Кристалдык жан аморфты заттар. Анизотропия

Кристаллдық жә не аморфтық денелер. Анизотропиялық қ ұ былыс

Қ атты денелер кристалдану кезіндегі суыту жылдамдық тарына қ арай немесе физикалық қ асиеттеріне жә не молекулалық қ ұ рылысына сә йкес барлық қ атты денелер екі класқ а – аморфтық жә не кристаллдық денелер болып бө лінеді.

Кристалдық қ атты денелердің атомдары геометриялық заң ғ а бағ ынып кристалдық тор пішінді дұ рыс ретпен орналасқ ан. Кристалдық денелер анизотропты, демек оның қ асиеті барлық бағ ытта бірдей емес. Оны келесідей тү сіндіруге болады. Кез келген кристалдық тордың ішінде, атомдарының орналасу тығ ыздығ ы мен кең істктегі бағ ыттары ә ртү рлі шексіз кө п атомдық жазық тық тар мен атомдық бағ ыттар бар. Кез келген атомдық жазық тық тың бойындағ ы ә р бағ ыттағ ы атомаралық қ ашық тық тар ә ртү рлі болғ андық тан, ә р бағ ыттағ ы байланыс кү штері де ә ртү рлі болады.

Кристалдық тор тү йіндерінің ү стінен ө тетін тү зу сызық тар кристаллографиялық багыттар деп (1.1- сурет) аталады.

1.1- сурет. Кристаллографиялық жазық тық тардың индекстері (а-б) жэне

кө лемі центрленген куб бағ ыттары (в)

Дара кристалдың ә рбір кристаллографиялық бағ ыттағ ы қ асиетінің бірдей еместігі анизотропия деп аталады.

Анизотропия металдағ ы ақ аулардың тууына себепкер болуы мү мкін, сол себепті бө лшектердің қ ұ рылысын жә не ө ндіру технологиясын дайындау кезде еске алу керек.

Кішкене жеке кристалдар қ алай болса солай ретсіз орналасатын болғ андық тан металдың тұ тас кесегінде, оны қ ұ райтын жеке кристалдар анизотропиялы болса да, анизотропиялық қ асиет болмайды.

Жоғ ары жылдамдық та суыту кезінде атомдары ретсіз орналасқ ан аморфты металл тү зіледі. Аморфты қ атты денелер изотропты, демек оның қ асиеті тү скен кү штің барлық бағ ытында бірдей. Изотропты қ атты денелердің молекулалары мен атомдары хаостық тү рде, бірнеше бө лшектерді қ ұ райтын шағ ын топтар қ ұ райды. Аморфты металдық материалғ а тә н қ асиеттерге қ аттылығ ының жоғ арлығ ы, коррозияғ а беріктігі жатады. Қ ұ рылымы бойынша аморфтық денелер сұ йық тық қ а ұ қ сас болып келеді, тек олардың атомдарының орналасуында жақ ын реттілік байқ алуы мү мкін. Аморфтық денелердің мысалы болып шыны, қ атып қ алғ ан смола (янтарь), пластиктер табылады. Егер аморфтық денені қ ыздырса, ол біртіндеп жұ мсарады, жә не сұ йық тү рге ө туі ү лкен температураны қ ажет етеді.