Мұхиттық аралдардың табиғатына жалпы сипаттама 8 страница

3.Дү ниежү зілік мұ хит ресурстарының географиясы- Жалпы мә лімет. М. қ ұ рлық тар мен аралдарды қ оршап жатқ ан Жердің тұ тас су қ абаты. Аум. 361, 26 млн. км2, орташа терең д. 3711 м, ең терең жері 11022 м (Тынық мұ хиттағ ы Мариана шұ ң ғ ымасы). Дү ниежү з. М. қ ұ рлық тар арқ ылы 4 бө лікке бө лінеді: Тынық (50%), Атлант (25%), Ү нді (21%) жә не Солт. Мұ зды М. (4%). М.Солт. жарты шардың 61%-ын, Оң т. жарты шардың 81%-ына жуығ ын алып жатыр. Мұ хиттық жарты шардағ ы судың мө лш. 91%-ды жә не қ ұ рлық тық жарты шардағ ы мө лш. 53%-ды қ ұ райды. Гидрол. режимінде Дү ниежү з. М. жеке мұ хиттарғ а, тең іздерге, шығ анақ тарғ а, қ ойнаулар мен бұ ғ аздарғ а ажыратылады; сыртқ ы шекарасы қ ұ рлық тың жағ алық сызық тарымен айқ ын кескінделіп, ішкі шекарасы тең іздермен жә не оның бө ліктерімен бө лінеді. Кейбір зерттеушілер Дү ниежү з. М-ты Бес М-қ а бө леді. Оның шекарасы субтропиктік жә не субантарктик. конвергенция сызығ ы бойымен немесе Ортамұ хиттық жоталардың ендік бө лігі бойынша ө теді.Минералды ресурстары. М. суларында Д.Менделеев кестесінің 70-тен астам элементі еріген кү йінде кездеседі; судың 1 км3-інде 36 млн. т тү рлі заттар бар. М. қ ойнауында ә р тү рлі қ атты, сұ йық, газ тә різді минералды шикізат қ орлары, мұ най мен газ, сирек металдар, қ алайы, алтын, алмас шашылымдары, темір-марганецті конкрециялар мен қ абық шалар, сульфид, фосфорит жә не қ ұ рылыс материалдары алабы тарағ ан. Мұ най мен газдың қ оры 300 – 350 млрд. т (қ ойнау қ айраң ында 184 млрд. т) деп болжанады. АҚ Ш жағ алауы мен Мексика шығ анағ ында, Солтү стік т., Парсы шығ анағ ы жә не Оң т.-Шығ ыс Азия, Баренц, Беринг т-дерінің қ айраң дары дү ние жү зінің аса ірі мұ найлы-газды аудандары саналады. М. мұ найын 40 шақ ты ел ө ндіріп, 40-тай ел барлау жұ мыстарымен айналысуда. Тең іздегі элементтер (алтын, платина, алмас, касситерит, циркон, монацит, титан, ильменит, рутил, т.б.) жағ алық қ айраң да шө гінділердің толқ ындармен қ арқ ынды шайылуынан қ алыптасады. Индонезия, Таиланд, Малайзия жағ алауларында қ алайы, Аляска жә не Солт. Американың Тынық мұ хиттық жағ алауында алтын, Оң т.-Батыс Африка (Намибия) жағ алауында қ ұ рамында алмас бар шө гінділер, сирек металды шашылымдар Австралия, Ү ндістан, Бразилия жағ алауында кездеседі. Дү ние жү зінің кө птеген елдерінің жағ алауларында қ ұ рылыс материалдары – қ ұ м, қ иыршық тас, маржанды ә ктас, моллюскалар, бақ алшақ тар ө ндіріледі.Органикалық дү ниесі. Тірі организмдер бү кіл М. қ абаттарында тіршілік етеді. Органик. дү ниесі бентос (тү пкі тұ рғ ындар), планктон (пассивті жү зушілер) жә не нектонғ а (активті жү зушілер) бө лінеді. Ө сімдік дү ниесінің 10 мың тү рі бар, олар, негізінен, жарық жақ сы тү сетін 200 – 300 м терең діктегі қ абаттарда таралғ ан. Жануарлар дү ниесі тү рлерінің саны 150 мың дай. М-та планетадағ ы тіршілік иелерінің 4/5-і мекендейді. Тү рлердің саны экваторлық аймақ тан полюстерге жә не терең дікке қ арай кеми береді. М. қ ұ рамында белок мө лшері кө п азық -тү лік ө німдерінің (балық, моллюскілер, бақ алшақ тар, сү т қ оректілер, балдырлар, т.б.) маң ызды кө зі, ол адамдарғ а қ ажетті белоктың 20%-ын береді.

