Минералды заттар 7 страница

· Медбике емделушінің дә ріні қ абылдауын бақ ылайды;

· Медбике белгіленген дә рі туралы емделуші сұ рақ тарына жауап бере

алады;

· Дә рілерді таратқ анда қ ателіктер жіберілмейді.

Дә рілерді таратқ ан кезде есте сақ тау керек:

1. Дә рілерді тарату кезінде кө бінесе дә рілерді тамақ танудан 15-30 минут бұ рын береді, себебі дә рілер тамақ пен араласып сорылуын баяулатады.
2. Ас қ орыту жолдарының кілегей қ абатын тітіркендіретін (темір препараттары, ацетилсалицил қ ышқ ылы, кальций хлориді ерітіндісі жә не т.б. дә рілерді) ас ішіп болғ ан соң 15-30 минуттан кейін қ абылдайды.
3. Ас қ орыту процесін жақ сартатын ферментті препараттарды (фестал, панзинорм, асқ азан сө лі жә не т.б.) емделушіге аспен бірге береді.
4. «Ашқ арынғ а» белгіленген дә рілер емделушілерге таң ғ ы астан 20-60 минут бұ рын беріледі.
5. Ұ йық татын дә рілер ұ йқ ыдан 30 минут бұ рын қ абылданады.
6. Нитроглицерин, валидол (қ ажет болса) емделушінің тумбочкасында ү немі болады.
7. Тұ нбалар, қ айнатпалар, ерітінділер, микстуралар ә детте ас қ асық пен (15 мл) белгіленеді. Ал ауруханада мө лшерленген мензурка қ олданғ ан ың ғ айлы.
8. Спирттік тұ нбалар, сығ ындылар мен кейбір ерітінділер (мысалы, 0, 1% атропин ерітіндісі, сасық шө п тұ нбасы) тамшы ретінде белгіленеді. Дә рі толтырылғ ан флаконның тамызғ ышы болмаса, пипетканы қ олданады. Ә рбір дә ріге арналғ ан бө лек тамызғ ыш болуы керек.
9. Қ ұ рамында темірі бар пилюля, драже, капсула жә не таблеткалар ө згермеген кү йінде қ олданылады.

Кө птеген емдеу бө лімшелерінде медбикелер уақ ытты ү немдеу мақ сатында ұ яшық тарғ а бө лінген астаушағ а дә рілерді алдын ала салып қ ояды. Ә р ұ яшық та емделушінің аты-жө ні, палата нө мірі кө рсетілген. Медбике осы астаушамен дә рілерді емделушілерге палаталар бойынша таратады.

Осы тә ртіппен таратудың кемшіліктері:

1. Дә ріні қ абылдағ анда бақ ылаудың болмауы емделуші дә рі қ абылдауды ұ мытып кетеді, дә ріні лақ тырып кетеді немесе кешіктіріп қ абылдайды.
2. Дә рілерді таратудың жекешелендірілген кестесімен қ абылдаудың тә ртібі сақ талынбайды («астан бұ рын», «астан кейін», «аспен бірге»).
3. Тарату кезінде қ ателер болуы мү мкін (медбикенің мұ қ иятсыздығ ынан дә рілік заттар басқ а ұ яшық қ а салынуы мү мкін немесе емделуші қ ателесіп, оғ ан белгіленбеген дә рілерді алуы мү мкін).
4. Астаушаның ішінде дә ріханалық қ орапшасыз жатқ ан дә рілік препараттар. Емделушіге белгіленген препараттар жө нінде сұ рақ тарғ а жауап беру қ иын, ө йткені олар астауша ішінде дә ріхананың қ орапшасынсыз жатады. Дә рілік заттардың негізгі тү рлері жә не қ олдану ә дістері. Емдеу бө лімшелерінде дә рілік заттарды жаздырып алу, сақ тау, есебін жү ргізу жә не ү лестіру.
5. Дә рілік терапия емдік шаралардың ең маң ыздысы болып табылады. Емнің жетістігі кө п жағ дайда мейірбикенің тағ айындалғ ан дә рілік затты науқ асқ а білікті жә не сауатты енгізуіне байланысты болады. Ауруханада емделіп жатқ ан науқ астарғ а дә рілік заттарды жаздырып алу арнайы талап қ ағ аздарына жазылады. Дә рігер кү нделікті бө лімшедегі науқ асты қ арап, оғ ан қ ажетті дә рілік заттарды жә не олардың мө лшерін, қ абылдау реттілігі мен енгізу жолдарын медициналық картағ а жазып отырады. Бақ ылаушы мейірбике кү нделікті науқ астың медициналық картасынан арнайы дә птерге немесе тағ айындау парағ ына кө шіріп жазып алады. Бақ ылаушы жә не емшара мейірбикелері ә рбір науқ асқ а бө лек-бө лек барлық тағ айындалғ ан заттарды жазып белімшенің ағ а мейірбикесіне береді. Ағ а мейірбике бұ л мә ліметтерді жинастырып, белгілі бір форма бойынша жаздырып алады. Науқ астарғ а жасалатын инъекция жайындағ ы мә ліметтер инъекция жасайтын емшаралық мейірбикеге беріледі. Дә ріханадан дә рілерді алу жө нінде талап тізімі болады. Бұ л талап қ ағ аздарында бө лімше мең герушісінің колы болуы тиіс.
6. Бө лімшеде ү ш кү нге жететін қ ажетті дә рілік заттар болуы тиіс. Улы жә не есірткі заттар мен этил спиртінің талап қ ағ азы, штампы бар арнайы бланкте латын тілінде жазылып, емдік мекеменің басшысының немесе емдеу жө ніндегі орынбасарының қ олы мен мө рі қ ойылады. Бұ л кағ азда этил спиртінің концентрациясы мен препараттардың енгізу жолдары кө рсетіледі. Улы жә не есірткі, аса тапшы. қ ымбат дә рілер бө лек жазылып, науқ астың аты-жө ні, сырқ атнамасының нө мірі, диагнозы кө рсетіледі. Дә ріханадағ ы дайын дә рілік формаларды ағ а мейірбике кү нделікті алып, ал дайындалуды қ ажет ететін дә рілерді келесі кү ні алады. Жедел керекті дә рілік затты дә ріхана сол кү ні дайындап береді. Дә ріханадан дә рілік затты алғ анда ағ а мейірбике тапсырысқ а сә йкестігін тексереді. Дә ріханада дайындалғ ан дә рілік формада препараттың нақ ты атауы, мө лшері, дайындалғ ан кү ні жә не дә рілік затты жасағ ан фармацевттің қ олы жазылғ ан белгілі бір тү сті этикеткасы болуы қ ажет.
7. Бақ ылаушы мейірбике тү рлі дә рілік заттарды, керектісін тез табу ү шін қ алай реттеп салу керек? Жарық та бү лінетін, бө лме температурасында ө з қ асиетін жоғ алтатын, буланып улшп кететін дә рілік заттарды қ алай, кай жерде сақ тау қ ажет?
8. Дә рілік заттарды енгізу тә сілдеріне байланысты бө лу қ ажет. Барлық ампуладағ ы жә не флакондағ ы стерильді ерітінділер емшара бө лмесінде: шыны шкафтың бір қ атарында - антибиотиктер мен оның ерітінділері, келесі қ атарында тамшылатып кұ ятын ерітінді флакондары 200-500 мл, қ алғ ан қ атарларында А (улы) жә не Б (ә сері кү шті) тізіміне кірмейтш қ ораптағ ы ампулалар (витамин, дибазол, папаверин, магний сульфат ерітінділері) тұ рады.
