Кест-Қостанай облысының топырағының балл банитетін есептеу

Қ Р солтү стік облысындағ ы балл банитетті есептеудегі, кө рсетілген тү зету коэфициентінің талдауы мынадай тұ жырымдама береді:

1. Қ Р солтү стік облысындағ ы топырақ тың сапасын бағ алау жә не балл банитеті 1979 жылғ ы методика бойынша (қ арашіріндінің негізгі балынан басқ а) жү ргізіледі.

2.Ә р облыста ө зінше тү зету коэфициенті сияқ ты сапаны бағ алау белгілері топырақ тың ерекше қ асиеттеріне жә не белгілеріне сә йкес критетилері қ ойылғ ан.

3. 1979 жылғ ы методика бойынша ұ сақ тасты жә не гидроморфты топырақ тарғ а тү зету коэфициентін анық тау ә дістеріне ешбір облыстан қ олданыс таппағ ан. Бұ ндай жағ дай натриді сің іру жә не топырақ тұ здылығ ында да орын алғ ан.

Сондық тан, барлық солтү стік облыстарда «ө здерінің» тү зету коэфициенттері ойластырылғ ан, (1985ж СКО, Қ останай) осының негізінде Мемлекеттің қ аржылық бюджетінен алынып суарылмайтын топырақ тың балл бонитеті есептелінген.

4.Облыстық филиалдар қ осымша келесі қ асиеттері мен белгілеріне сә йкес тү зету коэфициенттері жү ргізілген:

1)топырақ тың механикалық қ ұ рамына

2)кебірлігіне

3)корбанатына

4)солодтануына

5)ұ сақ тастылығ ына

6)қ аң қ алығ ына

7)топырақ ұ лпасының қ абатының қ алың дығ ына

8)гидроморфтынығ ына

9)тау жынысының шығ уына

10)комплекстілігіне

11)эрозияланғ андығ ына (алғ ашқ ы эрозия)

12)тұ здылығ ына

13) тау жынысының терең дікте орналасуына

14) қ иыршық тылығ ына

16) жауып кетуіне (су эрозиялық)

17)глейленгендігіне.

1979 ж методикасын қ ажет ететін тү зету коэфициентінің жалпы саны 3, 4 есе.

5.Солтү стік облыстағ ы суарылатын топырақ тың қ ойылғ ан балл банитетін ә ртү рлі топырақ тың қ асиеттері мен белгінеріне тү зету коэфициентімен есептелінетіндіктен оны дұ рыс қ ойылмағ ан деп есептеу керек.

Осындай жағ дайларда 1979 жылғ ы методика Солтү стік филиалындағ ы топырақ зерттеушілерді қ анағ аттандырмағ андық тан Методиканың ө здігінен ө згеруіне ә кеп соқ ты.

Методиканың ө зінше ө згеруі Орталық органның келісімінсіз (Гос НПЦзем) жү ргізілгендіктен бұ ны ақ тамайды.

Сондық тан, ө здерінің облыстық тү зету коэфициенттерінің қ ойылуы мынағ ан ә келді, топырақ бонитировкасындағ ы қ ұ жаттардың сә йкессіздігіне жә не қ ала шетіндегі райондар мен қ осылғ ан облыстарда даулы жағ дайларғ а.

Бұ л жағ дай ұ замай шешілуі керек. Біздің кө зқ арасымыз бойынша, Облыс филиалдары қ ойғ ан тү зету коэфициенттерін жақ сылап қ арап шығ у, ә рбір топырақ сапасын бағ алау критерилерін ғ ылыми негіздеу жә не олардың санын неғ ұ рлым минимумғ а дейін азайту.

Онымен бірге қ арашіріндінің этолонды кө рсеткіштеріне тү зету жұ мыстарын жү ргізу керек, егістік жерде қ арашіріндінің 14-18%-ке азаюын есепке ала отырап (мә ліметтер СКО-дан), нә тижесінде ортагумусты қ аратопырақ азгумустының қ атарына қ осылғ ан, ал азгумусты ә лсізгумусты топырақ тың қ атарына қ осылғ ан (мә лімет Қ останай облысы бойынша).

Ал тү зету коэфициенттері бойынша мыналарды кө рсетуге болады:

1.Оқ ығ аннан кейін мына тү зету коэфициенттерін анық тауғ а жә не талдауғ а қ олдану керек: механикалық қ ұ рам, кебірлік, жер асты суы, тұ здылық, эрозия (су, жел), тау жынысының ө ту терең дігі.

2.Тү зету коэфициенттерінің ұ сақ тастылығ ына, тастылығ ына, қ аң қ алы, қ иыршық тылығ ына.

3.Глейлену критериін жер асты суына (гидроморфтығ а) қ осу керек.

4.Климаттық жағ дайы- космостық факторлар, яғ ни топырақ емес, олар «жер» тү сінігінің қ осылыстары болып табылады, жер учаскесінің балын анық тағ анда қ олданылуы мү мкін, егер осындай жағ дайлар туындап жатса.