4.География курстарынан оқ ушыны Ғ Ж дайындауда пә н мұ ғ алімінің іс-ә рекеті- Мұ ғ алімнің ең бегі басқ а қ ызметтермен салыстырғ анда, ө зіндік ерекшелігі мол шығ армашылық ты талап етеді. Жас ұ рпақ ты ө мірге, ең бек пен ә лемуеттік іс-ә рекетке дайындау мұ ғ алімдері кө п іздендіріп, ойландыратын жұ мастардың бірі. Ә рбір мұ ғ алім орта жә не жоғ арғ ы оқ у орнына алғ ан білімерімен шектеліп қ ана коймай, оқ ытуың тиімді жолдарын ү немі ізестіріп отыру қ ажет. Сонда ғ ана мұ ғ алім жаң ашыл, оқ ушыларғ а тә рбие мен білім берудің теориясы мен практикасын дамытуың қ озғ аушы кү ші бола қ ас шебері балады. Мұ ғ алім ө з маманығ ына байланысты ғ ылыми- теориялық мә селелерді, жоғ арғ ы оқ у орынарының талаптарына сә йкес мең геруі тиіс. География пә нінен сыныптан тыс жұ мыстары қ абілетті тү ре орындау ү шін мұ ғ алімнің мектеп география пә ндерінің ә рбір саласын жетік мең геру Жоғ арғ ы оқ у орнында алғ ан білімі мен игерген біліктілігінің маң ызы зор.Себебі пә н мұ ғ алімі ол бір мезгілде сынып жетекшісінің де ролін атқ арады, сондық тан мұ ғ алімнің бойында ө з мамандығ ының саласы бойынша алғ ан білімнен басқ а, оның бойынын адамгершілігі мол саналы қ асиет болу шарт. Мектеп ө мірінде мұ ғ алім – басты тұ лғ а. Пә н мұ ғ алімінің белгілі бір сынытарда ГСТЖ ұ йымастырғ анда сынып оқ ушыларына ә рі ұ стаз, ақ ылшы кең есшісі болып саналады. Пә н мұ ғ аліміне оқ ушыларды ө з пә нә бойынша қ ұ ушылары қ ұ удыан алғ ан білімдерінен тә рбиелік шарларын ұ йымдастыру ық палы жү ктеледі. Ол ө зіне қ атысыты сыныптағ ы оқ ушыларды сыныптан тыс жұ мыстарғ а ұ йымдастыра отырады. Жас маман оқ ушығ а тапсырма берген уақ ытта оның жас ерекшелігімен білім дең гейімен тапсырманы орынау қ абілетіне ү лкен мә н беруі қ ажет. Пә н мұ ғ алімінің міндеті – оқ ушылардың жас ерекшелігіне ескере отырып олардың абстракты, жалпылама, теориялық, техникалы, репроуктивтік, шығ армашылық, жү йелі ойлау тү рлерін дамыту. Пә н мұ ғ алімнің басты міндеті: Стратегиялық (стратегия- қ андайа болмасын мақ сатқ а жетудің басшылық ө нері) міндеттерді шешу ұ зақ уақ ытты талап етеді. Бұ л міндеттер жеке адамның дамуы, тә рбиесі, оқ ушыларды ө мірге, ең беке баулу жә не ө з ара қ арым қ атынасы.Тактикалық (тактика- қ анайда болсада мақ сатқ а жету жолдары мен ә дістері) міндеттер жү иесі стратегиялық міндеттерід айқ ындайды. Оқ ушылардың белсенілігін, ынтасын арттыру, оқ ушының ө зіндік басқ аруғ а баулу.Оперативтік міндеттер- бұ р іс ә рекеттер тікелей орында, яғ ни тактикалық міндеттерден оперативті мінеттерге кө шіп, мә селелерді балалардың қ атысумен жылдам шеш

5.Қ азақ стан Республикасында туризм салаларының дамуы - Туризм саласы экономиканы дамыту кө здерінің бірі болып саналады. Қ азақ стан Республикасында туризмді дамыту ү шін барлық қ ажетті мә дени, тарихи, географиялық жә не климаттық жағ дайлар жеткілікті. Тә уелсіздік алғ ан соң мә дени жә не тарихи қ ұ ндылық тарды жаң артуғ а бағ ытталғ ан бұ л саланы дамытуғ а алғ ышарттар жасалды. Сонымен қ атар бұ л ө з кезегінде кө ліктік, инфрақ ұ рылымдық, сауда орындары, денсаулық сақ тау қ ызметтерін жетілдіруді қ ажет етеді. Осығ ан байланысты Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі ө зінің дамудың ұ зақ мерзімді бағ дарламасында туризмді экономиканың маң ызды салаларының бірі деп жариялады. 