Ортаның рНы-ның әсері

Сутектік жә не гидроксиль иондарының жақ сы адсорбциялық қ абілеттері болғ андық тан дисперсиялық ортаның рН-ы коллоидтық бө лшектердің ζ -потенциалына кү шті ә сер етуі мү мкін. Олардың себептері: сутек ионының радиусы ө те аз болуы жә не гидроксиль тобының дипольдік сә тінің кө п болуы. Бұ л факторлар олардың бетке жақ ын келуіне жағ дай жасайды.

рН-тың ә сері лиокірнелер дисперстік фазасы амфотерлі болғ анда кү штірек болады. Мысалы, Al(OH)₃, Fe(OH)₃, Sn(OH)₂, Th(OH)₄, жә не т.б. Бұ л кірнелерде рН-тың ө згеруіне байланысты коллоидтық бө лшектердің қ айта зарядталуы мү мкін. Al(OH)₃ кірнесін мысалғ а алып қ айта зарядталуын қ арастырайық.

Онша қ ышқ ыл емес ортада коллоидтық бө лшектердің бетіндегі Al(OH)₃ молекулалары былай диссоциацияланады:

Мұ ндағ ы Al(OH)₂⁺ ионы потенциаланық тағ ыш ионы, ал ОН^- ионы қ арсы ион болады.

Ендеше коллоидтық бө лшек оң зарядты болады. рН-тың мә ні тө мен болғ анда Al³⁺ иондары тү зіледі.

Бұ л алдымен беттің оң зарядын арттырады, содан соң алюминий гидроксиді қ ышқ ылда еріп, коллоидтық ерітінді шын ерітіндіге айналады.

Сілтілік ортада алюминий гидроксиді қ ышқ ылдық қ асиет кө рсетіп, былайша диссоциацияланады:

Нә тижесінде Al(OH)₂О^- ионы потенциаланық тағ ыш ион, ал Н⁺ ионы қ арсы ион болады. Ендеше коллоидтық бө лшек заряды теріс болады. рН-тың мә ні ө те жоғ ары болғ анда AlO₂^- ионы тү зіледі.

Гидроксиль ионының концентрация одан да жоғ ары болғ анда алюминий гидроксиді сілті ерітіндісінде еріп алюминат тү зеді де, коллоидтық ерітінді бұ л жағ дайда шын ерітіндіге айналады.

Ә рине φ ₀ потенциалы ө згергенде ζ -потенциалының мә ні де ө згереді. Қ ышқ ылдық ортада электрокинетикалық потенциалдың таң басы φ ₀-потенциалы сияқ ты оң, ал сілтілік ортада керісінше теріс болады. рН-тың белгілі бір мә нінде ζ -потенциалының мә ні нө льге тең болып, жү йе изоэлектрлік кү йінде болады. Ол кезде беттегі оң жә не теріс зарядтарының саны бірдей болады.

Осы айтылғ ан дисперстік фазаның қ айта зарядталуы бұ рынғ ы қ арастырылғ ан қ айта зарядталу қ ұ былысынан (ζ -потенциалының таң басының ауысуы) айырмашылығ ы бар. Қ арастырылып отырғ ан жағ дайда қ айта зарядталудан кейінгі потенциалдың таң басын анық тайтын ион жү йеге енгізілмейді, ол дисперстік фазаның ө зінің иондалу сипатының ө згеруіне байланысты тү зіледі.