Оқу және техникалық жобаларға қойылатын негізгі талаптар.

Жобалау – кә сіби оқ ытудың міндетті бө лігі.Оның ө німдері ретінде оқ у жә не техникалық жобалар жақ сы белгілі. ЖОО-ғ ы оқ ыту тә жірибесінде жобалау іс-ә рекеті ә р тү рлі бағ ыттарда қ олданылады. Бір жағ ынан, дә стү рлі дипломдық жобалау (ә сіресе техникалық оқ у орындарында) маман даярлауды ұ йымдастырудың оқ ытушы, сонымен қ атар бақ ылаушы формасы болып табылады. Курстық немесе дипломдық жобаларды дайындау нә тижелі акт ретінде кө рінеді, ол студенттің кә сіби ө німді ө з бетінше жасауы мен адамдар алдына кө рсету қ абілеттілігін анық тайды. Екінші жағ ынан – жобалау педагогикалық іс-ә рекеттің ерекше тү рі ретінде, сонымен бірге білім беруді гуманитаризациялау мә селесін шешуде кең қ олданылып келеді.

Кә сіби білім беру кезең інде техникалық жобалау мақ саты болып тек жаң а объектіні(инновациялық ө нім) қ ұ ру ғ ана емес, оғ ан жаң алық беру, жоғ ары сапа мен оның ө мір сү ру жағ айларын ө згерту де есептеледі. Жобалауғ а деген талаптарды ә деттегідей тапсырыс беруші қ ояды. Инженерияда, қ ұ рылыс пен архитектурада жобалау ү рдісі келесілерді талап етеді:

· Берілген іс-ә рекет, ғ ылым немесе проктика саласында алдын ала зерттеулер жү ргізу;

· Жобалауғ а қ атысты тапсырмалар даярлау;

· Эскиздік (бағ дарлау жалпы кө рініс дең гейінде) жоба жасау;

· Жобалық -сметалық жә не техникалық қ ұ жаттарды дайындау;

· Жобалау процесі ұ йымдастыру мен қ амтамасыз ету.

Ә детте, бұ л операцияларды сә тті орындау ү шін студенттің алдын ала дайындығ ымен қ атар, жобаны қ олдау типінің дамуымен, кә сіби білік пен дағ ды кешенін, сонымен қ атар мінез қ ұ лық тың еркін қ ырларын қ алыптастырумен байланысты педагогикалық міндеттердің бір қ атарын шешу қ ажет. Техникалық білім беру жү йесіндегі вуздық жобалау арнайы ә дебиетте ө ң деліп, егжей тегжейіне дейін бейнеленген, сондық тан, оқ ырманды библиография мен Интернеттің сай келетін беттерін қ арауғ а жіберіп, оғ ан тоқ талмаймыз. Берілген оқ улық саласында жобалау іс-ә рекетін педагогтарды дайындау жү йесінде қ олдануғ а қ ызығ ушылық тудырады.

Жобалау алғ ашқ ы кә сіби ұ станымдарды қ алыптастырудың ә дістерінің бірі екендігін тә жірибе кө рсетіп отыр. Стокгольмдік университеттің психология жә не педагогика факултетінің бірінші курс студенттерінің орындағ ан оқ у жобаларынан мысал келтірейік. Оның пә ндік нә тижесі болып адамдардың бет-ә лпетін галериялық фотопрезентация саналады. Жобаның ортақ мә ні барлық жас мө лшеріндегі адамдарды кө рсетіп, ө мірдің ә рбір кезең інің ерекшеліктері мен мағ ынасын кө рсету болып есептеледі.

Болашақ педагогтар мен психологтар семестр бойы журнал басылымдарынан ізденіп, ө з бетінше портреттер жасап, сюжеттік канва жасап, фотофилімге қ ажет музикалар қ атарын жинақ тады. Кө рсетілім жарты сағ ат кө лемінде болды, осы уақ ыт аралығ ында комментариялық бірде бір сө з айтылмады: тек қ ана калейдоскоп ә р тү рлі адамдардың бет ә лпетін ү лкен планмен жә не жас мө лшердің ерекшеліктеріне сай келетін, хроналогиялық тә ртіпте: туылғ аннан бастап қ артайғ анғ а дейін сипаттайтын ғ ажап музыка.

Бірінші курстық тардың жобалық ойларына терең енуі мен оны жү зеге асыру сапасынан алынғ ан ә сері ө те кү шті. Фотофильм ө з бетінше уникалды педагогикалық психологиялық қ ұ былысты кө рсетті жә не кейінрек факултетте оқ у қ ұ ралы ретінде қ олданыла алатын еді.

