Иярды қысқы жылыжайларда өсіру.

Жылыжай топырағ ын алғ ашқ ы дайындағ анда ә рбір шаршы метріне 20-30 кг толық шірімеген кө ң ең гізеді. Кө ң ді шашқ аннан кейін топырақ ты қ айтадан жыртады, терең қ опсытады жә не тал-дауғ а алады. Агрохимиялық талдауғ а сә йкес, негізгі ө ң деу кезін-де минералды тың айтқ ыштар ең гізіледі. Жылыжай топырақ тарын Т-25А, Т-54В, «Универсам 455У» тракторына немесе ЭТ-17, 2 электор тракторына ілінген ПН-2-30Р соқ асымен жыртады. Аспалы ФН-1, 6, бақ шалық трак-торлық қ опсытқ ыштар ФП-2, ФНС-2 жә не қ опсытқ ыш барабаны бү йіріне орналасқ ан ФНС-09Г, ФС-0, 7 А электрлі қ опсытқ ышта-рымен, ЭМ-12А электр шотымен қ опсытады.

Қ ыста ертерек отырғ ызу ү шін Клин сортотиптерін, ал жазғ ы-кү згіге партенокарптық сұ рыптарды пайдаланғ ан дұ рыс. Отырғ ызар алдында қ ұ мыралардың кө леміндей ұ ялар жасайды. Аурулардың алдын алу ү шін барлық кө шетті 0, 1% фосфамид ерітіндісімен ө ң дейді.

25 тә уліктік кө шеттіктер отырғ ызылады. С.Сейфуллин атындағ ы Қ азАТУ-нің тә жірибелерінде 20 тә уліктік кө шет бір шаршы метрден 12, 5 кг, 25 тә уліктігі - 16, 4 жә не 30 тә уліктігі - 14, 3 кг ө нім қ амтамсыз еткен.

Қ ысқ ы-кө ктемгі айналымда ерте мерзімде отырғ ызғ анда кө шеттерді қ ос ізді таспалы 80+60x35-40 см (1 м² 3-4 ө сімдік), ал кешірек отырғ ызғ анда бір ізді - 80x50 см немесе 100x3 5см (1 м²-2-3 ө сімдік) сұ лбасымен жү ргізеді. Блокты жылыжайларда қ ос ізді таспа 100+60x35-50 см сұ лбасы дұ рыс. Партенокарпты сұ рыптарды ертерек мерзімде 160x45 см сұ лбасымен орналастырады, кешірек болса - 160x50 см.

Жазғ ы-кү згі айналымда қ ысқ ы-кө ктемгімен салыстырғ анда, сиректеу отырғ ызғ ан дұ рыс. Себебі жеміс салу кезең і жарық тануы нашарлайтын мерзімге келеді. Блокты жылыжайларда ө сімдік қ атарын ұ зын бойымен келтіреді.

Қ ияр ө німі кө шеттің отырғ ызу мерзіміне кө птен кө п тә уелді. С.Сейфуллин атындағ ы Қ азАТУ-нің тә жірибелерінде кө шетті тұ рақ ты орнына 5 қ аң тарда отырғ ызғ анда бір шаршы метрден 15.0 кг ө нім, 10 қ аң тарда - 14, 6 жә не 20 қ аң тарда отырғ ызғ анда 12.1 кг ө нім жиналғ ан.

-сурет. Жіпті аспағ а байлау тә сілдері:

1-жылжымалы ілмек; 2-тү йіндеп байлау; 3-қ атты байлау

Кө шетті отырғ ызғ ан-нан 3-4 тә улік ө ткен соң ө сімдікті кө лденең аспағ а байлайды. Ө сімдіктер біркелкі жарық тануы ү шін оларды кезектестіріп, оң жә не сол жақ тағ ы тартылғ ан сымғ а байлай-ды (1-сурет).