9. А жә не Б тізіміне кіретін дә рілік заттар арнайы шкафтарда (сейфте) сақ талады. Сейфтің ішкі жағ ында олардьщ тізімі кө рсетіледі. А тізіміндегі дә рілік заттарды (наркотикалық аналгетиктер, атропин, жә не т.б.) жә не Б тізіміндегі заттарды (аминазин жә не т.б.) белек жабылатын бір сейфте сақ тауғ а болады.
10. Дә ріханада дайындалғ ан залалсыз ерітінділердің сақ талу мерзімі ү ш кү н. Егер олар осы уақ ыт ішінде пайдаланылмаса, жарамсыздық белгілері (тү сінің, мө лдірлігінің езгеруі) болмаса да оларды тө гіп тастағ ан жө н.
11. Сыртқ ы жә не ішке енгізуге арналғ ан дә рілік заттар бақ ылаушы мейірбикенің жұ мыс орнындағ ы шкафта «Сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан» жә не «Ішке қ олдануғ а арналғ ан» деген жазулары бар ә ртү рлі сө релерде сақ талады. Дә ріханада дайындалғ ан сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан дә рілік формалардын этикеткасы сары, ал ішке колдануга арналғ андардың этикеткасы ақ болады.
12. Дә рілік заттар қ ажетті препаратты тез тауып алуғ а болатындай етіп орналастырылуы қ ажет. Бұ л ү шін тағ айындалуына байланысты жү йелендіріп, жеке ыдыстарғ а салғ ан жө н. Мысалы, антибиотиктср (ампициллин, оксациллин жә не т.б.) сыртына «Антибиотиктср» деп жазылғ ан бір ыдысқ а салынады; артериялық қ ысымды тө мендететін заттар (папаверин, дибазол, раунатин жә не т.б.) басқ а ыдысқ а салынып, сыртына «Гипотензивті заттар» деп жазылады жә не т.б.
13. Жарық та ыдырайтын дә рілік заттар (сол себептен оларды кү ң гірт флаконда шығ арады) жарьщтан корғ алғ ан жерде сакталады.
14. Кү шті иісті дә рілік заттар жеке сақ талынады.
15. Тез бұ зылатын дә рілік заттар (тұ нбалар, қ айнатпалар, микстуралар), сондай-ақ майлар, вакциналар, сары сулар дә рілік заттарды сақ тауғ а арналғ ан тоң азытқ ышқ а орналастырылады. Тұ нбалар, қ айнатпалар, жә не микстуралардың тоң азытқ ышта сақ талу мерзімі ү ш кү ннен аспауы керек. Мұ ндай дә рілік заттардың жарамсыздык белгілері - лайлануы, тү сінің ө зіеруі жә не жағ ымсыз иістің пайда болуы. Майдың жарамсыздық белгілері - тү сінің езгеруі, қ абыршақ тануы, кө герген иістің болуы.
16. Спиртте дайындалғ ан тұ нбалар, ерітінділер, экстрактар уақ ыт ө ткен сайын спирттің булануына байланысты қ оюлана тү сетінін ескерген жө н. Сондық тан бул дә рілік заттарды тығ ындары жақ сы жабылатый флакондарда сақ тағ ан жө н.
17. Сондай-ақ, ө з тү сін ө згерткен таблеткалар мен ұ нтактар қ олдануғ а жарамсыз.
18. Бақ ылаушы мейірбикенің жұ мыс орнында, емшаралық бө лмедегідей сыртқ ы жә не ішке қ олдануга арналғ ан А жә не Б топтағ ы, сондай-ақ тапшы жә не қ ымбат дә рілік заттарды сақ тауғ а арналғ ан сейф болуы керек. Сейфтің кілтін еткізу арнайы дә птерге тіркеледі. Сейфте сақ талатын дә рілік заттардьщ шығ ынын есептеу ү шін арнайы журналдар болуы керек. Бұ л журналдар сейфте сақ талады жә не белгілі бір форма бойынша толтырылады. А жә не Б топтағ ы дә рілік заттар шығ ынының жылдық есебін ағ а мейірбик жү ргізеді.
19. Дә рілік заттарды таратудың неғ ұ рлым ұ тымды тә сілі:
20. 1) жылжымалы ү стелшеге қ атты дә рілік формалар бар ыдысты, сұ йық дә рілік формалар бар флаконды. пипеткаларды (ә рбір флаконғ а жеке-жеке), мензуркаларды, суы бар графинді, қ айшыларды, тағ айындау қ ағ аздарын қ ойыныз;
