Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Зиянкестермен күресу шаралары






Астық дақ ылдарының зиянкестерімен кү ресу шараларының ішінде жетекші орынды кешенді-шаруашылық жә не агротехникалық шаралары алады. Зиянкеске тө зімді сорттарды ең гізу маң ызды болып табылады. Астық дақ ылдарына биологиялық кү ресу шаралары аса қ олғ а алынбағ анымен, бұ л шара энтомофагтарды сақ тау арқ ылы ғ ана жү зеге асырылады. Химиялық кү ресу шарасын қ атты залалданғ ан егістіктерде пайдаланылады [32].

Біздің елде ө сімдік қ орғ ау қ ызметі шын мә нінде 60 - жылдардан бастап қ ана кең кө лемде жү зеге асырыла бастады. Ғ алымдардың зерттеу жұ мыстарының нә тижесінде ауылшаруашылық дақ ылдарының негізгі зиянкестерінің кө пшілігімен кү ресу жү йесі жете зерттеліп ө ндіріске енгізілуде. Осығ ан орай республикалық облыстық, аудандық ө сімдік қ орғ ау станциялары, зиянкестер мен ө сімдік ауруларының таралуын болжау жә не олармен кү ресу ү шін хабар беру пункттері, мемлекеттік ө сімдік карантин инспекциялары жә не басқ а да ө сімдік қ орғ ау қ ызметінің жү йесі ұ йымдастырылып, жақ сарып келеді.

Ауылшаруашылық дақ ылдарын зиянды жә ндіктерден ойдағ ыдай қ орғ аудың негізгі шарты оларды бір-бірінен ажырата білу. Одан кейін олардың тіршілік ә рекеттерін, яғ ни биологиялық жә не экологиялық ерекшеліктерін білу керек. Сонда ғ ана зиянкестерге қ арсы кү рес шараларын дер кезінде тиімді ұ йымдастыруғ а мү мкіндік туады.

Қ орғ ау шараларын ө ткізбеусіз тек қ ана бидай ө німінің зиянды организмдерден жоғ алтуы 25-тен 40% дейін қ ұ рауы мү мкін.Осығ ан байланысты республика аумағ ында фитосанитариялық жағ дайды тұ рақ ты бақ ылау жү зеге асырылады, соның ішінде республикалық бюджеттен жыл сайын 2, 5-3, 0 млрд.тенге, аса қ ауіпті зиянды организмдермен жә не карантиндік объектілермен 3-3, 5 млн.га ауданы маң айында кү ресу шараларын жү ргізу ү шін бө лінеді.

Ұ йымдастырылғ ан - профилактикалық шараларғ а трипс зиянкесіне қ олайсыз жағ дай жасау жұ мыстарын жатқ ызуғ а болады. Мысалы, ө сімдік қ орғ ауда бидай трипстерінен қ орғ ау ү шін ауыспалы егісті сақ тау, ө сімдік қ алдық тарын жою, терең сү дігер жыртудың маң ызы зор. Сондай – ақ алдын алу шараларына топырақ қ а фосфорлы препараттар енгізу.

