КОЛЛОИДТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ОПТИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ

Коллоидтық жү йелердің оптикалық қ асиеттерін зерттеудің сол жү йелердегі бө лшектердің шамасы мен қ ұ рылымын, пішіні мен концентрациясын анық тау ү шін маң ызы зор.

Жарық сә улесі кез келген жү йелерге тү скенде мынадай қ ұ былыстардың бірін байқ ауғ а болады:

1) Жарық тың жү йеден ө туі;

2) Жарық тың дисперстік фаза бө лшектерімен сынуы;

3) Шағ ылуы(дисперстік фаза бө лшектерімен);

4) Шашырауы (бұ л қ ұ былыс опалесценция кү йінде байқ алады);

5) Жарық тың абсорбциясы(жұ тылуы). Дисперстік фазада жарық жұ тылғ анда жарық энергиясы жылулық энергияғ а айналады.

Жарық тың ө туі молекулалық ерітінділерге тә н, ал оның сынуы мен шағ ылуы микрогетерогендік жү йелерде байқ алады, сондық танда олар лайланып (кү ң гірттеніп) кө рінеді.Коллоидтық жү йелер ү шін тә н қ асиеттер – жарық тың шашырауы мен жұ тылуы. Жоғ ары қ ұ былыстардың алғ ашқ ы ү шеуі физика курсында баяндалатындық тан, соң ғ ы екі қ ұ былысқ а тоқ талайық.

2.1 Жарық тың шашырауы (опалесценция)

Коллоидты-дисперстік жү йелерде бө лшектер ө здерінің шамасы жағ ынан жарық толқ ының ұ зындығ ынан кіші, сондық тан да олар жарық ты шағ ылыстырмайды, сол себепті жайшылық та мұ ндай мұ ндай жү йелер мө лдір болады. Мысалы, коллоидтық жү йелердің бө лшектер шамасы 0.1 мк, ал жарық толқ ынының ұ зындығ ы 0.4 мк мен 0.7 мк аралығ ында.

Егер қ араң ғ ыда линзалардың кө мегімен бір шоғ ыр жарық сә улесін мө лдір коллоидтық жү йеге бір жағ ынан тү сірсек, онда конус тә різді эффектіні байқ ауғ а болады. Мұ ның себебі – жарық сә улесінің коллоидтық бө лшектердің ә серінен шашырауы. Жарық тың ө те ұ сақ бө лшектерде шашырауын алғ аш М.В. Ломоносов кө рсеткен болатын. Бұ л қ ұ былысты жү йелік тү рде зерттеу ө ткен ғ асырдың орта шенінде басталды (Мысалы, Брюкке 1852 ж.; Фарадей-1857 ж. Тиндаль-1869 ж.).

Коллоидтық алтынның жарық ты шашыратуын толығ ырақ зерттеген Фарадей жә не оның шә кірті Тиндаль болғ андық тан, жарық шашырауынан болғ ан коллоидтық ерітіндегі жарқ ырағ ан конусты- Фарадей-Тиндаль конусы, ал қ ұ былысты – Фарадей-Тиндаль эффектісі деп атайды (2.1 – суретті қ ара).

Бұ л кезде жарық сә улесі шағ ылыспай, коллоидтық бө лшектерді айналып ө теді (дифракцияланады), яғ ни шашырайды.