Желшешек

Анық тамасы: Желшешек (Varicella) – бұ л ағ заның орташа улануымен жә не тері мен шырышты қ абатта дақ ты-папулезді- везикулярлы бө ртпелермен сипатталатын антропонозды жедел вирусты жұ қ палы ауру.

Тақ ырыптың ө зектілігі. Желшешек тез таралатын аурулар қ атарына жатады. Инфекцияны қ абылдаушылық ө те жоғ ары. Ересек адамдарда асқ ынулар балаларғ а қ арағ анда кө бірек кездеседі.

Тарихи мә ліметтер. Алғ аш рет бұ л ауру туралы XVI ғ асырдың ортасында итальяндық дә рігер жә не анатом Г.Видус жазғ ан. Varicella деген атауды 1772 жылы неміс дә рігері О.Фогель енгізген. 1911 жылы бразилиялық дә рігер Э.Арагао кө піршік сұ йық тығ ынан элементарлы вирус денешіктерін (Арагао денешіктері) тауып, қ оздырғ ышты анық тағ ан.

Этиологиясы. Желшешек қ оздырғ ышы Varicellavirus тегіне, Alphaherpesviridae тұ қ ымдастығ ына жататын ДНҚ -геномды вирус. Сыртқ ы ортада тө зімсіз: кү н жарығ ы, қ ыздыру, ультракү лгін сә улелері ә серінен тез жойылады.

Эпидемиологиясы. Желшешек – антропонозды ауру. Инфекцияның кө зі - тек адамдар болып табылғ ан. Ауру ө те контагиозды, ауа-тамшылы жолымен беріледі. Ауру қ оздырғ ышы ауа арқ ылы жұ ғ уы ү лкен ара қ ашық тық тық тарғ а ө туі мү мкін. Қ абылдаушылық ө те жоғ ары, ол ә лемнің барлық елдерінде кең таралғ ан. Ауруды кө бінесе жас кезде бастан кешіреді. Тіркелген аурулардың жартысына жуығ ы 5-9 жас аралығ ындағ ы балаларда кездескен, ал 1-4 жә не 10-14 жастағ ы балалар сирек ауырады. Желшешек ауруының 10% жуығ ы 15 жастан жоғ ары балаларғ а тә н. Ауру жылдың суық мезгілдерінде жоғ арылайды. Ауырып шық қ андарда тұ рақ ты иммунитет қ алыптасады.

Патогенезі. Инфекцияның кіру қ ақ палары тыныс алу жолдарының шырышты қ абық тары болып табылғ ан. Вирус қ анғ а ө тіп, содан соң теріге тү седі де, ерекше бө ртпенің пайда болуын тудырады. Инфекцияның жедел кө рінуі басылғ аннан кейін, вирус организмде ұ зақ сақ талады, яғ ни жасырын инфекция тү рінде. Вирус ө мір бойы ағ зада латентті жағ дайда жұ лын ганглийлерінде сақ талуы мү мкін.

Клиникалық кө ріністері. Желшешектің жасырын кезең і 10-21 кү нге (жиі 14-17 кү н) созылады. Алғ ашқ ы кезең қ ысқ а, оның клиникалық нышандары жоқ, бар жоғ ы 1 тә улікке жуық созылады. Ауру бө ртпенің пайда болуымен бірден басталады.