Жобаның жү ру барысында кө птеген студенттер ө здеріне қ ажет тә жірибелік біліктерді мең герді: суретке тү сіру, суреттерді безендіру, дыбыс жазу монтажы бойынша жұ мыстар. Бірақ, бұ дан да жобаны жү зеге асыру барысындағ ы педагогикалық нә тиже ретінде «адамдардың бет ә лпетіне» қ ұ нды ұ станымдардың пайда болуы мен бекітуі, ә р бір студенттің адамғ а оның тағ дыры контекстінде қ ызығ ушылық кө рсетуі маң ызды.

Кә сіби даярлаудың маң ызды міндеттерінің бірі болашақ педагогтарды ө з іс ә рекеттерін жобалауғ а ү йрету жә не ол ұ йымдастыруғ а тиіс білім беру процестері есептеледі. Ол ү шін, ең алдымен, бұ л процестер мен іс-ә рекет тү рлерінің қ ұ рылымы жә не негізі, олардың қ алыптасу механизмдері мен бағ алаудың праксиологиялық кретерилері (ө німділік, «дұ рыстық» критерилері) туралы жалпы теориялық елестету қ ажет. Бұ л жағ дайда студенттерде ө здерінің ә рекеттеріне рефлекцивті қ атынас жасау, оларды мө лшерлеу, қ айта мө лшерлеу, коррекциялау мү мкіндігі пайда болады. Бұ л жұ мыстың шынайы жағ дайларына тез бейімделуге сонымен қ атар, иновациялық іс- ә рекетке енуге кө мектеседі.

Осылайша, алғ ашқ ы мектептік практикағ а шығ у ү шін дайындық шең берінде педагогикалық ЖОО-ң гуманитарлық факултетерінің біреуінің студенттеріне ө з бетінше жобалық режим бойынша ө здерінің индивидуалды ерекшеліктері мен таныс емес балалар жә не педагогикалық ұ жыммен танысуғ а актуалды дайындық ты ескере отырып, алдағ ы жұ мыстың бағ дарламасын қ ұ ру ұ сынылды. Жоблаық іс-ә рекеттің логикасы ө зіндік диагностика мен алғ аш практикалық сабақ тарда мең герілген, ө зіндік кү шті жә не ә лсіз педагогикалық -тұ лғ алық жақ тарына бағ ытталғ ан ә дістемелерді ұ йғ арды.

Кейін алынғ ан мә ліметтер негізінде ө здеріндегі мү мкін болатын қ иындық тарғ а индивидуалды прогноз жү ргізілді. Сонымен бірге, кейбір студенттерде ұ қ сас мә селелер анық талды, соғ ан байланысты пратиканы ө тудің бағ дарламасын қ ұ ру тапсырмасы берілген мақ сатты-мә селелі топтарды қ алыптастыру қ ажет болды. Олар келесідей талаптарғ а жауап беруі қ ажет:

· Студент мү мкін болатын қ иындық тарды жең е алатын жұ мыс істеу ситуацияларын қ ұ руғ а максималды ә сер ету керек;

· ө зінде бар мық ты жақ тарғ а сү йенетін сә тті іс-ә рекетті қ амтамасыз етуі керек;

· Практика барысында ө німді ө зара ә рекеттестікке тү се алатын, сонымен қ атар практиканың ө туі индивидуалды немесе топтық формада ө ткенді қ алайтын ересек жә не бала ә ріптес ерекшеліктерін, категориялар, жас мө лшерін таң дау жө нінде нұ сқ аулық тар болса.

Оқ ытушылардың паралелді кү шімен студенттер ү шін практикағ а шық пас ү шін ө здеріндегі проблеммаларды жоюғ а кө мектесетін сабақ тар, тренингтер, кең естер ұ йымдастырылды.

Біліктілікті жоғ арылату жү йесіндегі жобалау. Біліктілікті жоғ арылату жү йесіндегі педагогикалық мамандық тағ ы жобалаудың мазмұ ны болып қ ызығ ушылық тары бар адамдардың кү штерін саналы біріктіру негізінде педагогикалық шынайылық ты ө згерту, сонымен қ атар кә сіби конпетенттілік дең гейін кө теру есептеледі. Қ осымша білім беру жү йесінде осы екі бастаудың бірігуі байқ алады. Жобалау іс ә рекеті кә сіби даярлау мен мамандық ты жоғ арылату жү йесінде мамандар алдында пайда болғ ан міндеттерді шешу ү шін кең қ олданылады. Бұ л жағ дайда жобаның «ішіндегі» жұ мыста мамандар жұ мыс жасайтын ә леуметтік кең істікте мақ сатқ а бағ ытталғ ан немесе еркін мә селе нү ктелерін іздеуді ұ сынатын жоба алды зерттеу дең гейі орын алады.

