Нартийы цот

Рацыдис цалдæ р мæ йы. Фæ зынди сын хистæ рæ н Нарджы Уырызмæ г æ мæ йæ ус та Сатана. Уырызмæ г схистæ р ис Ирыстоны.

Кæ д Уырызмæ г зондджын уыдис, уæ д йæ ус Сатана дæ с хатты зондджындæ р уыдис Уырызмæ гæ й.

Рацыдис цасдæ р рæ стæ г æ мæ Сатанайæ н лæ ппу райгуырдис, фæ лæ ном раттын сæ бон нæ бацис — амардис сывæ ллон.

Нарты Уырызмæ г хурыскæ сæ нмæ йæ рахиз фарсæ й йæ галиу фарсмæ арвыста адæ мы алы хъæ утæ м æ мæ сын загъта:

— Мæ лæ ппу амардис æ нæ номæ й, цæ мæ й номджын суа, уый тыххæ й сæ дæ сæ дæ йы лыстæ г къах, сæ дæ сæ дæ йы та стуртæ аргæ вдут алы хъæ уы. Дугътæ рауадзут, бæ хтæ ныффæ лдисут, бæ хы фæ дыл æ рзилут, Барастырмæ арвитут, цæ мæ й ме ’нæ ном лæ ппуйæ н дуар бакæ на, мæ рдты дуар æ мæ йæ бауадза, æ мæ йæ бацæ рын кæ на, кæ м æ й хъæ уы, уым.

Кæ й зæ гъын æ й хъæ уы, ацы уæ ззау хæ ст иттæ г фæ зынди Ирыстоныл. Сатана йæ разы лæ ууыди æ мæ йын лæ гъстæ кодта:

— Ай хуызæ н митæ ма кæ н, Уырызмæ г. Фесæ фдзæ нис нæ Ирыстон. Иннæ тæ дæ р байдайдзысты ахæ м хъуыддæ гтæ æ мæ Ирыстоны ницыуал баззайдзæ н.

Уырызмæ г йæ хæ дæ г ахæ м цæ луарзаг уыдис, æ мæ бон æ мæ æ хсæ вы иудадзыг цæ л кодта. Аразын кодта ирон бæ гæ ны. Кæ д æ й Сатана нæ уагъта, уæ д-иу ын Уырызмæ г дзырдта:

— Æ нцад бад дæ хицæ н, Сатана. Сылгоймагæ н йæ сæ ры хил даргъ у, йæ зонд та — цыбыр.

Кæ й зæ гъын æ й хъæ уы, Нарты Уырызмæ г йæ адæ мимæ цардысты иттæ г хъæ здыг цардæ й. Бирæ фæ ллойтæ скодта, бирæ фæ ллойтæ ныууагъта Басыл æ мæ уымæ й.

Уырызмæ г иттæ г хорз зыдта, хъæ здыг адæ м æ м кæ й ис, уый, æ мæ -иу раздæ р лæ гтæ арвыста уыцы хъæ умæ, кæ дæ м-иу цыд æ мæ хæ сджын кодта хъæ уты:

— Хъуамæ ацы рæ тты æ рзилон æ мæ мын æ рцæ ттæ кæ нут куывд, бæ гæ ны, кусæ рттæ гтæ, кæ ннод додой мын уæ сæ р кæ ны.

Сатанайæ н-иу загъта:

— Цом-иу мемæ, фен нæ адæ мы, базон сæ.

Фæ лæ Сатана карз ныхасæ й-иу ын дзырдта:

— Сæ фдзыстæ м айхуызæ н дæ хъуыддæ гтæ й, адæ м смæ гуыр уыдзысты æ мæ мах дæ р фесæ фдзыстæ м. Ахæ м хъуыддæ гтæ м æ з нæ цæ уын.

Уырызмæ гмæ цыдысты, Ирыстоны æ ддæ дæ р цы адæ мтæ цардысты, уыдон æ мæ æ фсад куырдтой Уырызмæ гæ й:

— Ратт нын æ фсад æ мæ уын мах сызгъæ рин ратдзыстæ м (уæ ды рæ стæ джы сызгъæ рин уыдис сыфтæ ры хуызæ н). Махæ н знæ гтæ бирæ ис нырма не ’хсæ ны æ мæ нæ алыварс. Уый тыххæ й нæ хъæ уы дзæ бæ х æ фсад, дæ умæ та ис тыхджын цæ ттæ æ фсад.

