Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау

" Ақ параттық тең сiздiктiң " проблемасы жаhандық жә не адам табысының тә уелдiлiк феноменiне, оның компьютерлiк жә не телекоммуникациялық революцияғ а қ атынасы, сондай-ақ, жекелеген мемлекет пен қ оғ амның даму дең гейiмен тығ ыз байланысты болып табылады. Проблеманың мә нi ә леуметтiк жә не экономикалық мақ саттардың жетiстiктерi ү шiн ұ сынылатын қ азiргi заманғ ы ақ параттық технологиялардың мү мкiндiгiне тең сiз қ ол жеткiзуден тұ рады. Бұ л адамзат ә леуетiнiң жеткiлiксiз дең гейiмен де, адамдарда қ ажеттi аппараттық жә не бағ дарламалық қ ұ ралдардың, сондай-ақ коммуникацияларғ а қ ол жеткiзуiнiң болмауымен де байланысты.
Жыл сайын британдық " Экономист" (2006 ж.) журналының талдау бө лiмi ө ткiзетiн Бү кiлдү ниежү зiлiк Банк деректерi бойынша (2006 ж.), Қ азақ стан соң ғ ы " 2005 жылғ ы e-дайындық рейтингiде" 68 елдiң iшiнде 64 орынды алды, ал Ресей мен Украина тиiсiнше 52 жә не 61-орынды иелендi. Осы рейтинг Интернет желiсiне қ осу, бизнес орта, қ ұ қ ық тық, саяси, ә леуметтiк жә не мә дени орта, электрондық қ ызметтердi қ олдау мү мкiндiгi сияқ ты осындай санаттарды қ оса алғ анда, 100-гe жуық сандық жә не сапалық ө лшемдерден тұ ратын орташа ө лшенген индекс арқ ылы елдiң электрондық бизнес ортасын ө лшейдi.
Одан басқ а, Қ азақ стан жағ дайды жақ сартуда тұ рақ ты прогрестi кө рсететiнiн атап ө ту қ ажет. Бұ л туралы БҰ Ұ жү ргiзiлген 2005 жылғ ы электрондық ү кiметке жаhандық дайындық туралы есебiнiң деректерiнде айтылғ ан. Электрондық ү кiметке елдiң жә не оның қ оғ амының дайындық дең гейiн бағ алайтын бү кiл дү ниежү зiлiк 179 елдердiң рейтингiнде Қ азақ стан 65 орынды алады, оғ ан қ оса веб-ө лшемдердiң индексi*, телекоминфрақ ұ рылымы** жә не адамзаттық капитал***. 2005 жылы Қ азақ станның рейтингi 2004 жылмен салыстырғ анда 4 позицияғ а жақ сарды, 2003 жылғ а қ арағ анда 14 тармақ қ а жоғ ары.
Еуропа сегiздiгiндегi елдер 19 жә не 40-орындар арасындағ ы кластерде орын алады, ал жетекшi бес ел - Қ ұ рама Штаттар, Дания, Швеция, Ұ лыбритания жә не Корея Республикасы - бiрнеше жыл қ атарынан дә йектi тү рде жоғ арғ ы балл алып жү рдi.
Еуропа сегiздiгi елдерiнен жә не басқ а да жетекшi елдерден Қ азақ станның артта қ алуының негiзгi себебi телекоммуникациялар бойынша оның нашар баллдық бағ асымен қ орытындылады. Деректер кө рсеткендей елде телефондық желiлердiң бар болуы абсолюттiк бiлдiрiмде барынша тө мен. Елдiң 1000 тұ рғ ынына телефондық желiлердiң тиiмдi тығ ыздылығ ы 17, 91 қ ұ райды, ол ортадан тө мен табыспен елдiң орта дең гейiнен тө мен.
Алайда бiрқ атар жағ ымды ү рдiстер бар. 1999 жә не 2004 жылдар кезең iнде, жылдық ө сiмнiң жиынтық қ арқ ыны кезiнде (ЖӨ ЖҚ) 8, 5%-ғ а ұ лғ айды. 100 тұ рғ ынғ а магистральдық телефондық желiлердiң саны кө бейдi. ЖӨ ЖҚ ескерулi, мобильдiк желiлiк абоненттер сол кезең ге 123, 5% ө стi.
Бұ ғ ан 2005 жылғ а Интернеттi пайдалану туралы Халық аралық телекоммуникациялар жө нiндегi одақ тың деректерiне сә йкес, Қ азақ станда - 400 000 Интернеттi пайдаланушылар немесе жалпы халық тың санынан 2, 7% тө менгi табыс дең гейiндегi ел ү шiн орташадан сә л ғ ана кө п. Салыстырма ү шiн Оң тү стiк Кореяда, Сингапурда, Жапонияда Интернеттi пайдаланушылар пайыздық ара қ атынасы 67% қ ұ райды, Ұ лыбританияда - 63%, Данияда - 70%, АҚ Ш жә не Канадада - 68%, Ресейде - 16, 5% жә не Эстонияда - 50%. Интернет-хостар саны Қ азақ станның 10 000 тұ рғ ынына тек қ ана 14, 69 қ ұ райды, олай болса Ресейде - 59, 24, ал Украинада 27, 03. Сонымен қ атар статистика Интернеттi пайдаланушылар тұ рақ ты ө сiм санын кө рсетедi, 2000-2005 жылдардағ ы Қ азақ станның 471, 5% қ ұ рады, Ресейде ондай кө рсеткiш 664, 5% қ ұ рады, Эстонияда - 82, 8%, Канадада - 67, 8%, Ұ лыбританияда - 145, 5%.
