Шығырды жобалау және есептеу

Жасалғ ан кинематикалық сұ лбағ а сә йкес кө тергіш қ ондырғ ылардың ә рбір тү йіндерін жобалау алдында таң далғ ан қ олданыстағ ы аналогтардың сұ лбасы мен қ ұ рылымның анализі болу керек. Анализ тапсырмаларына толығ ымен қ арастырылатын тү йіннің қ ұ рылымы критерий болып табылатын техникалық жә не пайдаланылатын кө рсеткіштерін бағ алау кіреді.

Техникалық кө рсеткіштерге тү йіндегі бө лшектердің жалпы саны сияқ ты параметрлер жатады.

Бө шке барабанының диаметрін (16—20) d_K шегінде таң дау ұ сынылады. Кіші диаметрлер арқ анның қ ызмет ету уақ ытын азайтады, ал ү лкен диаметрлердегі шығ ырдың массасының кө беюіне жә не транспорттық базаның аса жү ктелуіне алып келеді. Бө шкесінде арқ ан оралғ ан барабанның есептік диаметрі (10.6) тә уелділігі бойынша анық талады. Барабан бө шкесінің ұ зындығ ы l ₀ қ ұ рылымы бойынша беріледі жә не оң тайлы мә ндер келесі тү сініктер бойынша орнатылады.

Госгортехнадзордың қ айіпсіздік ережелері бойынша бұ л бұ рыш 1°30'-тан аспауы керек. Бұ л бұ рышты 45—60' шегінде болғ ан тиімді.

Шығ ырдың иіні бойынша габариттік жасалуы дө ң гелектер аралығ ынан қ арағ анда кіші, бұ л шығ ырды орнату биіктігін біршама азайтуғ а мү мкіндік береді. Бұ л қ ондырғ ының жә не оның ауырлық центірін, жалпы биіктігін азайтады жә не қ озғ алыс кезінде машинаның тұ рақ тылығ ын арттырады.

l ₀ анық тап жә не d_K біле отырып ораманың ә рбір қ атарындағ ы орам санын табуғ а болады.

(10.8)

мұ нда Δ z — z₁–ң арқ анды орау қ ателігіне байланысты азаятын орам саны. Δ z=(0, 1—0, 04)z₁ орта мә нінде.

Кейін борт биіктігі бойынша барабанғ а оралатын арқ анның қ абат саны жә не барабанның жалпы арқ ан сиымдылығ ы L_б анық талады.

Басқ аша қ арағ анда, барабанғ а орау қ ажет:

(10.9)

Мұ нда h_K — ілмектің кө теру биіктігі, м;

(10.10)

L_тр — кө терілетін қ ұ быр ұ зындығ ы; z— тә лді жү йені жабдық таудың жұ мысшы ішектерінің (струн) саны; l ' — ілмектің тө менгі орналасуында барабаннан шешілмейтін арқ ан ұ зындығ ы.

Барабан бө шкесінің ішкі (σ _{τ в}) жә не сыртқ ы (σ _{τ н}) бө ліктерінде оны арқ анның қ ысуынан пайда болатын шең берлік кернеулері

(10.11)

(10.12)

бұ л жерде R_H жә не R_в — бө шке барабанының сә йкесінше ішкі жә не суртқ ы беттерінің радиустары; р — арқ анның жетектегі ішегінің (струны) керілуінен барабанғ а тү сетін меншікті салмақ (ә детте орамның ү ш қ абатында).

(10.13)

мұ нда Р_т — арқ анның жетекші ішегінің (струны) созылуы; А — орам қ абатының санына байланысты тальдік арқ анның қ ысымының азаюын есептейтін коэффициент; t— орам адымы. А коэффициентін анық тауғ а тә уелділікер тө менде келтірілген.

(10.14)

мұ нда E_к жә не E_б — барабан бө шкесінің арқ аны жә не материалына байланысты серпімділік модуліа; F_к жә не F_б — арқ анның орам адымының ұ зындығ ына сә йкес барабан бө шкесі мен арқ ан сымтемірінің қ има ауданы.

Арқ анның серпімділік модулін 8 • 10¹⁰ — 1∙ 10¹¹ Па шегінде алуғ а болады.

Радиалды кернеу ішкі бетте нө лге, ал сыртқ ы бетте — р.

Ө стік кү штеме созылулар арқ анның ребортқ а ә серінен пайда болады.