Бұ л ситуацияны диагностикалау тү рлері критикалық нү ктелер мен қ арама қ айшылық тарды анализдеуге, ө згерістің перспективалы бағ ыттарын іздеуге негізделген. Бұ ндай диагностиканың қ арапайым формаларының бірі жобағ а қ атысушылар біртіндеп жауап беретін, сол арқ ылы ө здері ә рекет ететін бағ ыттар мен шарттарды айқ ындайтын сұ рақ тар сериясы бола алады. В.И. Слободчиковтың анық тауы бойынша, жоба – бұ л білім берудегі, ә леуметтік педагогикалық қ озғ алыстағ ы, білім беру жү йелер мен институтарда, педагогикалық технологиялар мен іс ә рекеттердегі иновациялық ойлардың хатталғ ан кешені. Г.П. Шедровицковтың пікірінше білім берудің мақ сатын бейнелейтін нақ тылы жобаны болашақ та оқ ыту жә не тә рбиелеу бағ дарламасын қ ұ ра алатындай етіп анық жасау керек. Бұ ндай бағ дарламалар білім беру жү йесіне енуі тиіс оқ у пә ндерінің саны, тү рлерімен байланысын анық тау ү шін қ ажет. Оқ у қ ұ ралдарының сипатына байланысты оқ ытудың ә діс тә сілдері жасалады.

Мысалы, біліми – ақ параттық порталды сә тті жасау оны жобалау барысында педагогикалық жобалау ә дістемесінен алынғ ан жағ дайда мү мкін болады деген гипотеза келтіру мү мкін.

Біліктілікті жоғ арылату жү йесінде жобалау кә сіби іс ә рекетті нормалау, қ айта нормалау ә дісі ретінде, сонымен қ атар, иновацияны транцлятцалаудың бір формасы ретінде қ олданылады. Алғ ашқ ы жағ дайда оқ ытушылардың негізгі рө лі ә р тү рлі іс ә рекет тү рлері мен олардың арасындағ ы байланысты орнатуғ а негізделеді. Нә тижесінде педагогтың кә сіби іс ә рекетін оданда жоғ ары дең гейге ауыстыру жү реді, яғ ни шын мә нінде біліктілікті жоғ арылату компетенттілік дең гейін кө бейту, индивидуалды немесе корпаративті мә дениетті қ алыптастыру, педагогикалық шеберліктің қ алыптасуы жү реді. Жобалау ұ йымдастырушы – іс ә рекеттік сипат алады, ал оның ө німі болып іс ә рекетке деген ә діснамалық жазбалар жә не іс ә рекеттің ө зінің сапасы есептеледі. Жобаны кең істік пен уақ ытқ а байланыссыз болашақ іс ә рекет бө ліктері ретінде тү сіну (Г.П. Шедровицкий) ә діснамалық қ ызметті орындайтын педагогикалық іс ә рекеттің ә р тү рлі тү рлерінің жалпы, моделді бейне қ ұ руғ а ә келеді. (білім берудегі жобалау мү мкіндіктері педагогтарды зерттеушілік іс ә рекетке ү йрету ә дісі ретінде Н.А.Масюкованың: білім берудегі жобалау кітабында нақ тылы анализденген).

Екінші жағ дайда жобалау іс ә рекеті іздеушілік – туындататын сипатқ а ие. Біріккен жобалық іс ә рекет барысында детализация мен ө ң деудің ә р тү рлі дең гейінде инновациялық, білім беру ө німі ұ йымның даму бағ дарламалары, оқ у бағ дарламалары, нормативті қ ұ жаттар немесе концепциялар, осындай бағ дарламалар мен концепциялардың моделдері ретінде пайда болады. Біліктілікті жоғ арылату жү йесінде жобалау ө німінің кең тарағ ан тү рі ретінде процедуралар (авторлық ә дістер, жұ мыстың ө зіндік формалары) сонымен қ атар ө зінің жұ мысының сапасын жоғ арылатуғ а мү мкіндік беретін қ атысушылар іс ә рекетінің жаң а тә жірибесі саналады. Жалпы алғ анда біліктілікті жоғ арылату жү йесіндегі жобалаудың обьектісі ретінде мекеменің білім берушілік проктикасын есептеуге болады. Бір жағ ынан практиканың дамуының ә р тү рлі жобалары, екінші жағ ынан жобалық ө німнің практикағ а енгізуші инициатор жә не жасаушы қ абілетті тың даушылар ө нім бола алады.

