық аренада Қ Р сыртқ ы саясатының бейбітшілік сү йгіш бағ ыты жарияланды: «Кез келген ә скери жанжал апатты салдарларғ а ә кеп соғ атынын тү сіне жә не ө з жауапкершілігін сезіне отырып, бейбітшілікті сақ тау Қ азақ станның мемлекеттік саясатының басымдық ты мақ саты деп танимыз; саяси, экономикалық жә не басқ а да мақ саттарғ а қ ол жеткізудің қ ұ ралы ретінде соғ ысқ а немесе ә скери кү штер қ аупіне жол бермейміз; ядросыз мемлекет мә ртебесін алуғ а жә не ядролық қ аруды таратпау шартына қ осылуғ а ұ мтыламыз; жаппай қ ырып-жоятын қ аруларды бірінші болып қ олданбау ұ станымын қ уаттаймыз жә не осы міндеттемелерді барлық ә лемдік қ оғ амдастық мемлекеттері қ абылдауын жақ таймыз; белгіленген шекаралардың мызғ ымастығ ы ұ станымдарын, басқ а мемлекеттердің ішкі ісіне араласпауды қ олдаймыз».

Н.Назарбаевтың сыртқ ы саясат доктринасының жү йе қ ұ раушы элементі болғ ан кө пвекторлы саясат ә лемдік істерде елеулі рө л атқ аратын жә не ел ү шін практикалық маң ызы бар барлық мемлекеттермен достық жә не болжана алатын ө зара қ арым-қ атынастарды дамытуды кө здейді.

«Қ азақ стан ө зінің геосаяси орналасуына жә не экономикалық ә леуетіне қ арай тар аймақ тық проблемалармен шектеліп қ алмауы тиіс, - деді Президент. - Бұ л біздің кө пұ лтты халқ ымызғ а ғ ана емес, бү кіл ә лемдік қ оғ амдастық қ а да тү сініксіз болар еді. Қ азақ станның болашағ ы - Азияда, Еуропада, Шығ ыста жә не Батыста. Нақ осындай саясатты жү ргізе отырып, біз Қ азақ станның қ ауіпсіздігіне қ андай да болмасын қ атерлердің пайда болуына жол бермейміз». Ө мір кө пвекторлық ұ станымын толығ ынан ақ тап шық ты, республиканың ө зінің ұ лттық мү дделерін тиімді жақ тай отырып, халық аралық аренада дербес жә не ық палды ойыншы болуына мү мкіндік берді. Бірде Француз Республикасының Президенті Жак Ширак Қ азақ стан туралы былай деген болатын: «Франция 1991 жылы болғ ан ө згерістерді маң ызды жә не шешуші деп бағ алайды. Белгісіз жә не кү рделі жағ дайда Сіздің елің із мемлекет қ ұ рудың қ айтпас жолына тү сті, ө зінің ұ лттық қ ұ ндылық тарына жә не ұ зақ тарихына адалдық пен қ атар демократия мен қ ұ қ ық тық мемлекеттің жалпыадамзаттық ұ станымдарын. жақ тайтындығ ын мә лімдеді. Қ азақ стан 15 жыл ішінде тұ рақ ты институттары жә не серпінді экономикасы бар елге айналды».

Н.Ә.Назарбаев алдын кең інен шолып, халық аралық ө мірдің негізгі мегатрендтерін практикалық саясатында ескеріп, ұ рымтал сә ттерді ө зіне тә н сезімталдық пен байқ ап отырады. Кейбір бұ рынғ ы кең естік кө шбасшылар біздің Президенттің 1994 жылғ ы наурыздың 29-ында ММУ-да сө йлеген кезіндегі айтқ ан еуразиялық бастамасын дер кезінде ұ ғ ынып, бағ амдай алмады. Алайда бұ рынғ ы кең естік кең істіктегі мемлекетаралық қ атынастардың одан кейінгі бү кіл даму қ исыны еуразиялық идеяның ө міршең дігін қ уаттады.

113-Қ азақ стандағ ы кө ппартиялық тың қ алыптасуы

Қ азақ станның егемендік алуы, КСРО диктатурасының қ ұ лауы қ оғ амдық дамудың табиғ и атрибуты боп саналатын кө ппартиялық тың ө рістеуіне жол ашты.

1993 жылдың соң ы - 4 саяси партия тіркелді:

- " Қ азақ станның социалистік партиясы" (Қ СП). 1991 жылы 7-қ ыркү йек.Қ ұ рамында 47 мың мү ше. Тө рағ асы - А.Ә лімжанов, кейін П.Своик.

- " Қ азақ станның Республикалық партиясы" (Қ РП). 1991 жыл қ ыркү йек. " Азат" негізінде қ ұ рылды. Тө райымы - С.Ақ атаев.

- " Қ азақ станның халық конгресі партиясы" (Қ ХК).1991 5 қ азан. Мү шесі - 30 мың адам. Тө рағ алары - О.Сү лейменов жә не М.Шаханов.