1993 жылы егемен Қ азақ стан Дү ниежү зілік туристік ұ йымына мү ше болып, туризмді дамытудың алғ ашқ ы бағ дарламасын жасағ ан болатын. Ал 1997 жылы «1997-2003 жылдары аралығ ында Ұ лы Жібек жолындағ ы тарихи орталық тарды қ айта жаң арту, тү ркі тілдес мемлекеттердің мә дени мұ раларын сақ тау жә не туристік инфрақ ұ рылымдарды қ ұ ру туралы» мемлекеттік бағ дарлама бекітілді. Қ азақ стан-2030 дамуының стратегиялық бағ дарламасында да бұ л саланың аса зор маң ызы бар екені атап кө рсетілген. Тиімді жә не бә секеге қ абілетті туристік бизнесті жә не осы мақ сатқ а сә йкес имиджді орнық тыру мақ сатындағ ы 2003-2005 жылдарғ а арналғ ан жоспарланғ ан жоба табысты жү зеге асырылды. Қ Р ү демелі индустриялық -инновациялық даму бағ дарламасында туризм дамыту мә селесіне арнайы назар бө лінген. Бағ дарламада қ ойылғ ан мақ саттарғ а сә йкес, мемлекет іскер топтармен бірігіп еліміздің барлық облыстарында туристік инфрақ ұ рылымды белсенді қ алыптастыруда. Бұ л орайда, халық аралық тү ристік орталық тарды, курорттарды жә не демалыс аймақ тарын қ ұ растыру саласындағ ы келесі ү ш ірі жобаны атап ө туге болады: Маң ғ ыстау облысындағ ы «Кендерлі», Ақ мола облысындағ ы «Бурабай» жә не Алматы облысы Қ апшағ ай суқ оймасы жағ алауындағ ы «Жаң а Іле». Аймақ дең гейіндегі жобалардың ішінде Ақ моладағ ы «Шаржұ м» демалыс аймағ ын, «Қ атон Қ арағ ай» емдеу-сауық тыру кешенін, «Шеберлер ауылы» этнографиялық кешенін жә не де Алматы облысындағ ы «Талхизді» секілді жобалар кө зге тү седі.Сонымен қ атар, «Батыс Европа – Батыс Қ ытай» кө лік коридоры бойында дамып келе жатқ ан туристік кластерлердің маң ызы зор. Жалпы алғ анда, халық аралық стандарттарғ а сай 48 тү ристік орынның ашылуы кө зделген. Қ азіргі таң да жаң а тү ристік бағ ыттар, оның ішінде, қ алалық туризм, белсенді жә не санаторийдегі демалыс, тарихи-мә дени туризм, сондай-ақ экотуризм.Қ азахстанда 9000 аса археологиялық жә не тарихи мұ ралар, 118 ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар, олардың арасында 11 мемлекеттік ұ лттық табиғ и парк ашылғ ан. Елдегі ең танымал орындар Алматы облысындағ ы «Алтын Емел» мен «Іле-Алатау ұ лттық паркі», Павлодар облысындағ ы «Баянауыл», Ақ мола облысындағ ы «Кө кшетау» мен «Бурабай» болып табылады. «Тамғ алы Тастағ ы» жартасқ а салынғ ан суреттер, Шарын шатқ алы, «Сың ғ ырлауық қ ұ мдар» жә не «Бесшатыр» сақ қ орғ андары аса кө рнекті деп саналады. Экотуризмді кө пшілік арасында тарату мақ сатымен «Іле-Балхаш Регатасы» жә не «Ертіс меридианы» секілді шаралар ү немі ұ йымдастырылады.Қ азақ станда тау шаң ғ ысы спортымен шұ ғ ылдануғ а қ ажетті барлық жағ дай жасалғ ан, бұ л тұ рғ ыдан алғ анда еліміз биік таулы елдерден кем емес. Ә сіресе, Алматыдағ ы «Шымбұ лақ» пен «Медеу» спорт кешендерін, Ақ мола облысындағ ы Щучинск-Бурабай демалыс аумағ ын атап ө туге болады.Қ азақ стан тұ рақ ты даму мен беделі кө терілуінің арқ асында бү кіл дү ние жү зіне танылып отыр жә не осығ ан туризм ө з ү лесін қ осады. Бұ ғ ан дә лел ретінде Дү ниежү зілік Туристік Ұ йымның 18-ші Бас Ассамблеясы жә не Азиада-2011 секілді ірі халық аралық шаралардың Қ азақ станда ө ткізілуі деп айтуғ а болады.