Мысалы, жобалық іс-ә рекет тә ртібінде мектеп - лобаратория іс-ә рекеті туралы жағ дай, оқ у немесе студенттік ғ ылыми қ оғ амның жұ мысы; тест жү ргізу бойынша нұ сқ аулар, білім беру стандартының қ ұ рылымдық моделі; белгілі бір типтегі білім беру мекемсінің концепциясы, білім беру жү йесін регионалды дамытудың прогностикалық моделін жасауғ а болады.

Жобағ а қ атысу - ө зіндік кә сіби іс - ә рекет ситуациясын рефлекциялауғ а жақ сы мү мкіндік. Бұ ндай ситуацияны анализдеуді тың даушылармен бірге жобалау барысында ә р тү рлі кө зқ арастар мен ө ткізген дұ рыс. Алғ ашында бұ л – алдын ала жасалғ ан диагноз, кө з мө лшер арқ ылы ауыратын нү ктелерді, ақ дақ тарды, барьерлерді, тұ йық тамаларды анық тау.

Сонымен қ атар, жобалау обьектісі дамитын қ ұ ндылық тық –мағ налық жә не мақ саттық - қ ұ ндылық тық негіздерді мұ қ ият анализдеу қ ажет. Бұ л оларды индивидуалды жә не топтық қ ұ ндылық тар мен тың даушылардың мақ саттары мен сә йкестендіруге мү мкіндік береді.

Мысалы, барлық дең гейдегі нормативті қ ұ жаттар массивін анализдеу негізі арқ ылы қ азіргі кезде қ оғ ам білім беру мекемелері іс ә рекетінде нені бағ алап қ олдау кө рсететіні жайында кешенді кө зқ арастар қ ұ ру пайдалы. Біз бір кезең де бұ л инновациялық ө згеріс, басқ а уақ ытта Ұ БТ ны ендіруге дайындық, ү шіншісінде мадернизация нә тижелерінің болуын кө реміз. Осығ ан орай жобалау обьектісін таң дау ә леуметтік сұ раныс шең берінде немесе одан тыс жатуы мү мкін.

Обьектінің табиғ аты туралы рефлексивті, пә ндік, қ осымша теориялық білім, оның даму заң дылық тары, олармен ө зара ә рекеттесу ә дістерін алғ ан соң тағ ы мақ сатты тү рде анализ жү ргізу керек. Ол басқ а бұ рышта, кейбір ә детті ә рекеттердің ө нім бермейтіндігін анық тауғ а бағ ытталғ ан амалдарды қ олдану арқ ылы жү зеге асады. Бұ л кезең дегі оқ ытушының негізгі міндеті – алынғ ан неготивті ақ паратты психологиялық тү рде ұ стауғ а жә не «ө зінің білігі туралы білімді» кә сіби қ озғ алысқ а стимул ретінде қ олдануғ а кө мектесу. Алынғ ан ә серлерді бекітудің бір формасы жаднама немесе кә сіби тап қ ұ ру болып табылады. Бұ ндай қ ұ жаттың мә тіні стандартты формалардан бастау алуы мү мкін. Мысалғ а, мынандай:

· «Егер мен балада менің пә німе қ атысты қ орқ ыныш дамымасын десем мен ешқ ашан істемеймін...»

· «Егер мен ә ріптестерім менің кө зқ арасымды шынайы тың дап тү сінгенін қ аласам мен болмаймын...»

· «Егер біз біздің мектеп гимназияғ а айналғ анын қ аласақ біз... бастартамыз»

· «Егер біз жоба сә тті болғ анын қ аласақ, біз... бұ ндай қ ателерді қ айталамаймыз».