-" Қ азақ станның коммунистік партиясы" (Қ КП) 1991 кү з. Бұ рынғ ы Компартия мү шелерінің кө пшілігі партия атының социалистік болып ө згертілуіне наразылық білдірді. Мү шесі 55 мың адам. Тө рағ асы - Б.Тө лепбаев, кейін - С.Ә бділдин

Қ азақ станның тұ ң ғ ыш Президенті Н.Ә.Назарбаев 1990 жылғ ы 24 сә уірде Қ азССР Жоғ арғ ы Советінің сессиясында жасырын дауыс берудің нә тижесінде сайланып, ал 1991 жылдың 1 желтоқ санында бү кілхалық тық сайлау арқ ылы билікке келген болатын. Бұ л Қ азақ станда саяси бір жү йеден екінші жү йеге кө шудің алғ ашқ ы жылдары еді. Қ оғ ам ө мірінде, елді басқ ару саласында президенттік билік комунистік партия жә не кең естер билігімен қ атар ө мір сү руі.
1991 жылғ ы қ ыркү йекте Қ азақ стан Компартиясы мү шелері Социалистік партияғ а айналу туралы шешім қ абылдады да бү кіл қ ызметінің мә н-мағ ынасын тү бегейлі жаң артуғ а тиісті болды. Социалистік партия мемлекет басындағ ы билеуші партияның сипатынан айрылып, сол кезең нен бастап, халық арасында ө з кү шімен бедел жинауғ а тиіс болды. Социалистік партия съезінің шешімімен келіспейтіндер ө з партияларын қ ұ рып, ресми тіркеуден ө ткізуге мү мкіндік алды.
1992 жылы «Қ азақ стан Халық Конгресі» партиясы қ ұ рылды. 1993 жылдың басында «Қ азақ станның Халық бірлігі» одағ ы қ ұ рылып, бұ л кейін партияғ а айналды.1994 жылы наурызда Ә ділет Министрлігі Қ азақ стан коммунистік партиясын тіркеді. 1995 жылы Қ азақ станның демократиялық партиясы дү ниеге келді. Саяси партиялар мен қ озғ алыстардың саны жылдан-жылғ а кө бейе бастады, солардың қ атарында 1997 жылы Қ азақ стан либералдық қ озғ алысы қ осылды.
Ең бір қ иын кү ндерде шын мә ніндегі халық ө кілеттілігінің, ұ лттық демократияның органы ретінде «Қ азақ стан халық тары Ассамблеясы» дү ниеге келді. Бұ ндай ерекше маң ызды, кү шті қ оғ амдық ұ йым ТМД елдерінің ешбірінде жоқ. Қ азақ станда тұ ратын барлық ұ лттардың, ұ лттық топтардың азаматтарын саяси, экономикалық жә не ә леуметтік салалардың жаң аруына жұ мылдыратын қ оғ амдық ынтымақ органы- Қ азақ стан халық тары Ассамблеясын қ ұ ру туралы шешім 1992 жылғ ы желтоқ санда ө ткен қ азақ стан халық тары қ ұ рылтайында қ абылданды. Ассамблеяғ а мемлекет басшысының жанындағ ыконсультативті-кең есші орган дә режесі берілді. Ол ұ лт саясатына байланысты кө птеген ұ сыныстар енгізумен бірге, халық арасында кү нбе-кү н нақ ты жұ мыстар жү ргізуде. Мысалы, 1995 жылдан бастап жоғ арғ ы оқ у орындарында Ассамблея квотасы бойынша тү скен аз ұ лттардың ө кілдері оқ и бастады.

115-билет Қ азақ стан республикасының мемлекеттік рә міздері

1992 жылғ ы қ аң тардың ортасына қ арай Қ азақ станды тә уелсіз мемлекет ретінде ә лемнің 30-дан астам мемлекеті таныды. Олардың арасында мынадай елдер болды: Тү ркия, АҚ Ш, Қ ытай, Иран, Пә кстан, Швейцария, Канада. Қ азақ станның тә уелсіздігін бірінші болып Тү рік Республикасы таныды.

Қ азақ стан Президенті Н.Ә.Назарбаев 1994 жылдың басында Еуразиялық мемлекеттер Одағ ын қ ұ ру идеясын ұ сынды. Сол жылы маусымда «Еуразиялық мемлекеттер Одағ ын қ ұ ру туралы» жоба баспасө зде жарияланды. Бұ л жаң а қ ұ рылым қ ұ жаттарда тең қ ұ қ ық ты тә уелсіз мемлекеттер одағ ы ретінде анық талды. Оның қ ызметі ә рбір қ атысушы елдердін, ұ лттық -мемлекеттік мү дделерін жү зеге асыруғ а бағ ытталатыны айқ ындалды. Одақ тың мақ саты елдердің тұ рақ тылығ ы мен қ ауіпсіздігін, кең естік кезең нен кейінгі кең істіктегі ә леуметтік-экономикалық жаң ғ ырту процестерін ойдағ ыдай қ амтамасыз ету деп жарияланды. Одақ ты ұ йымдастыру барысында мұ ндай бірлестіктердің демократиялық принциптері қ арастырылды. Қ азақ стан сыртқ ы саяси-экономикалық байланыстар мен ө зара қ арым-қ атынастарда ә лі де болса Ресейге бұ рынғ ыдай айрық ша орын берді. Республика тә уелсіздігінің аз ғ ана кезең інде Ресеймен ынтымақ тастыктың барысында ү лкен істер басталды, екі жақ тың экономикалық қ арым-қ атынастарын реттейтін, ғ арыш кең істігін игерудегі ынтымақ тастық, жаң а типтегі армия қ ұ ру сияқ ты бірнеше келісімшарттарғ а қ ол қ ойылды. Азаматтық мә селесіне ерекше мә н берілді. Екі жақ ты қ атынастар дең гейінде Украинамен, Белоруссиямен, Кавказ елдерімен, сондай-ақ Балтық жағ алауы мемлекеттерімен ынтымақ тастық жандандырыла тү сті. Қ азақ станның байланыстары ә сіресе Орта Азия аймағ ындағ ы жақ ын кө ршілер - Ө збекстан, Қ ырғ ызстанмен, ал экономикалық блок шең берінде - Тү ркіменстан, Тә жікстанмен қ арқ ынды тү рде дамыды.