№13

1.Геохронологиялық кестеге сипаттама берің із -Жердің жасын жә не оның геологиялық даму тарихын анық тау ү шін салыстырмалы жә не абсолюттік есептеу (геохронология) ә дістерін пайдаланады.Тау жыныстарының салыстырмалы жасын анық тауда шө гінді тау жыныстарын кұ райтын қ абаттарының ретті орналасу заң дылығ ына сү йенеді. Бұ л заң дылық, бойынша, тау жыныстарының бұ зылмағ ан қ абаттарының жоғ арғ ысы тө менгісімен салыстырғ анда жасырак болады. Бұ л заң дылык дә лелдеуді қ ажет етпейді, егер астың ғ ы қ абат болмаса, онда оны жауып жатқ ан ү стің гі қ абат та тү зіле алмайтыны тү сінікті.Тау жыныстарының абсолюттік жасын анық тау ісі ғ алымдар XX ғ асырдың басында радиоактивті элементтердің ыдырау заң ын анщаннан кейін басталды. Ә р элемент ә р тү рлі, бірақ қ ашан да тұ ракты жылдамдыкпен ыдырайтынын ғ алымдар тә жірибе жү зінде дә лелдеген. Мысалы, уран (торий) ыдырағ ан кезде қ орғ асын атомдары тү зіледі. Уранның ыдырау жылдамдығ ын пайдалану арқ ылы тау жынысының жасын анық тауғ а болады, 100 грамм ураннан 74 млн жылда 1 грамм қ орғ асын бө лінеді.

Радиологиялық ә дістерді қ олдану нә тижесінде жер кабаттарын қ ұ райтын кө птеген тау жыныстарының жасын анық тауғ а мү мкіндік туды.Яғ ни жердің жасын анық тауда салыстырмалы жә не абсолюттік ә дістердің негізінде геохронологиялық кестені қ ұ растыруғ а мү мкіндік алғ ан.Жер қ ыртысының даму тарихындағ ы эралар ү зақ кезең дерге топтастырылғ ан. Жер тарихы бес эрағ а бө лінеді. Ең алғ ашқ ы тіршілік бастамасы - Жердің кө не тарихына байланысты. Бұ л уақ ыт архей (гр. ἀ ρ χ α ῖ ο ς «археос» - кө не тіршілік деген мағ ынада) Қ арапайым бiр клеткалы организмдардың пайда болуы деп аталады. Одан кейінгі уакыттар: протерозой (гр. π ρ ό τ ε ρ ο ς «протерос» - алғ ашқ ы), палеозой (гр. π ᾰ λ α ι ό ς «палеос» - кене), мезозой (гр. μ έ σ ο ς «мезос» - орта), кайнозой (гр. κ α ι ν ό ς «кайнос» - жаң а) болып бө лінеді.Жер қ ыртысының архей мен протерозой эраларында қ алыптасқ ан неғ ұ рлым тұ рақ ты қ ұ рылымдарын платформа деп атайды.