Трипстерге қ арсы қ орғ ау шаралары ретінде, біріншіден, кү здік минимальді топырақ ө ң деудің ө зі (нө лдік емес) 90% трипс дернә сілдерін жояды. Химиялық ө ң деудің де маң ызы кө п. Трипс дернә сілдерінің имагоғ а айналуы топырақ температурасы 8-10⁰ С жеткенде басталады жә не ол сә уір айының соң ы мен мамыр айының басына сә йкес келеді, ал ересек насекомның тү тікке шығ у кезең індегі бидайғ а енуі маусымның соң ы мен шілде айының басына сә йкес келеді, осы 2-2, 5 ай аралығ ы кез- келген инсектицид қ олдануғ а мү мкіндік береді. Ресейде трипсерге қ арсы BASF фирмасы ө ндіретін Фастак препараты қ олданылғ ан болатын. Ол инсектицид- жү йелік жә не ішек ә серлі. Трипстерге қ арсы қ олданылуғ а рұ қ сат етілген тізім бойынша 0.1-0.15 л/га. Инсектицидтің гектарлық норма бағ асы 1, 2-ден 1, 9-ғ а дейін АҚ Ш долларын қ ұ райды. Егер осы жұ мысты гербицидтік ө ң деумен жү ргізсе, онда алаң дағ ы барлық трипстерді жоюғ а болады, бірақ химиялық ө ң деуден кейін барлық трипстер кө пжылдық астық шө птерден жаң а ө сіп келе жатқ ан, жұ мсақ бидайғ а қ оныстанады. Бұ л уақ ытта гессен шыбыны, сондай-ақ астық тың жолақ бү ргесі, швед шыбыны жә не тағ ы басқ а зиянкестерінің белсенді жұ мыртқ а салу кезең іне сә йкес келеді. Астық дақ ылдарына жү йелік инсектицидтерді қ олдану, экономикалық тиімсіз болып табылады, себебі оның қ ұ ны гектарына 4-8 АҚ Ш долларын қ ұ райды. Ондай инсектицидтерді шаруашылық қ а ө сімдіктердің ө скіндері шық қ аннан бастап, жинағ анғ а дейін зиянкестермен залалданатын кө кө ніс дақ ылдарына немесе картоп дақ ылдарына жө н. Оғ ан мысал ретінде, Федоровский ауданында 3 жыл қ атарынан қ олданылғ ан Фастак инсектицидімен (60-100г/га) бірге гербицидтердің қ олданылуын келтіруге болады. Нә тижесінде бидайды егістігі зиянкестерден толық қ орғ алып, залалдану байқ алмады. Сол сияқ ты, Мең діқ ара ауданында жұ мсақ жаздық бидай егістігінде Фастак қ олданылғ ан болатын жә не ол жерлерде де трипсімен залалдануы байқ алмағ ан. Осы инсектицид сондай-ақ асбұ ршақ жә не басқ а да дақ ылдарда қ олданыла бастады. Бұ л перепарат егістікті барлық вегетация кезең бойы негізгі зиянкестерден қ орғ ады.

Трипстерге қ арсы ө ң деу жұ мыстарын насекомның ә лсіз кезенің де жү ргізген дұ рыс. Дегенмен ө сімдік қ орғ ау мамандарының айтуынша, трипстерге қ арсы кү ресу шаралары оң ай, алайда іс-сана кө рсеткендей, инсектицидтер қ олдану керісінше кө рсетті. Ә ртү рлі жастағ ы трипстер масақ ша қ абық шағ ында жасырынуы мү мкін [33].

Агротехникалық шаралардан трипстердің санын реттеуде астық дақ ылдарын жинаудан кейін топырақ ты таяз жырту маң ызды орын алады. Сондай – ақ топырақ ты сыдыра жырту, ауыспалы егісті қ олдану; сү рі жер, бұ ршақ, жү геріден кейін жаздық бидайды ө ндіру. Жү йелі ә серлі инсектицидтерді ө сімдіктің тү тіктену кезең інің аяғ ында – масақ тану кезең інің басында қ олданғ анда, трипсілерге қ арсы ең жоғ ары нә тиже кө рсетті. Егер тү тіктені мен масақ тану кезең інің басында егінде 8-10 трипстер бір сабақ та, не болмаса, 30 трипстер аулағ ыштың 100 қ ақ қ анында жә не бір масақ та (дә н толысу - сү ттене пісу кезең інде) дернә сілдердің саны 40-50 данадан асса, инсектицидтер қ олданылады.

Трипстердің табиғ и жаулары да жоқ емес. Бидай трипсінің негізгі жауы ретінде энтомологияда жабайы жолақ трипісін жатқ ызуғ а болады. Бұ л энтомофаг бидай трипісін қ оныстануын тежейді. Алайда ол жеткіліксіз [34].

Гессен шыбынының жаздық бидайғ а зияндылығ ын тө мендетуге тө зімді сорттарды ең гізу маң ызды болып табылады. Аудандық облыстарда кө п зақ ымдайтын жаздық жұ мсақ бидай-Безенчукская 98 сорты болды.

Зиянкеспен зақ ымдалу сондай-ақ себу мерзіміне де байланысты. 1974 жылы шыбын орташа мерзімде себілген егістікке кө п зиян келтірген (мамырдың ү шінші жартысы). Жалпы айтқ анда, гессен шыбыны ерте жә не орташа мерзімде себілген жаздық бидай егістігін, кеш мерзімде себілгенге қ арағ анда аз залалданғ ан. Екінші жә не ү шінші ұ рпақ дернә сілдері шық қ ан кезде, оң тайлы мерзімде себілген бидай зақ ымдалуы жоғ ары болады. Алайда мұ ның барлығ ы ауа райы жағ дайына байланысты болады. Мысалы, 1974 жылы кеш себілген бидай (15 мамыр) мамырда температура - 3, 1⁰ С тө мендеуінің нә тижесінде зиянкес ұ шуы кешірек байқ алды.