Біліктілікті жоғ арылату жү йесіндегі жобалардың міндетті қ ұ раушылары болып жобалаудың пә ндік саласын қ амтитын арнайы терминалогиямен терең жұ мыс есептеледі. Индивидуалды жобалық мә дениетті дамытумен қ атар бұ л теориялық - ә діснамалық білімнің жаң а қ ыртысын мең геруге ә сер етеді. Осылайша тың даушылар жоба, тұ жырымдама, модель, рефлекция, камуникация, презентация, тағ ы басқ алар не екенін нақ ты елестетуі керек. Бұ л бірлескен іс-ә рекетт ғ ана емес, іскерлік қ арым - қ атынас жү йесін нормалауғ а ұ рық сат етеді. Сө здік (тезаурус) жобаны жасау мен тү сіну ү шін мақ сатты тү рде уақ ыт бө лу керек. Кә сіби лексика жұ мысының мазмұ ны мен мағ ынасына терең енуге кө мектесетін амалдардың бірі категориямен ұ ғ ымдардың қ ұ рылымдық логикалық схемасын қ ұ ру есептеледі.

Біліктілікті жоғ арылату курстарын ұ йымдастыру тә жірибесінде ғ ылыми мә тіндер мен жә не оларды иллустрациялайтын қ ұ рылымдық логикалық сызбалармен жұ мыс та бар. Қ ұ рлымдық – логикалық сызбаларды ө ң деу негізігнде жеке ғ ылыми категориялардың мағ ыналық -мә ндік жалпы қ орытынды модельі жасалынады. Біліктілікті жоғ арлату жү йесіндегі жобалау іс ә рекеті оқ у қ ырларын жоғ алтпайды, себебі, білім беру мақ сатына, тә уелді, оның ө німі обьективті жаң алығ ымен ерекшеленеді жә не кә сіби практикада қ олданыла алады. Қ орытынды ө нім ө мір сү ретін форманы дұ рыс анық тағ ан маң ызды. Бұ л жағ дайда мә тін сызық ша бейнелеуіш бағ дарламаны, стандартты технологияны немесе олардың концептуалды, модельдік, жобалық ойларын қ ұ ру туралы айтылып отыр. Жобалық іс ә рекетке ө німді қ олданатын корпоротивті субьект енген бірінші нұ сқ алы ситуация кө бірек сай келеді. Бұ л кезде мекеменің актуалды қ ажеттіліктері мен ерекшеліктерін ескеретін детализацияның белгілі дең гейі болуы мү мкін. Екінші нұ сқ а курстарда ә р тү рлі категориялы ә р тү рлі аналогиялық сұ раныс мекемелерінен тың даушылар жиналғ ан, жобалық ө німді қ олдану шарттарымен айтарлық тай ерекшеленетін ситуацияғ а бағ дарланғ ан. Мысалығ а бұ л ә р тү рлі мектеп типтерінің деректорлары мен олардың орынбасарлары немесе методисдтер болсын. Олар ү шін ортақ амалдар, стратегиялық бағ ыттар, принцптер ө ң деу, қ ұ жатты жасау қ ұ рлымы мен логикасы маң ызды. Мысалы федералы тә жірибелік алаң ды дамытудың жалпы моделі ә р тү рлі региондар мен халық тық орталық тарда нақ тыланып, бө лшектенеді.

Осығ ан орай курстардың тематикасын қ осымша кә сіби білім алу мекемесіне оқ уғ а келген мамандардың іс ә рекетіндегі шынайы проблемалармен кординациялау талаптары пайда болады. Тематиканы бірігіп таң дау аудиторияның кә сіби-тұ лғ алық тә жірибесіндегі тың даушылардың білікттілік дең гейлері туралы диагностикалық мә ліметтері жә не олардың кә сіби мә селелерді шешуге қ атысты позицияларының сә йкес келуіндегі проблеманы анализдеу негізінде жү зеге асады. Алғ ашқ ы позитцияғ а байланысты жобалық іс ә рекет тә ртібіне ересек адамды енгізу бойынша жұ мыстар ұ йымдастырылады.

Мысалы білім беру мекемесінің ішінде мұ ражайлық кең істікті жобалау бойынша тапсырма беріліп, оларды болашақ мұ ражайлық педагогтар квалификацияны жоғ арлату курстарында оқ ығ анда жү зеге асырғ анда қ андай болар еді. (Музей мен мектеп білім беру кең істігінде кітабынан мысал келтірілді.)

Тапсырма келесі мазмұ нды мә тіндік нұ сқ аулық тар кө мегімен енгізілді.

Бү гін сіздерге топтық жоба жасауғ а тура келеді, оның мақ саты- білім беру мекемесіндегі мұ ражайдың идеясын қ алыптастыру мен қ орғ ау.

Біздің практикалық семинар мен лекцияларда алынғ ан мектептік немесе балабақ шалық экспозицяны ұ йымдастыру тә жірибесіне ие ақ паратты қ олданың ыздыр.