Тектоникалық деректер бойынша, жер қ ыртысы дамуындағ ы ең ежелгі тау қ атпарлығ ы ретінде байкал қ атпарлыгын атайды. Бұ л қ атпарлық протерозойда басталып, палеозойдың басында аяқ талды.Байкал қ атпарлығ ының қ ұ рылымдары мен олардың ерекшеліктері алғ аш рет Байкал кө лінің маң ындағ ы тауларда анық талғ ан, қ атпарлық аты осымен байланысты қ ойылғ ан. Сонымен қ атар байкал қ атпарлығ ының іздерін Шығ ыс Саян, Таймыр, Корея жә не Арабия тү бектерінен кездестіруге болады. Бұ л кұ рылымдар кейінгі тау жасалу қ озғ алыстары ә серінен ө згерістерге ұ шырағ ан.Палеозойдың силур, девон дә уірлерінде каледон қ атпарлығ ы жү рді. Бұ л таулар кейінгі герцин қ атпарлығ ында кө терілген таулармен жымдасып, біртұ тас тау жү йелерін тү зді. Палеозойлық қ ұ рылымдардың басым кө пшілігі кейінгі тектоникалық қ озғ алыстар ә серінен майысуларғ а ұ шырап, ұ зақ уақ ыт тең із табанына айналды.Тең іздік шө гінділерің қ арқ ынды жиналуы жү рген бұ л қ ұ рылымдар қ азіргі кезде мұ най мен газғ а бай аудандар қ атарына жатады. Палеозойлық іргетас мезозой жә не кайнозой жыныстарымен жабылғ ан, салыстырмалы тү рде тұ рақ ты, жер бедері тегіс, жазық болып келетін мұ ндай қ ұ рылымдар жас платформалар немесе эпигерциндік (герциннен кейінгі) плиталар деп аталады. Олардың ең ірілеріне: Еуразияда Батыс Сібір, Тұ ран, Батыс Еуропа; Солтү стік Америкада Мексика шығ анағ ы жағ алауы жатады. Палеозойлық қ ұ рылымдар қ ұ рлық тың оқ шау жатқ ан ежелгі бө ліктерін біріктірген.

2.География пә нінен білім беру, оқ ыту ә дістері -Географияны оқ ыту ә дістемесіне қ абылданғ ан оқ ыту ә дістеме классификациясы: білім алу кө здеріне жә не оқ ушылардың таным іс ірекетіне қ арай (И.Я. Лернер., М.Н. Скаткин). Оқ ушыларды ө з бетінше оқ уғ а ү йрету, ө сіп келе жатқ ан жас ұ рпақ тардың ө збетінще таным ә рекетін қ алыптастыруды қ амтамасыз ету.Оқ ушының білім алу кө здеріне қ арай оқ ыту ә дістері былайша жіктеледі: а) сө здік ә діс (білім негізінде ауызша сө йлесу немесе басылым сө зі жатады); б) кө рнекілік ә діс (кө рнекіліктер, бақ ыланатын, зерттелетін нә рселер қ ұ былыстар); в) практикалық ә діс (оқ ушылар практикалық жұ мыстарды орындай отырып білім алады, біліктілігін арттырады); Оқ ушылардың таным ә рекеттері сипатына қ арай ажыртылатын географияны оқ ыту ә дістері: тү сіндірмелі кө рнекілік, репродуктивті, проблемалық баяндау, ішінара іздену жә не зерттеу. Ә рбір ә дістің міндеті оқ ытушы мен оқ ушылардың іс ә рекеттері, географияны оқ ыту процесінде қ олдану мү мкіндігі. Оқ ытудың тү сіндірмелі кө рнекілік ә дісі – оқ шылардың білім алуын ұ йымдастыру. Ә дістің басты бағ ыты оқ ушының ақ паратты оқ у қ ұ ралдарын хабарлау арқ ылы игеруін ұ йымдастыру жә не жақ сы қ абылдауын қ амтамасыз ету. Мұ ндағ ы оқ ушының іс ә рекеті берілген ақ паратты қ абылдауғ а, оймен жә не есте сақ тауғ а негізделген.Репродуктивті ә дістің басты бағ ыты - алғ ан білімді қ олдану мен пайдалнуды білу жә не дағ дыны қ алыптастыру. Оқ ушының ә рекеті ә ртү рлі тапсырмаларды шешуде олардың белгілі бір жаттығ уларды орындау амалдарына ие болуғ а, практикалық іс ә рекетке алгоритіиге сү йенуіне тура келеді.Проблемалық ә дістің мақ саты – мең геретін оқ у материалдарына ә р тү рлі мә селелер мен ә дістер жә не олардың шешімдерін ашып кө рсету. Оқ ушының ә рекеті дайын ғ ылыми нә тижені ойлау мен еске сақ таумен, қ абылдаумен қ атар шектелмейді, сондай дә лелдеудің логикасын бақ ылау, оқ ушының ойлау ә рекетіндегі қ озғ алысты бақ ылауғ а да бағ ытталады.Ішінара іздену ә дісінің негізгі бағ ыты – оқ ушының ү немі дайындық ү стіндегі мә селені ө зіндік қ ою жә не мә селені шешуі. Оқ ушының ә рекеті проблеманы қ ою жә не шешу жолын табуды мең геру барысында оқ ушы белсенді қ атысады.Зерттеушілік ә діс – ғ ылыми таным ә дістерімен қ амтамасыз ету, оқ ушылардың шығ армашылық ә рекетін дамыту жә не шығ армашылық ә рекетті ойдағ ыдай қ амтамасыз ету, епті пайдалынатын білімнің тұ рақ талуын ү йрету. Оқ ушының ә рекеті олардың ө з бетімен мә селе қ ойып, оны шешу тә сілін табумен аяқ талады.

