Ықтық қатынас обьектісі

«Қ ұ қ ық тық қ атынастар» тү сінігін белгілеудің мақ саты қ ұ қ ық тық қ атынастардың ө мір сү ру мә нін ашып кө рсету; субьектілер не ү шін қ ұ қ ық тық қ атынастарғ а тү седі жә не оның ішінде, неліктен ө зінің қ ұ қ ығ ы мен міндеттерін іске асыруғ а ә рекет етеді? Бұ л категория осындай жолмен қ ұ қ ық тық қ атынастарды материялдық жә не қ оғ амның рухани игілігімен байланыстырады. Солай бола тұ рса да, қ ұ қ ық тық қ атынастар проблемасы қ ұ қ ық теориясында кө бірек дау туғ ызып, талқ ылауғ а жатады. Кө зқ арастардың кө птігіне қ арамай, қ ұ қ ық тық қ атынастардың негізгі екі обьектісі туралы теорияны бө ліп корсетуге болады: монистикалык жә не рлюралистик Монистикалық теория бойынша қ ұ қ ық тық қ атынастардың обьектісіне міндетті адамның тә ртібі жатады не болмаса ол фактідегі қ оғ амдық қ атынастар, оларғ а қ ұ қ ық тық қ атынастар ық пал етеді

Қ ұ қ ық тық қ атынастар объектілерінің кө птігін мойындайтын ғ алымдар оның тү сінігін ә ртү рлі белгілейді. Мысалы Н.Г.Александров қ ұ қ ық тық қ атынастардың объектісін былай тү сінген: «сол заттық объект, сол туралы субъектілердің арасындағ ы қ арым қ атынас». Профессор С.С.Алексеевтің анық тамасы бойынша, қ ұ қ ық тық қ атынастар объектісіне «бізді қ оршағ ан дү ниенің сол қ ұ былысы, оғ ан бағ ытталғ ан субъективтік заң ды қ ұ қ ық тар мен мідеттер» жатады

Плюралистік теорияда қ ұ қ ық тық қ атынастар объектісіне мынандай материялдық жә не материялдық емес игиликтер жатады:

1) заттар

2) рухани шығ армашылық тың нә тижесі (авторлық нә тиже, ойлап табушылық, т.с.с.);

3)жеке материялдық емес игілік (атың, адалдығ ың, азаматтығ ың);

4) ә рекет(ә рекеттен ө зін-ө зі ұ стай білу)

5) қ ұ қ ық тық қ атынастар субъектілерінің ә рекеттерінің нә тижелері

Ә дебиетте монистикалық жә не плюралистік қ ұ қ ық тық қ атынастар объектілеріне қ атынастарды біріктіру талпынысы бар жә не фактілер негізіндегі қ ұ қ ық тық тә ртіпті қ ұ қ ық тық қ атынатардың заң ды объектісі ретінде атайды (не қ ұ қ ық тық қ атынастардың пә ні ретінде), ал сол тә ртіппен байланыстағ ы ә ртү рлі материялдық жә не рухани игіліктерді-«материалдық объект» (мысалы, профессор Л.И.Спиридонов) дейді. Басқ а кезде, оғ ан қ арсы, қ ұ қ ық тық қ атынастар пә ніне материалдық, не материалдық емес игіліктерді жатқ ызады, ал объектіге ә ртү рлі факті негізіндегі қ оғ амдық қ атынастарды енгізеді (профессор А.Г.Братко) [26, 139].

Мұ ндай жағ дайда қ ұ қ ық ә рекетінін объектісі туралы (онда болуы мү мкін, мысалы, жү к не посылка) жә не ық ылас объектісі жө нінде (жү кті, не посылканы қ ажетті жеріне жеткізу) нақ ты айту керек.

Шындық қ а кө бірек таяу плюралистік теорияны мойындай отырып, қ ұ қ ық тық қ атынастар объектісін сыртқ ы дү ниенін қ ұ былысы ретінде белгілеу қ ажет, оның ө кілетті міндетіндегі адамның ыкыласын жә не заттардың қ ызмет жасау тү рінде кө рініп тұ рғ андарын рухани шығ армашылық нә тижелеріне керек жағ дайды қ анағ аттандыруғ а қ абілет бар. Сонымен бірге ол жеке материялдық емес игілікті жә не сол ү шін қ ұ қ ық тық қ атынастар субъектілері, қ алыптағ ы ө зінің заң ды қ ұ қ ың ы мен міндеттеріне сай ә рекет етеді.