Радта æ фсад Уырызмæ г иннæ адæ мтæ н, бирæ мин хатт минтæ æ мæ сын загъта:

— Мæ арæ нтæ м æ ввахс ма цæ ут æ мæ уæ цы хъæ уы, иууылдæ р уын ме ’фсад сараздзæ нис.

Æ фсад уыдис бæ хджын, къахджын. Сæ уæ лæ уыдис æ фсæ йнаг худтæ, æ фсæ йнаг быд хæ дæ ттæ, куыд æ рхуыйæ, афтæ æ фсæ йнагæ й, æ фсæ йнаг æ рцытæ лæ дзæ джы цъуппыл арæ зт. Уыцы рæ стæ джы дæ р Ирыстоны хуызæ н цæ ттæ ничи уыдис айхуызæ н гæ рзтæ й.

Рацыдис азтæ æ мæ Нарты Уырызмæ г амарди. Баззадис Сатана, Уырызмæ джы гæ рзтæ æ риста, йæ уæ лæ скодта æ мæ загъта:

— Абонæ й фæ стæ мæ Уырызмæ джы хъуыддæ гтæ æ мæ æ гъдæ уттæ æ з хъуамæ æ ххæ ст кæ нон.

Батрадз, Хæ мыц æ мæ Сырдон слæ ууыдысты æ мæ йын загътой:

— Мах стæ м Нарты цот æ мæ хъуамæ уа Батрадз хицаудзинадгæ нæ г.

Кæ й зæ гъын æ й хъæ уы, Сатанаимæ сбыцæ у сты. Кæ м æ ртæ лæ джы, æ мæ кæ м иу ус.

Бирæ тохы фæ стæ басастой æ мæ Сатанайы нал бауагътой хистæ рдзинадмæ æ мæ Батрадзы баурæ дтой хистæ рæ й Ирыстоны.

Сатана фырмæ стæ й рарынчын ис, ирон адæ м сæ фынц, зæ гъгæ.

Амардис Сатана.

Кæ д æ мæ -иу Уырызмæ г æ рвыста адæ ммæ, æ рцæ ттæ мын кæ нут-иу хæ рд, нозт, фæ цæ уын уæ м, зæ гъгæ, уæ д Батрадз та хурыскæ сæ нæ й хурныгуылæ нмæ йæ рахиз фарсæ й йæ галиу фарсы онг, иу ныхасæ й дæ р, фондзсæ дæ хатт мин хатт минты бæ рц ирон адæ ммæ æ рвыста æ мæ сæ хæ сджын кодта:

— Мæ хæ дзары алы бон, æ хсæ вæ й-бонæ й хъуамæ уа куывдтæ æ мæ мын хæ ссут хойраг, нозт. Ацы æ гъдау чи нæ араза, уыдонæ н æ з сæ фæ ллойтæ иууылдæ р байсдзынæ н, сæ хæ дзæ рттæ сын басуддзынæ н, сæ хи сын фæ цæ гъддзынæ н.

Старстысты Ирыстоны чидæ риддæ р уыдысты æ мæ æ ххæ ст кодтой Батрадзы расидт.

Куыд Уырызмæ гмæ цыдысты æ ддагон адæ мтæ æ мæ дзы æ фсæ дтæ куырдтой, афтæ Батрадзмæ дæ р цыдысты фылдæ рæ й-фылдæ р æ мæ сын Батрадз сцæ ттæ -иу кодта къахы æ фсад, бæ хы æ фсад, сцæ ттæ сын-иу кодта гæ рзтæ, уыцы рæ стæ джы цы гæ рзтæ уыдис, ахæ м, æ мæ сын къахæ фсад мин хатт минты онг лæ вæ рдта сызгъæ ринтыл. Æ ддагон адæ мтæ н сæ химидæ г уыдис змæ стытæ æ мæ сæ æ фсад уымæ н хъуыдис.

Уыдон дæ р Батрадзы æ фсад, кæ й зæ гъын æ й хъæ уы, æ взæ рдзинад нæ кодтой, Батрадзæ н йæ коммæ кастысты æ мæ цыдысты æ ддагон адæ мæ н æ ххуырсты.