3.Мексика мемлекетіне экономикалық -географиялық сипаттама Мексика толық атауы Мексикалық Біріккен Штаттар — Солтү стік Американың оң тү стік-батыс бө лігінде орналасқ ан мемлекет. Солтү стігіндеАмерика Қ ұ рама Штаттарымен, Оң тү стік-шығ ысында Гватемала жә не Белизбен шектеседі. Батысы мен оң тү стігі Тынық мұ хитының, шығ ысы Атлант мұ хитының жағ алауларын алып жатыр.Жер аумағ ы 1958, 2 мың шаршы километр.Халқ ы 120 286 655 адам (2014).Ұ лттық қ ұ рамы метистер (испандар мен ү ндістердің некесінен тарағ андар) (78%), ү ндістер (15%) жә не еуропалық тардан (7%) тұ рады.Астанасы — Мехико қ аласыРесми тілі — испан тілі.Халқ ының басым бө лігі — христиан-католиктер.Мексика — федеративтік республика. 1917 жылы 5 ақ панда қ абылданғ ан Конституциясы бойынша мемлекет басшысы — президент. Президентті халық 6 жыл мерзімге сайлайды. Жоғ ары заң шығ арушы органы: Сенат (6 жыл мерзімге сайланады) пен Депутаттар палатасынан (3 жыл мерзімге сайланады) қ ұ ралатын ұ лттық конгресс. Жоғ ары атқ арушы органы — Министр Кабинеті ұ лттық мейрамы — Тә уелсіздік кү ні — 16 қ ыркү йек (1810). Ә кімшілік жағ ынан 31 штат пен федералдық астаналық округке бө лінеді. Біріккен Ұ лттар Ұ йымына (1945), Америка мемлекеттері ұ йымына (АМҰ) (1948) мү ше. Валютасы - Мексика песосы.Географиясы мен климаты. Солтү стік Америкада қ ұ рлығ ының оң тү стігінде орналасқ ан Мексика, Орта Америка мемлекеттерінің ішінде ең ү лкен аумақ ты алатын ел. Юкатан жартыаралы Мексика жерлерінің 12 %-ын қ ұ райды. Мексика Юкатан жартыаралымен бірге Теуантепек қ ылтасының шығ ыс жағ ында орналасқ ан. Солтү стік жағ ында АҚ Ш-пен шекараласады. Шекара ұ зандағ ы 3141 км. Оң тү стік жағ ында Гватемала (871 км) мен Белиз (251 км) орналасқ ан.Аумағ ы бойынша Мексика бү кіл елдердің арасында 13-ші орын алады. Мексиканың жалпы аумағ ы 1 972 550 км², оның ішіне Тынық мұ хитында, Мексика шығ анағ ында жә не Кариб тең ізінде орналасқ ан аралдар (ең ірі Гваделупа аралы) жә не Ревилья-Хихедо архипелагы кіреді. Жалпы аралдардың ауданы 6 мың км² -ге тең.Ә кімшілік бө лінуі. Мексика 31 штатқ а (ис. estados) жә не 1 федералдық аймақ қ а (ис. Distrito Federal) бө лінген. Штаттар муниципалитеттерден ((ис. municipios) қ ұ ралады. Ә р штатта ө зінің қ абылдағ ан заң дары, заң жү йесі, басшалағ ы бар.