Анық таң ыз:

· Экспозиция (коллекция) қ андай тақ ырыпқ а арналғ ан;

· Мұ ражай қ алай аталады;

· Қ андай экспонаттар кө рсетіледі;

· Композиция қ алай қ ұ рылады: қ ұ рлымы мен бейнелік шешімдер, мағ ыналы бө ліктер, басты экспонаттарды кө рсету, кең істікті ұ йымдастыру;

· Экспонат туралы ақ парат қ алай кө рсетіледі (анотация, этикет, шығ арма);

· Сіздің музейдегі экспозицияда қ андай мұ ражайлық жұ мыс формаларын қ олдануды ұ сынасыз.

Сіздің жобаң ыздың халық алдында қ орғ алу кезінде сізге қ ажет:

· Экспозицялық жоспар сонымен қ атар, сіздің идеянызғ а арналғ ан кезкелген материялдар;

· Оғ ан арналғ ан бес минуттық комментери тезистері (болу ү шін жоғ арыда айтылғ ан сұ рақ тарғ а жауаптарды қ олдануғ а болады)

Жоба концепциясының нә тижесін талқ ылау барысында оның жү зеге асуының шынайылығ ын сегіз балды шкала бойынша бағ алау, сонымен қ атар, жобаны шынайы ө мірде жү зеге асыруғ а кедергі келтіретін себептерді де қ арастыру керек.

Осылайша, концепцияны жобалауда ортақ бағ ытты мең геру ә рбір ұ йымның ерекшеліктерін ескерумен байланыстыру керек.

Жаң а мә селелермен принципиалды кездесу маман іс ә рекетінің сипатында ә р тү рлі кө рінуі мү мкін. Кейбіреулер сұ рақ тан қ ашып, басқ алардың шешуіне мү мкіндік береді. Басқ алары іс-ә рекетін тоқ татып, нұ сқ аулар, ә дістемелік бұ йрық тар кү теді. Ү шіншілері, ө здерінің тә жірибесіне сү йеніп, ө збетінше шешуге тырысады. Тө ртіншілері, ішкі ресурстарының аздығ ын сезіп, ә ріптестерімен ақ ылдасады. Бесіншілері, мә селені шешуге кө мектесетін жаң а білім мен тә жірибені алуғ а тырысалы, яғ ни кү штің барлығ ын ө зіне жұ мсайды. Алғ ашқ ы аталғ ан екі категорияларғ а шешім қ абылдай алмаушылық кедергісін, ө з кү шіне сенбеушілікті жоюғ а кө мектесетін жобағ а енудің қ осымша психологиялық жә не ә діснамалық инструменттерін қ арастыру керек. Мысалы, ә ріптестерінің жобалық іс-ә рекетінің ө німдерімен танысу немесе қ иындық тарды жең ген жә не қ олданғ ан авторлардың жобаларымен танысу болуы мү мкін.

2.Ә леуметтік-педагогикалық жобалар. Ә леуметтік-педагогикалық жобалау дегенде педагогикалық қ ұ ралдар арқ ылы ә леуметтік процестерді, қ ұ былыстарды, жағ дайларды ө згерту мү мкіндігі тү сіндіріледі. Ә рбір ә леуметтік-педагогикалық жоба ө зіндік қ оғ амдық миссияғ а (мағ ынағ а) ие. Ол қ оршағ ан ә леуметтік ортаны ө згертуге жә не жоба қ атысушыларының ортақ сапасына қ атысты ө зіндік анық тауды қ ажет ететін ә леуметтік болжау мен алдын ала кө ру негізінде пайда болады. Оның мақ саты ә леуметтік ортада позитивті ө згеріске ә келе алатын педагогикалық ұ йымдасқ ан ә рекеттер жү йесі кө мегімен иницииррование болып табылады ә леуметтік-педагогикалық жобаның ө зіндік контнксті ә леуметтік серіктестік қ атынасын қ алыптастырады. Бұ л жағ дайда ә леуметтік серіктестік ә р тү рлі қ оғ амдық жә не мемлекеттік кү штердің, ә р тү рлі жастағ ы жә не ә леуметтік дең гейдегі адамдардың жобалық іс ә рекетте еркін жә не тең қ ұ қ ылы ө зара ә рекеттесуі ретінде тү сіндіріледі.