Батрадз йæ кæ нон кодта. Æ хсæ вы æ мæ бон цæ л кодта. Йæ адæ м мæ гуыр кæ нын байдыдтой. Йæ бон кæ мæ н уыдис, уыдон Ирыстонæ й байдыдтой лидзын æ ндæ р адæ мтæ м.

Мæ ллæ г кæ нын байдыдта Ирыстон, уымæ н æ мæ цы зондджын адæ м уыдис, дзæ бæ х кусын чи зыдта, хъæ батыр, зондджын чи уыдис, иууылдæ р æ ддæ мæ хъуызыдысты мин хатты минтæ й æ хсæ вæ й-бонæ й.

Фæ рæ з кæ мæ н нæ уыдис алидзынæ н æ мæ Батрадзы коммæ чи нæ касти, уыдоны Батрадз зæ ппадзты æ мæ уæ рмыты æ ппæ рста удæ гасæ й.

Батрадз цыдис йе ’фсæ дтимæ æ мæ нæ ауæ рста йæ хъæ утыл, афтæ æ ддагон быцæ уады хъæ утыл дæ р. Скъæ фта фæ ллой хæ рынæ н.

Батрадзмæ скомкоммæ сты Нарты Хæ мыц æ мæ Нарты Сырдон.

Хæ мыц æ мæ Сырдон нæ куырдтой Батрадзæ й хорздзинæ дтæ, фæ лæ йын дзырдтой:

— Ды дæ хицæ н скъæ фыс айас фæ ллой æ мæ махæ н хай нæ кæ ныс. Айæ ппæ т фæ сивæ д æ ддагон хистæ ртæ н æ рвитыс æ ххуырстæ й. Мах æ ппын ницæ мæ дарыс.

Ацы быцæ удзинады Батрадз фæ рынчын.

Азтæ, мæ йтæ ацыдис æ мæ Батрадз фæ садис æ мæ амард.

Баныгæ дтой Батрадзы, хорз хистытæ йын фæ кодтой, бирæ сæ дæ тæ йын фергæ встой, бирæ бæ хтæ йын ныффæ лдыстой.

Батрадзы мæ лæ ты фæ стæ сæ хи расидтысты Ирыстоны хистæ рæ й Хæ мыц æ мæ Сырдон. Уыдонæ й иууылдæ р ферох Къаукъазы æ гъдæ уттæ, Басылы æ гъдæ уттæ æ мæ сæ арæ зтытæ. Счъизи кодтой Ирыстоны цы æ фсæ рмдзинад уыдис, цы хорздзинад уыдис, цыдæ риддæ р хорз баззадис Къаукъазæ й æ мæ Басылæ й, уыдон. Устыты скъæ фтой, тыххæ й хæ цыдысты устытыл, лæ ппу-фæ сивæ ды кæ рæ дзийæ н цæ гъдын кодтой.

Ирыстоны айхъуыстис — Царциатæ, дам, райгас сты. Хæ мыц æ мæ Сырдон, дам, сæ æ гас кодтой Царциаты. Хурыскæ сæ нæ й хурныгуылæ нмæ, йæ рахиз фарсæ й йæ галиу фарсмæ иууылдæ р ацы ныхас айхъуыстис.

Ацы ныхас айхъуыстис æ ддагон хистæ ртæ м дæ р, кæ цытæ Ирыстонæ й цы хорз адæ м, цы хорз кусæ г лыгъдысты, уыдоныл æ мбæ лдысты æ мæ сæ сæ химæ кодтой, сæ химæ сæ истой цингæ нгæ йæ.

Уырызмæ г, Батрадз, Хæ мыц æ мæ Сырдон Ирыстон схуыдтой Нарт, раивтой йæ ном Ирыстонæ н. Сфæ ндыди сæ Ирыстоны Нарт схуыдтаиккой. Уыдон æ ууæ нк-иу лæ вæ рдтой сæ хи Нарт-иу чи схуыдта, уыдонæ н.

Смæ ллæ г сты, Къаукъаз цы кусæ ндæ ттæ ныууагъта, уыдон, Басыл æ мæ Олгъа уыдоны фæ стæ цы кусæ нгæ рзтæ сарæ зтой, уыдоны куыст фæ мæ ллæ г ис, слæ мæ гъ ис. Кусджытæ лыгъдысты. Бирæ рæ тты кусæ ндæ ттæ иууылдæ р ныллæ ууыдысты.