Табиғ аты. Мексиканың кө пшілік бө лігін Мексика таулы қ ыраты алып жатыр. Солтү стік-батысында таулы Калифорния тү бегі, оң тү стігінде — Чьяпас жә не Оң тү стік Сьерра-Мадре тау тізбектері, оң тү стік-шығ ысында ойпатты Юкатан тү бегі орналасқ ан. Мексиканың ең биік жері — Орисабо вулкан шоқ ысы (5700 метр). Жер қ ойнауынан тү сті металдар (мыс, қ орғ асын, мырыш, кү міс, сынап, сурьма, қ алайы, вольфрам, алтын, тағ ы басқ а) мен мұ най, газ, тас кө мір, темір, уран ө ндіріледі. Мексиканың кө пшілік бө лігінде тропиктік, солтү стігінде субтропиктік климат белгілері басым. Қ аң тардағ ы орташа температурасы 10 — 20°С-қ а дейін жетеді. Шілдедегі орташа температура 15— 30°С. Жауын-шашынның жылдық мө лшері солтү стігінде 100 миллиметр батыс пен оң тү стігінде 3000 миллиметрге дейін жетеді. Негізгі ірі ө зені — Рио-Браво-дель-Норте, ең ү лкен кө лі — Чапала. Ө сімдіктердің 12 мың ғ а жуық тү рлері кездеседі. Шө л жә не шө лейттік, оң тү стік мен оң тү стік-шығ ысында тропиктік, солтү стігінде аралас ормандар ө седі. Жануарлар дү ниесінен аю, қ асқ ыр (койот), жанат, қ ызыл сілеусін, қ ұ мырсқ а жегіш, тапир мен ягуар кездеседі. Негізгі ұ лттық қ орық тары: Каньон-дель-Рио-Бланко, Кумбресс-де-Монтеррей, Танситаро, Ла-Малинче.Экономикасы. Мексика — Латын Америкасындағ ы экономикасы дамығ ан елдердің бірі. Ө неркә сібінің маң ызды салалары мұ най ө ң деу, мұ най химиясы мен тү сті металлургия. Ауыл шаруашылық ө німдерін ө ндіретін кә сіпорындар да жақ сы дамығ ан. Мексика мырыш, қ орғ асын, кү кірт, сынап ө ндіру жө нінен дү ниежү зінде алдың ғ ы ондық қ а енеді. Басты ауыл шаруашылық дақ ылдары жү гері, бидай, кү ріш, мақ та, қ ант қ ұ рағ ы, кофе, агава, кө кө ніс, цитрус жемістері, тағ ы басқ а сиыр, қ ой ө сіру дамығ ан. Экспортының негізін мұ най мен мұ най ө німдері, шикізаттар, тү сті металдар, кү міс, электр, Ауыл шаруашылық тауарлары, мақ та, кофе жә не балық қ ұ райды. Сырттан машиналар мен қ ұ рал-жабдық тар, темір, химия ө неркә сібінің ө німдерін, телебайланыс аспаптарын, электроника сатып алады. ө лттық жалпы ө німнің жан басына шақ қ андағ ы мө лшері 8120 Америка Қ ұ рама Штаттары долларына (1997) тең. Негізгі сауда серіктестері — Америка Қ ұ рама Штаттары, Канада, Жапония, Франция мен Бразилия.

Мексика таулы қ ыраты. Солтү стік Американың оң тү стігіндегі Мексика жерінің кө пшілік бө лігін алып жатқ ан таулы ө ң ір. Солтү стігінде біртіндеп Колорадо ү стірті мен ө лы жазық қ а ұ ласады. Ауданы 1, 2 миллион километр квадрат. Кө пшілік бө лігінің биіктігі 1000 — 2000 метр. Мекика таулы қ ыратының шығ ысында Шығ ыс Сьерра-Мадре (4054 метр), батысындаБатыс Сьерра-Мадре (3150 метр), оң тү стігінде кө лденең Жанартаулық Сьерра жоталарымен қ оршалғ ан. Сө нбеген жанартаулар — Орисаба (5700 метр — Мекика тауының жә не Мексиканың ең биік жері), Колима, Попокатепетль. Мехико қ аласы. Мехико қ аласы — ә лемдегі ең ірі жә не кө не қ алалардың бірі. Ол Мексика орталығ ындағ ы Мехико алқ абында орналасқ ан. Қ ала, тарихи ескерткіштермен, тамаша мә дени туындыларымен жә не жыл бойы ө згнрмейтін климатымен мақ тана алалады.