Бұ л тү рдегі жобалардың педагогикалық потенциялы қ атысушыларды ә леуметтендіруге, жағ дайларғ а саналы бейімделуге; қ оршағ ан ә леуметтік кең істікпен ө німді ө зара ә рекеттесу білігін қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан. Ә леуметтік-педагогикалық жобалардың дамуына қ арай субьектілердің жаң а тү рлері мен ә леуметтік белсенділіктің инновациялық формалары пайда болады, ол демократизацияның кө рсеткіші бола алады. Тек қ ана білім беру кең істігі шең берінен шығ а алатын, жоба шең беріндегі жобалық іс ә рекеттің барысы мен нә тижесін презентациялау кең мағ ынағ а ие болуы мү мкін. Бұ л жерде бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарын жә не ә р тү рлі ә леуметтік, компютерлік желілік байланыстарды қ арату маң ызды.

Ә леуметтік-педагогикалық жобалар қ оршағ ан ортаны педагогикалық элементтермен қ ұ нарландыра отырып, ортағ а белгілі жағ ымды ә сер етуге қ абілетті.

Ә леуметтік-педагогикалық жоба шең берінде іс-ә рекет логикасы жобалаудың ортақ логикасына сай келеді бірақ, мә селелілік, концептуализация, мақ саттылық жә не тағ ы басқ а жобалық процедуралармен байланысты ә рекеттер ә леуметтік ортамен, кең мағ ынадағ ы білім беру кең істігімен ө зара ә рекеттесуді белсендендіруге бағ ытталғ ан.

Ә леуметтік-педагогикалық жобалаудың типтік мысалы ретінде балалар жә не жастар клубтарымен, ө мір сү ру орындары орталық тармен, қ оғ амдық ұ йымдармен, бірлестіктермен байланысты жобалар жатады. Олардың ө німдері балалар бірлестіктері іс-ә рекетінің бағ дарламалары, мектептегі жә не мектептен тыс ұ йымдардың жұ мысының жаң а бағ ыттағ ы жобалары клубтық жұ мыстар жобалары, қ оғ амдық жұ мыс пен қ оғ амдық акциялардың сцинариі жатады. Осындай жобалардың бірнешеуін қ арастырайық.

«Мен жауаптамын...» атты жобағ а ірі волгалық қ аланың балалық қ оғ амдық ұ йымдарының біреуіне кіретін балалар бірлестігінің мү шелері, бірлестіктің потенциялды мү шелері болып табылатын 7 – 10 жастағ ы оқ ушылар, сонымен қ атар, ересек халық тың ә р тү рлі категориядағ ы ө кілдері қ атысты. Жобаның мақ саты – жасө спірімдердің ә леуметтік маң ызды іс ә рекетін белсендендіру. Жобаның міндеттері – жас ө спірімдерде ә леуметтік позетивті тү рткілерді қ алыптастыру мен, ө зіне жә не қ оршағ ан ортағ а жауапты қ атынасты тә рбиелеумен; жасө спірімдерді ә леуметтік маң ызды іс- ә рекетке ендіру жағ дайларын жасаумен; жасө спірімдердің ұ йымдастырушылық қ абілеті мен ұ жымдық қ асиетін дамытумен байланысты. Балалар бірлестігінің ә р қ айсысы таң далғ ан бағ ытпен (журналистика, рақ ымшылық, экалогия, ойын, қ ұ қ ық, экономика) ө з бетінше іс-ә рекет бағ дарламасын жасады.

Аталғ ан жобадағ ы жиналғ ан субьектілердің спецификалық тү рлері болып ересектер палатасы (балалар бірлестігін басқ арушылар) жә не балалар палатасынан тұ ратын екіпалаталы парламент; ү лкен вожатилардың ә дістемелік бірігуі, тренинг топтар ә леуметтік жетістік мектебінің секциялары, достар кең есі, командирлер кең есі, жобалық орталық тар, психологиялық жұ мыс.

Ү здіксіз білім беру жү йесіне қ атысты ә леуметтік–педагогикалық жобалаудың мысалы.