«Қ ұ қ ық тық қ атынастар объектісін»категория ретінде «қ ұ қ ық объектісінен» айыра білу қ ажет. Қ ұ қ ық объктісі қ ұ қ ық тық реттеу пә ні ретінде тү сіндіріледі-қ ұ қ ық тық ық палғ а тартылушы ә леуметтік ая.

962-бап. Интеллектуалдық меншiк объектiлерiне қ ұ қ ық тың

пайда болу негiздерi

Интеллектуалдық меншiк объектiлерiне қ ұ қ ық оларды қ ұ ру фактiсiнiң кү шiмен не осы Кодексте немесе ө зге де заң актiлерiнде кө зделген жағ дайлар мен тә ртiп бойынша уә кiлеттi мемлекеттiк органның қ ұ қ ық тық қ орғ ауды беруi нә тижесiнен туындайды.

963-бап. Интеллектуалдық меншiк объектiлерiне жеке

мү лiктiк емес жә не мү лiктiк қ ұ қ ық тар

1. Интеллектуалдық шығ армашылық қ ызмет нә тижелерінің авторлары осы нә тижелерге қ атысты жеке мү лiктiк емес жә не мү лiктiк қ ұ қ ық тарғ а ие болады.

Жеке мү лiктiк емес қ ұ қ ық тар, оның мү лiктiк қ ұ қ ығ ына қ арамастан, авторғ а тиесiлi болады жә не оның мү лiктiк қ ұ қ ығ ы басқ а тұ лғ аның интеллектуалдық шығ армашылық қ ызметiнiң нә тижелерiне ауысқ ан жағ дайда ө зiнде сақ талып қ алады.

2. Азаматтық айналымғ а қ атысушыларды, тауарларды немесе қ ызмет кө рсетулердi дараландыру қ ұ ралдарына (бұ дан ә рi - дараландыру қ ұ ралдары) арналғ ан қ ұ қ ық иелерi осы қ ұ ралдарғ а қ атысты мү лiктiк қ ұ қ ық тарғ а ие болады.

3. Интеллектуалдық шығ армашылық қ ызмет нә тижесiнiң авторы болып танылу қ ұ қ ығ ы (авторлық қ ұ қ ық) жеке мү лiктiк емес қ ұ қ ық болып табылады жә не оғ ан шығ армашылық ең бегiмен интеллектуалдық шығ армашылық қ ызметтiң нә тижесiн жасағ ан адам ғ ана ие бола алады.

Авторлық қ ұ қ ық ты иелiктен айыруғ а жә не басқ а адамғ а беруге болмайды.

Егер нә тиже екi немесе одан да кө п адамның бiрлескен авторлығ ымен жасалса, олар тең авторлар болып танылады. Тұ тастай алғ анда туындының тең авторлары болып танылатын адамдар тобы интеллектуалдық меншiктiң жекелеген объектiлерiне қ атысты заң актiлерiмен шектелуi мү мкiн.

964-бап. Интеллектуалдық меншiк объектiлерiне айрық ша қ ұ қ ық тар

1. Интеллектуалдық шығ армашылық меншiк объектiсiн оның иесiнiң ө з қ алауы бойынша кез келген ә дiспен пайдалануғ а мү лiктiк қ ұ қ ығ ы интеллектуалдық шығ армашылық қ ызметтiң нә тижесiне немесе дараландыру қ ұ ралына айрық ша қ ұ қ ық болып танылады.

Айрық ша қ ұ қ ық тар объектiсiн басқ а тұ лғ алардың пайдалануына қ ұ қ ық иеленушінің келісімімен не Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө зге де жағ дайларда жол берiледi.

2. Интеллектуалдық меншiк объектiсiне айрық ша қ ұ қ ық ты иеленуші, егер ол осы Кодекстің жә не ө зге де заң актілерінің ережелеріне қ айшы келмесе, осы қ ұ қ ық ты басқ а адамғ а толық немесе iшiнара беруге, интеллектуалдық меншiк объектiсiн пайдалануғ а рұ қ сат етуге жә не оны ө згедей тү рде пайдалануғ а қ ұ қ ылы.

3. Айрық ша қ ұ қ ық тарды шектеуге, осы қ ұ қ ық тарды жарамсыз деп тануғ а жә не оларды тоқ татуғ а (жоюғ а) осы Кодексте жә не ө зге де заң актiлерiнде белгiленген жағ дайларда, шектер мен тә ртiп бойынша жол берiледi.[7]