Тақырыбы: « Пайдалы қазбалар» тарауы. Кенді пайдалы қазбалар.

Қ ара металл кендері.

Мақ саты: Пайдалы қ азбалар, кенді пайдалы қ азбалар, қ ара металл кендері туралы тү сіндіру.

Ой-ө рісін, тіл байлығ ы, сө здік қ орын, есте сақ тау қ абілеттерін дамыту.

Ел байлығ ын босқ а ысырап етпеуге, туғ ан жерін мақ тан етуге тә рбиелеу.

Сабақ тү рі: Аралас сабақ. Ә дісі: Тү сіндіру, сұ рақ -жауап, ә ң гімелеу.

Кө рнекілігі: Суреттер, темір, кү міс. алтын, кө мір, қ орғ асын, алюминий, болат.

Барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін, назарын сабақ қ а аудару

ІІ. Ү й тапсырмасын тексеру кезең і:

- Жер бедері деген не болды? - Ең биік тау қ андай тау?

-Шоқ ы деген не? -Елімізде жазық тың қ андай тү рлері бар?

«Алатау»сө зі қ андай мағ ына береді?

ІІІ.Мақ сатын қ ою кезең і:

Тақ ырыбын, мақ сатын хабарлау

Кенді пайдалы қ азбалар.Қ ара металл кендері.

ІV. Жаң а материалды тү сіндіру кезең і:

-Пайдалы қ азба деген не? Ойланып есімізге тү сірейік.

Олар қ андай топтарғ а бө лінеді?

Кенді пайдалы қ азбаларғ а темір, мыс, қ орғ асын, алтын, алюминий, никель жә не т.б.кендер жатады.

Металл мен олардың қ оспалары алынатын тау жыныстары кен деп аталады.Ал кенді байыту дегеніміз кенді бос тау жыныстарынан бө ліп алу. Металдар қ ара жә не тү сті металдар болып бө лінеді.

Сарамандық жұ мыс. Бірнеше қ олда бар металл тү рлерін магнитке жақ ындатып кө рейік. Не байқ адық? Металдардың кейбірі магнитке жабысады, ал кейбірі магнитке жабыспайды.

Магнитке жабысқ ан металдар қ ара металл, ал жабыспағ аны тү сті металл.

Қ ара металл тү рлеріне тоқ талсақ, қ ара металл кендерінен кө бінесе темір қ орытылады.

Дү ние жү зі бойынша ө ндірілетін металдың 95% темір ү лесіне тиеді.

Шойын мен болаттың тү сіне қ арай қ ара металл деп атап кеткен. Қ ара металл ішіндегі бастылары—магнитті теміртас, қ оң ыр жә не қ ызыл теміртас..Негізгі қ орытылып алынатын заты темір болғ андық тан бә рін темір кені деп атайды. Ол картада қ ара ү шбұ рыш тү рінде белгіленеді.Оны ашық ә діспен де, шахталық ә діспен де ө ндіреді. Темір кені жер қ ойнауында тү рлі терең дікте кездеседі. Ө ндірілген кен металл қ орытатын домна пештеріне жіберіліп, шойын қ орытады. Шойынды басқ а арнаулы пеште балқ ыту арқ ылы болат алынады.

Еліміздегі барланғ ан темір кені қ орының 90 проценті Қ останай мен Атасу аймағ ында шоғ ырланғ ан.Олардың ең ірісі Соколов-Сарыбай.

Оқ улық пен жұ мыс. Ө з беттерінше іштей оқ ыту.

Теріп оқ у.(кен, кенді байыту, темір кені, ө ндіру ә дістері)

Дә птермен жұ мыс. Кү н ретін, ауа райын жазу.

Қ ара металдарды жә не тү сті металдарды топтап жазу.(магнит арқ ылы тексерген бойынша)

Ү.Жаң а материалды мең гергенін тексеру кезең і:

1.Сұ рақ тарғ а жауап алу2.Сарамандық жұ мыс.(ө здері металл тү рлерін магнит арқ ылы тексеріп кө реді.)

VI. Бекіту кезең і:

-Пайдалы қ азба аталу себебін айт.- Кен деген не? Кеннің қ андай тү рлері бар?

-Шойын қ алай ө ндіріледі? Болат ше?

-Қ ара металдан қ андай металдар қ орытылып алынады?

Қ азақ стан картасынан шартты белгі бойынша темір кен орындарын тап.

VII. Ү йге тапсырма беру кезең і 44, 45- беттерді оқ у, мазмұ ны. Дә птерге қ андай ә діспен ө ндірілетінін жазу, бос орнына қ андай жұ мыстар жү ргізетін едік?

Бағ алау.