4.География пә ндерінде қ олданатын жаң а технологиялардың тү рлері. География пә нінде ақ параттық технологияны қ олдануҚ ай елде болмасын, балағ а білім беру ісі елеулі орын алып, онымен арнайы шұ ғ ылданатын мамандарды ізденіске итермелеп отырғ ан. Еліміздің тә уелсіздік алып ұ лттық даму жолына тү суі білім беру ісін жолғ а қ оюды талап етіп ә леуметтік маң ызды істерді жолғ а қ оюды талап етті Осы маң ызды талаптардың бірі білім беру жү йесін ақ параттандыру.Бү гінгі таң да оқ у ү рдісін сапалы, ә рі тиімді ө ткізудің басты алғ ышарттарының бірі ә ртү рлі инновациялық технологияларды ұ тымды пайдаланып сабақ беру болып табылады. Солардың бірі – ақ параттық технология. Ақ параттық технологияны оқ у ү рдісінде пайдаланудың негізгі кө зі сабақ барысында компьютерді пайдалану, интерактивті тақ таларды қ олдану болып табылмақ.География ғ ылымы ө те қ ызық ты да кү рделі. Осы пә нге қ ызық тыру арқ ылы, оқ ушығ а географияның кү рделі қ ұ былыстары мен заң дылық тар мен заң дылық тарын ұ ғ ындырып сапалы білім беру мұ ғ алімнен ү лкен шеберлікті оғ ан қ оса ғ ылым мен техника жаң алық тарын, яғ ни жаң а педогогикалық технологияларды ә р сабағ ында тиімді қ олдануды талап етеді.Жаң а ХХІ ғ асыр ғ ылым мен техниканың қ арыштап даму жолына жол ашылып, адамзат қ оғ амын ақ парат тасқ ыны дә уіріне бастап ә келгені шындық.Электрондық оқ улық тар ғ ылыми негізде дайындалғ ан педагогикалық ақ параттық ө нім. Электрондық оқ улық тармен жұ мыс істеу ә рбір оқ ушының ө з мү мкіндігін есепке ала отырып, оқ ып ү йрену ісін жеке дара жү ргізуге жол ашады. Электрондық оқ улық оқ у пә нінің негізгі ғ ылыми мазмұ нын қ амтитын компьютерлік технологияғ а негізделген оқ ыту, бақ ылау, моделдеу, тестілеу, т. б. бағ дарламалардың жиынтығ ы. Электрондық оқ улық жай оқ улық тарғ а ете тиімді қ осымша мү мкіндіктер береді. Атап айтқ анда: — кері байланысты іс жү зінде тез арада қ амтамасыз етеді; — жай оқ улық тағ ы ақ паратты іздеу мү мкіндіктері біраз уақ ыт алатынболса, электрондық оқ улық қ ажетті оқ улық ты табуғ а тез мү мкіндік береді— гипермә тінді тү сіндірулерге ө ту барысында уақ ытты ү немдеугекө мектеседі.Ең бастысы, электрондық оқ улық тарды дайындаудың бір жү йеге келтірілген заң дылығ ы болуы керек. География пә ніне қ атысты ү рдістерді анимациялап кө рсету, тіпті кино фильм дер мен диафильмдер ү зінділерін МРЕG, АVІ типті файлдар ретінде сақ тап, оларды гипер мә тінді формат арқ ылы электрондық оқ улық қ а кірістіру оқ улық тың кө ркемдік ә дістемелік дең гейін арттырады.География сабағ ын қ ызық ты ө ткізудің негізгі талаптарының бірі мұ ғ алімнің ү немі іздену, ұ тымды ә діс - тә сілдерді қ олдану, оқ ыту ә дістемесін жаң артып оқ ытуына байланысты.Қ азіргі таң да география пә нінің мұ ғ алімдері инновациялық жә не интерактивтік технологияларды сабақ барысында пайдалана отырып, сабақ тың сапалы, ә рі қ ызық ты ө туіне ық палын тигізуде.Соның ішінде ақ параттық технологияны қ олдану тұ лғ аның жан - жақ та ашылуына жағ дай жасайды, шығ армашылық ә леуетін арттырып, жоғ ары интеллектуалды жастар тә рбиелеуге ү лес қ осады.Интернетті қ олдану жө нінде тө мендегідей тұ жырымдар жасауғ аболады: - интернет студентке материалды асық пай мұ қ ият оқ уғ ажағ дай жасайды; - интернет алынғ ан ақ паратқ а талдау жасауғ а мү мкіндік береді; - интернет оқ ушының ө з бетімен жұ мыс істеуді ә детке айналдыруқ абілетін оятады, ө зіндік пікірін қ алыптастырады.