«Санкт-Петербургтегі Европа Ү йі» қ оғ амдық ұ йымымен жасалғ ан «Ересектерді білімдендіру аптасы» жобасының ә леуметтік миссиясы Ресейдегі адамдардың кө п мө лшерін ересектерді білімдендіру тә жірибесіне араластыру болып табылады. Алғ ашында жобалық топ ғ алымдармен бірге ә р тү рлі Европа елдерінен алынғ ан аналогиялық мерекелерді ө ткізу тә жірибесін зерттеумен ұ зақ уақ ыт айналысты. Бұ л тә жірибе негізінде осындай жобалардың сә ттілігін қ амтамасыз ететін, барлық елдер ү шін ортақ элементтер анық талды. Олардың ішінде:

· Қ атысушы-ересек пен ұ йымды, «Аптаны» ө ткізудің потенциялды серіктестерін арнайы мотивациялау қ ажеттілігі;

· Акцияның кең қ оғ амдық дыбысталуы ү шін бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарымен байланыс орнату;

· Ә леуметтік серіктестік жү йесінде ә р тү рлі дең гейлі жә не сала аралық байланыс орнату;

· Қ оғ ам алдында беделін кө теру ү шін білім беру мә селесі бойынша саяси қ айраткерлерді дебаттарғ а араластыру;

· Орталық тарда ә рекеттерді координациялау органдарын қ ұ ру;

· Жобаны ә р тү рлі финанстық қ олдау формаларын біріктіру;

· Ересек оқ ушылардың жетістігін мойындау ситуацияларын мақ сатқ а бағ дарланғ ан тү рде қ ұ ру.

Ресей аудандарының қ атарында қ алыптасқ ан, ересектерді білімдендіру ситуацияларын анализдеу мен қ орытындылау негізінде «Ресейдегі ересектерді білімдендіру аптасы» жобасы жасалды. Жобаны жү зеге асыру ү шін Халхаралық ересектерге білім беру институтының педагогтар мен білім беру мекемелерінің басқ арушыларына арналғ ан форманы қ олдануғ а шешім қ абылданды. Арнайы поезда ересектерді білімдендіру бағ ыттары мен ә р тү рлі формалар ө кілдері «Жалпы ә лемдік мұ ра» бағ дарламасы бойынша біліктілікті жоғ арылату курсын ө ту ойластырылды. Санкт-Петербург – Владивосток маршруты жоба қ атысушылары ЮНЕСКО –ның Бү кіл ә лемдік мұ ралар обектілері қ атарына енген елдің мақ танышын кө ре отырып, ересектерді оқ ыту ұ йымдарының аймақ тық тә жірибесімен пораллелді танысатындай етіп жасалғ ан.

Жоба кең ә леуметтік контекстпен, белсенділіктің тармақ талғ ан қ ұ рылымымен ерекшеленді, себебі онда ә р тү рлі аймақ тар мен елдімекендер, ә леуметтік серіктестіктер, қ оғ амдық ұ йымдар мен қ озғ алыстар, бизнес- қ ұ рылымдар қ атысты. Ересек халық ты оқ ытудың қ азіргі кө птеген тү рлері мен формалары кө рсетілді. Жоба шең берінде ересектерді білімдендірудің ә р тү рлі аспектілері мен андрогогика бойынша ғ ылыми-ә дістемелік жә не арнайы ә дебиеттер кө рсетілді, «Ресейдегі ересектерді білімдендіру» тақ ырыптық жиынтық дайындалды. Қ орытындығ а келген соң, «Апталық ты» ө ткізу салтын жалғ астыру шешілді, ол ү шін міндеті темір жолдық емес, тең іздік маршруттың жаң а нұ сқ асын ө ң деу болып табылатын жаң а жұ мыс тобы қ алыптасты.

Бұ ндай маштабтағ ы ә леуметтік-педагогикалық жобалар бір жағ ынан, кең қ оғ амдық резонансқ а, екінші жағ ынан - оларғ а қ атысу нақ тылы адамдар ө мірінде естен кетпейтін жағ дай болды, ә леуметтік-педагогикалық белсенділіктің жаң а тү рлерін мең геруге импулс беруге есептелген. Бұ л жағ дайдағ ы жобалау іс-ә рекеті мағ ынасы бойынша бірнеше ә р тү рлі бағ ыттарғ а бө лінеді: бұ л ә леуметтік-педагогикалық зерттеу, менеджмент негізінде қ ұ ралдарды іздеу, потенциалды ә ріптестермен ө зара ә рекеттесу, қ оғ амдастық пен байланысты ұ йымдастыруды қ осатын жоба алды зерттеуді ұ йымдастыру; педагогикалық мазмұ нды ө ң деу; алдын ала ұ йыммен ғ ылыми- ә дістемелік жұ мыс; маршруттағ ы жұ мыс. Бағ ыттардың ә р қ айсысы ә рекеттерді болжамдық ө ң деуді жә не кең істікпен уақ ыттағ ы нақ тылы коорденацияны талап етеді.