Барлық жоғ арыда кө рсетiлген елдер ендiгi ақ параттық тең сiздiктi жең у бойынша мемлекеттiк, аймақ тық жә не жаhандық бағ дарламаларды жү ргiздi жә не жү ргiзуiн жалғ астыруда, тұ тастай мынадай iс-шаралар топтарына табыстырады:
телекоммуникациялық инфрақ ұ рылымды жақ сарту;
қ ол жетiмдi кө парналы инфрақ ұ рылымды қ амтамасыз ету;
мемлекеттiк органдардың электрондық қ ызметтерiне қ оғ амдық қ ол жеткiзудi жақ сарту;
жалғ ыз терезе қ ағ идаты бойынша халық қ а ә мбебап қ ызмет кө рсету орталығ ына акцент;
" электрондық ү кiметке" халық тың сұ ранысын арттыру;
тұ тас топтармен стратегиялық коммуникациялардың бiлгiрлiгiн жоғ арлату;
халық ты электрондық сауаттылық қ а оқ ыту.
Сонымен, мысалғ а жалпыеуропалық " Барлығ ы ү шiн ақ параттық қ оғ ам" iс-қ имылының жоспары Интернет арқ ылы жұ мыс жасау ү шiн мү мкiншiлiк жә не тренингтiк қ ызметтердi беруiмен Интернетке жә не телеорталық қ а қ оғ амдық қ ол жеткiзу орталық тарын ендiру, орталық тандырылмағ ан сертификаттау рә сiмдерiмен ақ параттық технологиялар (бұ дан ә рi - AT) саласында жалпыеуропалық стандарттың дағ дысын енгiзу, оқ ытушыларды оқ ыту, мультимедиялық оқ у материалдарын ә зiрлеу, электрондық оқ у жә не тренинг сияқ ты, сондай-ақ ақ параттық -коммуникациялық секторын кү шейту жә не жақ сарту жө нiндегi мемлекеттiк бағ дарламалары осындай бағ ыттарды қ осты.
Қ азақ станның ағ ымдағ ы жағ дайын талдау жә не ақ параттық тең сiздiктi жең у саласында ә лемдiк тә жiрибенi ү йрену, шараларды жү ргiзудiң ө ткiр қ ажеттiлiгiн кө рсетедi, мыналарғ а бағ ытталғ ан:
қ ысым жасалғ ан топтарғ а ерекше назармен компьютерлiк сауаттылық ты жоғ арлату жә не ә леуеттерiн кү шейту (оның iшiнде тұ рмысы тө мендерге, жетiмдерге жә не жұ мыссыздарғ а);
жаң а бә секеге қ абiлеттi дең гейдегi ұ лттық АТ-мамандарын дамыту;
интернет желiсiне қ ол жеткiзу бағ асын тө мендету, сондай-ақ ұ сынылатын АКТ қ ызметтерiнiң ә ртү рлiгiн жә не сапасын жақ сарту мақ сатында телекоммуникациялар нарығ ында бә секелестiктi нығ айту;
бiлiм беру қ ызметтерiн кө рсету жә не Интернет желiсiне жұ ртшылық тың қ ол жеткiзу инфрақ ұ рылымын кең ейту, жеке пайдалану ү шiн аса қ ол жетiмдi компьютерлердi қ амтамасыз ету;
ақ параттық тең сiздiктi тө мендету ү дерiсiне халық тың қ алың тобын тарту жә не жұ ртшылық тарапынан бағ дарламаны қ олдауды қ амтамасыз ету мақ сатында жә не Бағ дарламаның iске асырылу барысын жан-жақ ты жария ету.
Қ орытындысында осы шаралар Қ азақ стан халқ ының компьютерлiк сауаттылығ ын арттыруғ а ә келуге тиiс, Интернет желiсiн пайдаланушылардың санын ә ртү рлi мақ саттарда (жеке ө зiн дамыту, жұ мыс ү шiн жә не кү нделiктi ө мiрде) 20%-ғ а дейiн арттыру.
_______________________________________
* Beб-ө лшем - ресми веб-сайтта жә не/немесе салалық сайттарда арнайы электрондық қ ұ ралдардың /қ ызметтердiң бар болу/жоқ болмау ө лшемi мысалғ а, денсаулық сақ тау, бiлiм бepу, ә леуметтiк қ амтамасыз ету бойынша.
** Телеком-инфрақ ұ рылым индексi - орташа ө лшенген индекс, 1000 тұ рғ ынғ а ДК саны, Интернеттi пайдаланушылар, телефондық желiлерi, мобилдiк телефондар мен телевизорлар сияқ ты, сондай-ақ, осындай санаттар бойынша он-лайн режимiнде жұ мыс жасайтын халық тың саны.
*** Адамзат капиталының индексi БҰ Ұ ДБ-ның " бiлiм беру индексiне" иек артады.