Ө сімдіктерді тік-аспа тә сілімен қ алыптастырады. Мә селен, Клин сортотипінің ө сімдігі мынадай тү рге ие болады. Негізгі ө ркенді 8-9 жапырақ тан кейін шырпиды, сосын арасына 2-3 жапырақ жіберіп тағ ы да шырпиды. исімдік аспағ а жеткеннен кейін негізгі ө ркенді одан асыра тастайды, содан кейін ол ө з еркімен ө седі. Бү йірлік ө ркендерді, ө ркенінде 2 жеміс қ алдырып, жемістің ү стінен шырпиды. Қ ысқ а жемісті сұ рыптар мен будандардың ө сімдіктерін басқ аша қ алыптастырады: негізгі ө ркенді аспағ а жетісімен, ал бү йірліктерін Клин сортотипінің сұ рыптарындай шырпиды.

Партенокарптық сұ рыптар мен будандардың ө сімдіктерін бас-қ аша қ алыптастырады. Негізгі ө ркенді аспағ а дейін шырпымай-ды, бү йірлік ө ркендерін тө меннен 50-80 см биіктікке алып тас-тайды («жарық тандыру»), қ алғ андарын алдымен 1 жапырақ пен 1 жеміске, одан жоғ арырақ тарын аспадан жоғ ары 2-3 жапырақ пен жеміске, одан жоғ арырақ тарын аспадан жоғ ары 2-3 жапырағ ына жә не жемістердің салмағ ымен қ ұ ламас ү шін ү шын байлай-ды. Жоғ арғ ы 2-3 жемісін сымнан асыра орналастырып, 50 см кейін шырпиды. Отырғ ызғ аннан кейін алғ ашқ ы 2 айда ө сімдікті ө те мұ қ ият қ алыптастырады (2-сурет). исімдікке тү сетін ең жоғ ары салмақ - 70 жеміс (30-35 кг).

Ұ зақ ө сіріп, ө сімдіктің тө менгі бө лігінде жапырақ қ алмағ анда ө сімдікті жасарту ү сынылады: желінің жапырақ сыз бө лігін дымқ ыл жерге жаяды, қ осалқ ы тамырлар пайда болғ аннан кейін 2 см қ алың топырақ пен жабады. Сабақ тың жоғ арығ ы ұ шын тағ ы да байлайды. Партенокарптық сұ рыптар ү шін жасартудың қ ажеті жоқ.

Ө сімдікті кү тіп-баптау ү шін қ озғ алмалы, жылжитын жә не жылжымайтын сирақ тардан тұ ратын ПСП-1, 4 платформа - басқ ышты қ олданады. Платформа алғ а жә не артқ а жылжи алады.

Жылыжайларда қ иярды топырақ тың агрохимиялық талдау негізіне сү йеніп ү степ қ оректендіреді. Қ ияр 1 кг жеміс қ алыптастыру ү шін 1, 4 азот, 0, 9 фосфор, 2, 8 калий, 1, 2 кальций жә не 0, 2 г маг-ний пайдаланды. Ө сімдікті кө мірқ ышқ ыл газымен ү степ қ оректендіру ө те пайдалы.

-сурет. Гү лдеуі аналық тү ртекті қ ияр ө сімдігін қ алыптастыру сұ лбасы. (С.Ф.Ващенко бойынша Московский тепличный буданы)

Жылыжайдағ ы температураны шуақ ты кү ндері 20-28°С, бұ лың ғ ыр кү ндері 20-22°С маң ында ұ стайды. Жеміс байланғ анша тү нде 17-18°С, жеміс байланғ анда - 20-22°С. Топырақ температурасы 20-22°С, ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы - 75-85°С. Қ иярды қ ыста жә не ерте кө ктемде, ә детте, таң сә ріде жылытылғ ан сумен (23-24°С) суарады. ө сімдікті қ ыста жә не кө ктемде ө сіргенде қ ажет суару саны мен су шығ ыны 1-кестеде келтірілген.

- к е с т е. Суару саны жә не су шығ ыны