Рузаевский ауылшаруашылық тә жірибелік станциясында жаздық бидайдың Саратовская 29 сорты себілген егістікке фосфорлы тың айтқ ыштарды (тү йіршікті суперфосфат) қ олданғ анда гессен шыбынының ө сімдікке зияндылығ ы 1, 9 есе азайғ ан. Сонымен қ атар тұ қ ымды дә рілеуіш препараттармен ө ң деу зиянкес зияндылығ ын тө мендетеді.

Астық дақ ылдарының ө сіру тә жірибесі кө рсеткендей:

Ауыспалы егістің сақ талуы астық шыбындарының кө беюі мен таралуынын тежейді, сондай – ақ егістікті инсектицидтермен бү рку: біріншісі – ө скіндердің шығ у - тү тіктену; екіншісі - бірінші ө ң дегеннен кейін бір аптадан кейін, агротехникалық шаралар (себуге тұ қ ымды іріктеу, топырақ ты ө ң деу, тың айтқ ыштар ең гізу, ү степ қ оректендіру жә не т.б.), уақ ытылы жинау жұ мыстары [35].

Сабақ бү ргелері. Астық ө сіретін аймақ тардың барлық жерінде таралғ ан. Жаздық бидайды кө п жылдық шө птерден, кү здік дақ ылдардан алшақ орналсатыру қ ажет. Себер алдында тұ қ ымдарды жү йелі ә серлі инсектицидпен уландырғ анда (тұ қ ымды токсикациялау) жақ сы нә тиже береді. Жол жиегіндегі ө сімдік қ алдық тарын жою, бү ргелердің қ ыстайттын орнын азайтады. Сонымен қ атар жаздық бидайдың оң тайлы егістік жиілігі бү ргелермен зақ ымдалуын азайтады [36].

Астық тың жолақ бү ргесі. Қ азақ станның астық ө сірумен айналысатын барлық аудандарда таралғ ан. Бұ л зиянкеске қ арсы Қ азақ станда қ орғ ау шаралары 1957 жылдан бастап қ олғ а алына бастады.

Бү ргелердің кө п қ оныстанып, зиян келтірілуі агротехникағ а тығ ыз байланысты: ерте себілген жаздық астық дақ ылдары – сә уір айының соң ы мен мамыр айының бас кезі. Мұ ндай мерзімдерде егін кө гі мамырдың 2 жартысында – қ оң ыздардың интенсивті қ оректену кезең іне сә йкес келеді. Қ ыстап шық қ ан қ оң ыздар алғ ашқ ыда кө пжылдық астық шө птермен қ оректеніп, жаздық астық дақ ылдарының егін кө гі шық қ ан кезең інде, сол егістікке қ оныс аударып, мамырдан маусым айына дейін, ал кейбір жылдары маусымның – бірінші, екінші жартысына дейін зиян келтірген.

Себу мерзімін мамыр айының 2-3 жартысынан кейінге қ алдырылуы егістіктің қ оң ыздармен залалдануын айтарлық тай азайтты.

Жаздық бидай тұ қ ымдарын оң тайлы мерзімде сепкенде, қ оң ыздың кө бісі жабайы ө сетін кө пжылдық астық арамшө птерде қ оректеніп ү лгереді. Қ азіргі уақ ытта қ оң ыздар негізінен ерте себілетін жаздық (15-18 мамыр), сондай-ақ 10 мамырда себілетін жасыл азық тық егістігін қ атты залалдайды. Ерте себілген аумақ тарда қ оң ыздар саны – 400-500дн/м² жә не одан да кө п болса, оң тайлы жә не кеш мерзімде (20-25 мамыр) олардың саны 10-25 дн/м² болады.

Зиянкеске қ олайлы жағ дай болғ анның ө зінде, кеш себілген бидай аз зақ ымдалады. Қ оң ыздың зияндылығ ын ерте кө ктемгі алдын алу шаралары да едә уір мө лшерде азайтады. Бұ л шараны Қ азақ станда 1964 жылдан бастап қ олдана бастады. Мұ ндай шара Қ азақ станның Шығ ыс Қ азақ стан, Павлодар, Семей жә не Солтү стік Қ азақ стан облыстарында кө птеп қ олданылады.

Қ оң ыздарды, олардың миграциясына дейін жою, егін кө гінің зақ ымдалудың алдын алады, сондай-ақ қ ыстап шық қ ан популяция тығ ыздығ ын азайтады [37].

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.