Адам ағзасында тағамдық талшықтардың алатын орны

Химиялық қ ұ рылысы бойынша тағ амдық талшық тар кө мірсуларғ а жатады. Тағ амдық талшық тар аш ішек пен тоқ ішектің қ имылын ынталандырады. Тағ амдық талшық тарғ а бай азық қ ұ рамында талшығ ы аз азық тү рлеріне қ арағ анда кө бірек жə не мұ қ ият шайнауды қ ажет етеді. Асқ азанда тағ амдық талшық тар ісініп, тойымдылық сезімінің тез қ алыптасуына ық пал етеді. Сондық тан, рационда тағ амдық талшық тар мө лшерін арттыра отырып калорияларды шектеу жең ілге тү седі. Эпидемиологиялық зерттеулер кө рсеткендей, тағ амдық талшық тарғ а жататын пектиндер тағ амнан кейін глюкоза дең гейін тө мендетеді. Пектиндердің қ андағ ы ХС дең гейін азайтуы

туралы шектеулі деректер бар.

Бірқ атар ең бектерде сұ лының тағ амдық талшық тарының, ə сіресе, кебек тү ріндегі, холестерин дең гейін, атеросклероз дамуы мү мкіндігін тө мендетуге кө мектесетіндігі кө рсетілген. Тағ амдық талшық тарды аз тұ тыну жү рек-қ антамыр ауруларының даму қ аупінің факторы ретінде қ арастырылады.

Тағ амдық талшық тарғ а бай азық тан минералдық заттектер жақ сырақ сің іріледі. Дақ ылдар талшық тарының қ ұ рамына кіретін фитин қ ышқ ылы темір мен мырыштың сің імділігін арттырады. Фитин қ ышқ ылының мө лшері аспаздық ө ң деуде, қ амырдың ашытылуында артуы мү мкін.

Тағ амдық талшық тар тоқ ішектің қ атерлі ісігінің қ аупін азайту факторы ретінде қ арастырылады. Бірақ, эпидемиологиялық зерттеулер нə тижелері ə ртү рлі мə нді. Емдə мдегі қ анттардың мө лшері:

• моносахаридтерді тұ тынуды қ ысқ арту

• моносахаридтерді бір реттік қ абылдау қ олайлы

Тағ амдық талшық тардың бір бө лігі асқ азан-ішек жолдары ферменттерінің ə рекетіне тұ рақ ты. Мұ ндай талшық тарды қ орытылмайтын деп атайды. Мұ ндай талшық тардың энергетикалық қ ұ ндылығ ы жоқ, бірақ, олар тоқ ішек қ имылының негізгі ынталандырушысы саналады.

Қ орытылмайтын тағ амдық талшық тардың кө п мө лшері бү тін дə нде, кебектерде болады. Дə н ажыратылғ анда қ орытылмайтын талшық тар мө лшері азаяды. Асқ азан-ішек жолдарында бұ зылатын тағ амдық талшық тар

қ орытылатын деп аталады. Олар моно- жə не дисахаридтерге дейін ыдырап, осы кү йінде қ анғ а сің еді. Қ орытылатын тағ амдық талшық тардан моносахаридтердің сің уі тағ амның моносахаридтерінен гө рі тезірек ө теді. Сондық тан, қ ант диабетінде моносахаридтерді тағ амдық талшық тармен алмастыру ұ сынылады. Еуроодақ елдерінде тағ амдық талшық тардың ұ сынылатын тə уліктік тұ тынылуы 20 г дең гейінде. Бірақ, тиімді тамақ тану тұ рғ ысынан алғ анда бұ л мө лшер 25-35 г-ғ а дейін кө терілуі тиіс. Рационғ а байланысты тү рлі тағ ам ө німдері тағ амдық талшық тардың кө зі болады. Мысалы, солтү стік елдерде тағ амдық талшық тардың 50% дейін дақ ылдармен тү седі. Оң тү стікте тағ амдық талшық тардың 50% кө кө ністер мен жемістерден толық тырылады. Дақ ылдар мен кө кө ніс-жемістерден тү сетін тағ амдық талшық тардың химиялық қ асиеттері бойынша айырмашылығ ы бар екендігі белгілі. Адам ү шін бұ л жағ дайдың мə ні белгісіз. ДДҰ ұ сыныс бойынша кө кө ністер- жемістерді тұ тыну тə улігіне 400 г дейін арттыру қ ажет. Ресейліктердің кө кө ністер-жемістерді орташа тұ тынуы ұ сынылатын норманың жартысындай ғ ана. Аспаздық ө ң деу ү рдісінде тағ амдық талшық тардың ішінара бұ зылысы ө теді, сондық тан, кө кө ністер мен жемістердің жартысын шикі тү рінде тұ тыну ұ сынылады. Осымен қ атар, нанды кү нделікті тұ тыну ұ сынылады.