(10.15)

мұ нда f — майланғ ан арқ анның ү йкелу коэффициенті, шамамен 0, 1 тең; z₂— арқ анның оралғ ан қ атар саны.

σ _экв эквиваленттік кернеуді σ _t, σ _r и σ _z есептеп энергетикалық беріктік теориясымен табады.

Ребортпен бірге бө шке тіреуіне қ атысты арқ анның жетектегі ішегінің (струны) оң тайлы орналасуымен барабан бө гкесінің майысу кернеуін есептейді. Бө шкеге берілетін айналу моменті M_KP = D_pP_T/2.

Беріктіктің энергетикалық теориясы бойынша сығ ылу, созылу, майысу жә не айналу кернеулерінің ә сер етуінен қ орытынды кернеуі:

(10.16)

Беріктік қ ор коэффициенті ағ у шегінің шартына сә йкес болуы керек

(10.17)

Егер бө шкенің қ ұ рылымы ішкі беріктік қ абырғ аларсыз жасалса, онда оны келесі формуламен тұ рақ тылық а тексеру қ ажет

(10.18)

мұ нда р_кр — бө шке тұ рақ тылығ ын жоғ алтатын сыртқ ы шектік қ ысым.

(10.19)

осы жерде μ — Пуассон коэффициенті.

Кейбір қ ондырғ ылардың қ ұ рылымында шығ ырдың трансмиссиялық білігінен беріліс барабанғ а тісті берілістер арқ ылы жү ретінін қ арастырылып отырғ ан қ ондырғ ылардың шығ ырын есептеуді қ орытындылағ анда атап ө ткеніміз жө н. Беріліс шығ ыр табанында орындалады жә не май ваннасына енгізіледі.

Тісті берілістің шынжырлы берілістен артық шылығ ына берілістің кинематикалық жоғ арғ ы дә лдігі жә не сенімділігі жатады.

Тісті жұ птың дө ң гелегі болаттың: 40Л-1 болат, 35Л-1 болат маркаларынан қ ұ йылады. Тістегеріш 40Х маркалы болат илегінен соғ ып алынады, НВ = 200—230 қ аттылығ ына дейін термиялық ө ң деледі.

Тістердің санын ең азын 20-25 етіп таң дайды. Ең жоғ арғ ы беріліс саны алтыдан аспауы керек, себебі дө ң гелектердің ө лшемдері ү лкейеді жә не жұ птардың бірге жұ мыс істеуі бұ зылады.

Осыдан, жалғ астырғ ыштың метал сыйымдылығ ы азырақ болғ андық тан оның консолды орналасуына кә сіпшілікте жалғ астырғ ышқ а қ ызмет кө рсету жең ілдетілетін жағ дайлар жасалады.

Жалғ астырғ ыштарда фрикциондық материал ретінде ретенаксты колодкалар қ олданылады.

Шынжырлы жалғ астырғ ышты есептеген кезде керекті моментті беруді қ амтамасыз ететін ү йкелу беттің ө лшемін анық тайды; компрессордың жұ мыстық қ ысымы кезінде керекті сығ ымдау кү шін анық тайды.

Жоғ арғ ы момент беру кезіндегі фрикциондық ішпектің меншікті қ ысымы келесі формуламен анық талады:

(10.20)

где β ₁ — жалғ асу қ орының коэффициенті, кө теру қ ондырғ ыларында 1, 1-1, 2 тең етіп қ абылданады; М_кр — жалғ астырғ ышпен берілетін максималды айналу моменті; f₁ — кө теру қ ондырғ ыларында қ олданатын ретинакстік колодкалар ү шін ү йкеліс коэффициенті, f₁=0, 3—0, 35; R_Cp — ү йкелу сақ инасының орташа радиусы; F — фрикциондық ішпек ауданы; z_ф – фрикциондық ішпек саны; m — жалғ астырғ ыштың ү йкелетін беттерінің саны.

Ретинакстың жіберілетін меншікті қ ысымы q_доп = 5 МПа.

Ауалық камерада пайда болатын керекті ауа қ ысымы мына формуламен анық талады

(10.21)

(10.22)

Шығ ырдың тежеу жү йесін есептеу жә не қ ұ рылым бойынша материал [9] келтірілген.

Негізгі ә дебиет

1 [бө лім 14 бет 253-287]

Қ осымша ә дебиет

2 [ бет 391-406]