Бө ртпе кезең і шешектің аса ерекше білінуі болып табылғ ан. Бө ртпенің бірінші элементтері терінің кез-келген жеріне шығ уы мү мкін: ішке, жамбасқ а, иық қ а, кеудеге, бет пен басқ а, шаш арасында орналасады. Табиғ и шешектен айырмашылығ ы бұ л кезде бетке бө ртпе аз шығ ады, ә рі ол кеуде мен аяқ -қ олдан кейін кештеу пайда болады. Алғ ашқ ыда дө ң гелек немесе сопақ ша формадағ ы дақ тар (5-10 мм) пайда болып, содан кейін дақ тың ортасында папула білінеді де, ол везикулағ а айналып кетеді. Кө піршіктердің қ ұ рылуы ә ртү рлі формада келеді (дө ң гелек, сопақ ша, кү мбез тә різді). Кө піршіктер сипағ анда жұ мсақ болады. Келесі 1-2 тә уліктің ішінде везикула қ ұ рғ ау сатысына ө теді. Кө піршіктерден кейін кейде аздағ ан тыртық тар қ алады, олар бірнеше жыл бойы жоғ алмай, кө зге кө рініп тұ рады. Бө ртпе элементтерінің мө лшері ә ртү рлі, яғ ни 20-70-тен кейде 10-800 дейін байқ алатыны белгілі. Бө ртпе ә р тү рлі уақ ытта дамып, бө ртпенің жалғ ан полиморфизмі байқ алады.

Жел шешектің ерекше білінуі, бө ртпе элементтерінің тек қ ана тері де емес жә не шырышты қ абық тарда да (энантема) дамуы болып табылғ ан. Ол экзантеманың пайда болу мерзімімен бірдей шығ ады, бірақ науқ астардың жарты (20-30%) бө лігінде ғ ана байқ алады. Энантема қ атты таң дайғ а, жақ қ а, қ ызыл иекке, тілге жұ тқ ыншақ тың арт жағ ына, ал қ ыздарда жыныс мү шелерінің шырышты қ абық тарына жайылғ ан.

Бө ртпе кезең інде ағ заның улануы ә лсіз, аздағ ан дене қ ызуы байқ алады.

Асқ ынуылары. Шешек зарарсыз ауру болып есептеледі, алайда кейде оның асқ ынуы мү мкін (5%). Тері жақ тан ә ртү рлі асқ ынулар жиі байқ алғ ан. Басқ а да асқ ынуларғ а энцефалит, миокардит, кератит, нефрит, артрит, гепатит қ атысты, дегенмен бұ лар сирек байқ алады. Туа біткен шешек босанғ анғ а дейінгі 4-5 кү нде ауырғ ан жү кті ә йелдерде дамиды. Сонымен баланың бұ л аурумен ауру мү мкіндігі –17% жә не олардың ө лімі-31% жеткен. Туа біткен шешек ауыр ө теді. Ауру босанғ аннан кейінгі 6-11 кү нде дамиды.

Диагностикасы. Желшешекті шын шешектен, везикулезді риккетсиоздан ажырата білу керек. Шешек жер бетінен жойылғ ан. Белдемелі герпес бө ртпесімен жә не басқ а везикулезді бө ртпелермен салыстырмалы диагностика жасау қ иындық тудырмайды. Кейде ұ қ сас элементтер бү ргенің жә не басқ а жә ндіктердің шағ ып алуы нә тижесінде пайда болады. Вирусологиялық, серологиялық (КБР) ә дістер сирек қ олданылады.

Емдеуі. Жедел кезең де науқ астар тө сек тә ртібін сақ тауы керек, тө сек жаймалары мен іш киімнің тазалығ ын жә не қ олды таза ұ стап, тырнақ ты алып тұ ру керек. Этиотропты емдеу ауыр асқ ынулар кезінде кө рсетілген. Соң ғ ы жылдары ацикловир, видарабин сияқ ты вирусқ а қ арсы препараттардың нә тижелілігі туралы мә ліметтер бар. Антибиотиктер екінші бактериальды микрофлора қ осылғ анда тағ айындалады.

Болжамы. Кө п оқ иғ аларда аурудың болжамы қ олайлы.

Алдын алу шаралары. Науқ асты соң ғ ы жаң а бө ртпе элементтері пайда болғ анғ а дейін, 5 кү нге дейін ү йде жеке ұ стайды. Ал бұ рын бұ л инфекциямен ауырмағ ан, жел шешекпен ауырғ ан науқ аспен байланыста болғ ан 7 жасқ а дейінгі балаларды 21 кү н оң аша жатқ ызады. Шел шешекке қ арсы вакцина жоқ.