Дыдтагон [? ] адæ мтæ м дæ р айхъуыстис, Ирыстоны Царциаты æ гъдæ уттæ райстой Хæ мыц æ мæ Сырдон, дам.

Хæ мыц æ мæ Сырдон хыл байдыдтой, Къаукъаз цы нысæ нттæ ныууагъта, йæ лæ ппуты куы ’рвыста æ мæ сын цы нысæ нттæ радта, уыцы нысæ нтты тыххæ й.

— Æ рдæ г мæ нæ н, æ рдæ г та — дæ уæ н, — дзырдта Сырдон Хæ мыцæ н.

Хæ мыц нæ лæ вæ рдта æ мæ зæ гъы Сырдонæ н:

— Æ з хистæ р дæ н æ мæ æ з ме ’взæ рст лæ гты хъуамæ арвитон æ мæ мæ уыдонæ н хъæ уынц.

Азтæ цыдысты, Хæ мыц æ мæ Сырдоны хыл уæ ддæ р нæ састис.

Хурыскæ сæ нæ й хурныгуылæ нмæ, йæ рахиз фарсæ й йæ галиу фарсы онг Ирыстоны æ рдæ г бахаудис æ ддаг адæ мты хистæ рты къухы. Уый æ дде ма мидæ гæ й чи баззадис, лидзынц æ ддæ мæ æ мæ сæ хи дæ ттынц æ ддагон адæ мты хистæ ртæ м, сæ хи уыдонимæ иу кæ нынц.

Уый æ дде ма мин хатт минтæ ирон хæ стон адæ м, хæ стæ н цæ ттæ адæ м æ д гарз, æ д бæ х, æ д хæ стон дзаума, куыд æ ххуырст хæ стонтæ, уыдон дæ р уым баззадысты, уымæ н æ мæ фæ ндаг сын нал уыдис фæ стæ мæ раздæ хынæ н.

Ирыстоны цыдæ риддæ р гæ рзтæ, цæ рæ нгæ рзты аразæ нтæ æ мæ бæ лæ гътæ уыдис, Къаукъазы æ мæ Басылы фæ стæ цыдæ риддæ р баззадысты, уыдон иууылдæ р æ ндæ р адæ мты къухы бахаудысты.

Æ ддагон знæ гтæ, иронты чи сæ ттынц, уыдон бонæ й-бонмæ хуыздæ р кæ нынц сæ гæ рзтæ й æ мæ хæ сты хъаруйæ.

Хæ мыц æ мæ Сырдон сæ хылæ й не ’нцайынц. Сæ иу дæ р йе ’фсæ дты раз лæ ууы æ мæ иннæ дæ р йе ’фсæ дты раз, æ мæ афтæ мæ й хыл кæ нынц гæ рзтæ й æ мæ æ ддагон адæ мæ н, знæ гтæ й ай æ ххуыс у. Мидæ гæ й дæ р хыл, æ мæ æ ддейы дæ р.

Систой Иры знæ гтæ Ирыстоны ацы хорз бæ стæ тæ, быдыртæ, дæ ттæ — уыдон сæ къухмæ систой, байстой сæ.

Сæ хи хонынц Нарты Хæ мыц, Нарты Сырдон, фæ лæ уыдон аразынц сæ кæ рæ дзиимæ хылæ й Ирыстоны знæ гты хъуыддæ гтæ. Нал æ нцайынц. Уый онг дæ р бирæ нал баззадис Ирыстонæ й. Бирæ знæ гты къухы бахаудис.

Æ хсæ вæ й-бонæ й, лæ гæ й-усæ й, сывæ ллонæ й лидзынц Ирыстонæ й æ ддæ мæ сæ хи бафæ дзæ хсыны тыххæ й знæ гты хистæ ртæ м, цæ мæ й ма фæ цагъды уой æ ххормагæ й.

Бирæ мин хатты минтæ й Ирыстоны адæ м иумæ -иу куы лыгъдысты, æ мæ сæ фæ ндагыл цыдæ риддæ р хъæ умæ -иу бахæ ццæ сты, уыцы хъæ уы бындзарæ й-иу бахордтой, æ мæ уыдон дæ р-иу афтидæ й баззадысты æ мæ -иу адон дæ р ай фæ стæ афтæ -иу лыгъдысты.