21. 2) науқ астан науқ асқ а ө те отырып, дә рілік заттарды науқ астың тө сегінің жанында, тағ айындау қ ағ азына сә йкес, берген жө н
22. 3) дә рілік заттарды науқ ас сіз жанында тұ рғ анда қ абылдағ аны жө н. Дә рілік заттарды таратудың осындай ретінің артық шылығ ы айқ ын.
23. Біріншіден, мейірбике науқ астың дә ріні қ абылдағ анын қ адағ алай алады. Екіншіден, мейірбике науқ астың қ андай дә рілерді қ абылдайтыны жә не оның тағ айындалуы туралы сұ рақ тарына жауап бере алады. Ү шіншіден, дә рілік заттарды тарату кезінде қ ателіктер болмайды.
24. Кейбір емдеу бө лімшелерінде мейірбикелер уақ ытты ү немдеу ү шін дә рілік заттарды науқ астың аты-жө ні, палатасы кө рсетілген торларғ а бө лінген астаушағ а алдын ала салып қ ояды да кү ніне ү ш рет науқ астарғ а таратады.
25. Дә рілік заттарды таратудың мұ ндай жолының елеулі кемшілігі бар:
26. 1) науқ астың дә рілік затты қ абылдағ анын қ адағ алау мү мкін емес;
27. 2) таратудың жекелей схемасы сақ талынбайды (дә рілік заттардың барлығ ы тә улігіне ү ш рет кабылданбайды- кейде тә улігіне 4-6 рет, кейбіреуі асқ а дейін, кейбіреуі - астан кейін немесе ас кезінде, ал ү шіншілері - тү нге қ арай);
28. 3) кателіктер болуы мү мкін (бір науқ асқ а тағ айындалғ ан дә рілер, мейірбикенің кө ң іл коймауынан, басқ а науқ асқ а арналғ ан торғ а салынып кетуі мү мкін);
29. 4) тағ айындалғ ан дә рілік заттар туралы науқ астың сұ рағ ына жауап беру қ иындайды, ө йткені дә рілер астаушада дә ріхананың қ орабынсыз болады. Мейірбике дә ріні жә не оның мө лшерін, ә сіресе ә сер етуін кө бінесе айта алмайды да науқ астың сенімсіздігін жә не ө зіне белгісіз дә рілерді ішкісі келмеуін туғ ызуы мү мкін.
30. Дә рілік заттарды тарату ережелері:
31. 1) дә рінің сыртындағ ы этикетканы жә не тағ айындау қ ағ азындағ ы белгілеуді мұ хият оқ ың ыз;
32. 2) дә рілік заттарды тек науқ астын тө сегінің жанында ғ ана таратың ыз;
33. 3) науқ ас дә рілік затты сіз тұ рғ анда қ абылдауы қ ажет (ас кезінде қ абылдайтын дә рілерден басқ асын);
34. 4) асқ а дейін қ абылдау белгіленген дә рілерді науқ астар тамақ ішер алдында 15 минут бұ рын қ абылдауы керек; астан кейін қ абылдау белгіленген дә рілер тамақ ішкеннен кейін 15 минуттан соң қ абылдануы керек; аш қ арынғ а қ абылдауғ а белгіленген дә рілер таң ертең таң ғ ы асқ а дейін 20 - 60 минут бұ рын қ абылдануы керек (кұ ртқ а қ арсы, босаң сытатын);
35. 5) ұ йық тататын дә рілерді науқ астар ұ йқ ығ а дейін 30 минут бұ рын қ абылдауы керек;
36. 6) нитроглицерин мен валидол ү немі науқ астын тө сегінің жанындағ ы ү стелшеде болуы керек;
37. Мейірбикенің дә рілік заттарды тағ айындауғ а немесе алып тастауғ а немесе басқ а дә рілермен ауыстыруғ а кұ кысы жоқ. Науқ ас шұ ғ ыл кө мекті қ ажет ету немесе дә рілік заттарды кө тере алмау жағ дайы бұ ғ ан жатпайды. Кез келген жағ дайда тағ айындауғ а енгізілген ө згерістер туралы дә рігерге ескерткен жө н. Егер дә рілік зат науқ асқ а қ ателесіп берілсе немесе оның бір реттік мө лшері асып кетсе, бұ л туралы дә рігерге бірден айтылуы керек.
38. Дә рілік заттар резорбты (кан аркылы) жә не жергілікті ә сер етуі мү мкін. Дә рілік заттардың ә сер ету механизміне байланысты оларды енгізу жолдарын ажыратады.
39. Резорбты ә сер ету энтеральды (асқ орыту жолдары арқ ылы, мысалы, таблеткалар, микстуралар қ абылдау) жә не парентеральды (асқ орыту жолына соқ пай, мысалы, бұ лшық еттік инъекциялар) жолдар аркылы жү зеге асырылады.
40. Сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан дә рілік заттар жергілікті ә сер етеді (мысалы, майлар, ингаляциялар).