Дыдтагон адæ м дæ р, куыд Къаукъазы рæ стæ джы, се ’гъдæ уттæ куы раивтой, лæ джы хæ рын дæ р куы аивтой, æ мæ се ’гъдæ уттæ афтæ схорз кодтой, куыд Ирыстоны Къаукъазы æ мæ Басылы рæ стæ джы, фæ лæ ай фæ стæ Уырызмæ г, Батрадз, Хæ мыц æ мæ Сырдон цъаммар хъуыддæ гтæ аразын куы байдыдтой, адæ мæ н сæ фæ ллой тыххæ й куы истой, тыххæ й сын нозт куы аразын кодтой, тыххæ й сын бирæ фос куы цæ гъдын кодтой, æ хсæ вæ й-бонæ й минас, цæ л куы кодтой, адæ мы дæ р афтæ куы смæ гуыр кодтой, æ мæ уыдон фырæ ххормагæ й лæ джы фыд хæ рын дæ р куы байдыдтой, уæ д куыд мидæ г адæ м, афтæ æ ддагон адæ м дæ р дзырдтой:

— Мæ нæ Царциаты æ мбисæ ндтæ æ мæ диссæ гтæ, Царциаты æ гъдæ уттæ, дам, фæ стæ мæ æ рцыдысты.

Амæ гæ сгæ Нартимæ тох байдыдтой куыд мидæ г адæ м, афтæ æ ддагон адæ м дæ р æ мæ сæ цагътой.

Стæ й цалдæ р сæ дæ азты æ ддагон адæ мтæ иронтимæ куы хæ цыдысты, уæ д-иу чи загъта, мах, дам, иронтæ стæ м, æ мæ, дам, лидзæ м Нартæ й, уыдон-иу уагътой, фæ ндаг сын лæ вæ рдтой, Нартæ м та æ внæ лдтой æ мæ сæ цагътой.

Ирыстоны знæ гтæ Нарты адæ мæ й бирæ фылдæ р фæ цагътой, канд иронты.

Нарт сæ хи чи хуыдта, уыдонæ н сæ хъæ утæ сын сыгътой, сæ хи та бындзарæ й сæ цагътой.

Хуры скæ сæ нæ й, йæ ныгуылæ нæ й, йæ рахиз фарсæ й, йæ галиу фарсæ й, алы æ ндæ р хуызæ н адæ мтæ й æ рцæ уæ ггаг знæ гтæ алырдыгæ й хæ цынц Ирыстонимæ, алчи сæ тона кæ ны.

Ирыстоны адæ м фæ стагмæ сæ хи Къаукъазы фидæ ртты сфидар кодтой. Уым иууылдæ р зын стонг æ ййафынц, фæ лæ кæ д Ирыстоны уый онг гæ рзтæ нал ис, уæ ддæ р Къаукъазы къæ дзæ хтæ й дуртæ тулынц æ мæ афтæ цæ гъдынц знæ гты. Æ рбайсынц сæ фидæ рттæ м æ ввахс, стæ й сыл фидæ рттæ й дуртæ ныккалынц, цæ гъдынц сæ æ мæ сæ гæ рзтæ исынц.

Къаукъазы фидæ ртты мидæ г чи бадынц — иууылдæ р сыдæ й скъуыйгæ кæ нынц.

Кæ д ма дзы быдырты фæ ллойгæ нæ г адæ м ис, уæ д уый фæ стæ, куы асайынц знæ гты æ мæ сæ дуртæ й куы цæ гъдынц, быдыры адæ ммæ лæ бурынц æ мæ сын сæ фæ ллой исынц æ мæ хæ ссынц къæ дзæ хты фидæ рттæ м, цæ мæ й æ ххормагæ й ма скъуыйой.

Ацы хæ стыты сæ дæ азты цыдысты, фæ лæ æ рцыдис ахæ м дуг, æ мæ Ирыстоны алыварс цæ рæ г цы адæ м басастой Ирыстоны, уыдоны æ гъдæ уттæ фендæ р сты, фæ сабырдæ р сты, нал лæ бурынц, фæ лæ уæ ддæ р Ирыстоны адæ м Къаукъазы хæ хтыл хъæ батыр лæ ууынц æ мæ Къаукъазы фидæ рттæ басæ ттын никæ мæ н уадзынц.

Хана

Нарты цæ уæ тæ й иу, Чæ рдæ мха йæ ном, хорз хæ цæ г, хъæ батыр лæ г уыдис æ мæ æ фсæ дтимæ хистæ рæ й æ рвыст уыдис, æ ддагон адæ мтæ м цы æ фсæ дтæ æ ххуырстæ й ацыдысты, уыдонимæ йæ Хæ мыц арвыста хистæ рæ й.

Чæ рдæ мхайæ н баззадис ус Хана.

Хана бакасти æ мæ йæ бамбæ рста, Ирыстон кæ й сæ фы, Хæ мыц æ мæ Сырдон уыйас бирæ кæ рæ дзиимæ кæ й хæ цынц, уый фыдæ й.

Хана уый дæ р базыдта, бирæ хорз хæ цджытæ æ ндæ р паддзахæ дтæ м æ ххуырстæ й кæ й радтой, уый дæ р сбæ рæ г кодта Хана, йæ мой Чæ рдæ мха кæ й нал æ рыздæ хдзæ нис Ирыстонмæ.

Фæ ндаг ын нал ис Ханайæ н. Уый баздæ хтис æ мæ сфæ нд кодта Хæ мыцимæ æ мæ Сырдонимæ тох байдайын.

Хана скодта йæ уæ лæ æ фсæ н, хæ цæ н пысултæ, йæ къухы арц, йæ фарсыл хуымæ тæ джы кард (уыцы рæ стæ джы нæ уыдис дзæ бæ х хæ цæ н кæ рдтæ), йæ сæ рыл æ фсæ йнаг худ æ мæ иу рæ стæ джы куы уыдис, æ мæ Хæ мыц æ мæ Сырдон удæ й-удмæ кæ рæ дзиимæ куы хæ цыдысты, уæ д сæ м Хана багæ пп кодта ацы дыууæ адæ ймагимæ — Ирыстоны кæ й тыххæ й сæ фы, æ мæ семæ байдыдта удæ й-удмæ хæ цын. Нырма Хæ мыцимæ, фæ рæ хуыста йæ арцæ й æ мæ йæ амардта. Стæ й багæ пп кодта Сырдонмæ, уыимæ дæ р схæ цыдис æ мæ Сырдоны дæ р амардта æ мæ Къаукъазы нысæ нттæ йæ къухмæ райста.

Ацы нысæ нттимæ Хана æ рбацыди Къаукъазы уæ лмæ рдмæ, Басылы уæ лмæ рдмæ, Нартийы уæ лмæ рдмæ æ мæ сæ уæ лмæ рдыл скуыдта æ мæ схъарæ г кодта:

— Сымах бирæ сарæ зтат Ирыстонæ н. Бирæ, уæ арæ зт цы уыдис, уыдон Нарты адæ м фесæ фтой. Ирыстоны адæ мы æ мæ уæ куыстытæ иууылдæ р ныппæ рстой тæ ригъæ ддзинады. Ракæ сут-ма, арвы иу кæ ронæ й иннæ кæ ронмæ уæ арæ зт Ирыстон цы уынгæ гдзинады бахаудис. Хæ цынц æ мæ уæ уæ лмæ рдмæ æ рбахæ ццæ ис знаг, фæ лæ знагæ н нæ ныууадздзынæ н уæ уæ лмæ рдты æ мæ уæ нысæ нттæ дæ р, куыд нæ ауагътон æ мæ куыд байстон уыдон Хæ мыцæ й æ мæ Сырдонæ й. Уæ нысæ нттæ ницæ й тыххæ й никæ мæ н ауадздзынæ н, цалынмæ æ з удæ гас дæ н. Ирыстон кæ д баззадис цъус, уæ ддæ р æ нæ саст у, уымæ й уын дзырд дæ ттын Къаукъазы, Басылы æ мæ Нартийы уæ лмæ рдтыл. Уæ, нæ номдзыд Къаукъаз, нæ цытджын Басыл, нæ мадæ лон мад Нарти! Кæ д уæ ирон адæ м сæ тынг зын хæ стыты мидæ г уый онг фесæ фтысты, æ мæ кæ д фыццаг хуры скæ сæ нæ й йæ ныгуылæ нмæ, йæ рахиз фарсæ й йæ галиу фарсы онг иронтæ цардысты, уæ д ныр æ рмæ ст Къаукъазы æ фцæ джытыл баззадысты иронтæ хордзенау ауыгъдæ й.