1. Дә рі –дә рмекті сырқ атқ а енгізудің ә ртү рлі тиімді ә дістері.

Хирургиялық кеселдері бар балаларды емдеудің негізгі жолы операция жасау болғ анымен жә не сауық тыру мақ сатында берілген дә рі-дә рмектердің атқ аратын ролі ө те кү шті. Операция қ аншалық ты шебер жасалғ анмен операциядан кейін сырқ ат дә рі-дә рмексіз қ алса, созылмалы қ абынуы асқ ына береді. Егер операция арқ ылы бү йрек кеселін кесіп алып тастағ анда, одан несеп бө лінуін қ алпына келтіргенмен, бү йректің созылмалы қ абынуы сақ талып қ ала береді. Оны тек операциядан кейін 2-3 айғ а дейін ү здіксіз жү ргізілетін ем-дом кө мегімен ғ ана емдеп шығ аруғ а болады. Операциядан кейін жө ндеп емделмесе, онда бү йректің созылмалы қ абынуы біртіндеп ө рши береді.

Дә рілер ә сері. Кейбір дә рілер кеселдің туу себебіне қ арсы ә сер ету ү шін қ олданылады. Мұ ны этиологиялық емдеу дейді. Бала ішегінде ө мір сү ретін аскорида, острица деп аталатын қ ұ рттардың кө зін жою ү шін, пиперазин дә рісін береді. Сол сияқ ты баланың бойында ә ртү рлі қ абынулар мен ірің ді қ ұ былыстарды тудыратын микробтарды ө лтіру ү шін пенициллин, стрептомицин, эритромицин, тетрациклин, ампицилин деп аталатын антибиотиктерді пайдаланады.

Кеселдің одан ә рі дамуын емдеуге арналғ ан патогенетикалық дә рі-дә рмектер болады. Мысалы, жаң а туғ ан нә рестелердің асқ азанының ұ лтабарғ а ө тер жері тырысып (пилороспазм), уақ ытша тамақ жү рмей, қ ұ са беретін кеселі болады. Мұ ндайда тырысуды кетіру ү шін атропин, аминозин деп аталатын дә рілерді беріп емдеуге болады.

Денедегі кейбір ағ залардың органикалық немесе функционалдық жетіспеушілігінің салдарынан туындайтын кеселдерді емдеуге арналғ ан орнын басу емі болады. Оғ ан ұ йқ ы безіндегі аралдық клеткалардың бө ліп шығ аратын, денедегі кө мір сутегі алмасуын реттеп тұ ратын, инсулин деп аталатын уыттың жетспеушілігі салдарынан дамитын, сусамыр (қ ант диабеті) деген кеселді емдеу ү шін жасайды, инсулин қ олданылады.

Баланың бойындағ ы кеселдің салдарынан пайда болатын нышандарын болдырмауды симптоматикалық емдеу дейді. Егер баланың жілік майы ө ткір қ абынса, оның жұ регі де, ө кпесі де бү йректері де, бауыры да осығ ан байланысты қ абынуы ық тимал. Осы қ абынулардың салдарынан баланың бойында қ осымша дерт нышандары пайда болады, соны тудырып тұ рғ ан ағ заларды ө здеріне тиісті дә рі-дә рмектермен емдеу қ ажет.

Берілетін дә рілер мө лшері. Ә рбір сырқ атқ а оның жасына, салмағ ына, кеселінің кү рделігіне қ арай ә ртү рлі мө лшерде дә рілер беріледі. Қ андай дә ріні қ анша мө лшерде беру керек екенін емдеуші дә рігері ауру тарихына жазып кеткенімен оны науқ астарғ а тарататын мейірбикештер де қ ай дә рінің қ алай ә сер ететінін білуге міндетті.

Ә р дә рінің сырқ ат жасына, салмағ ына қ арай емдік мө лшері болады. Дә л осы мө лшер ғ ана науқ асқ а ең қ олайлы емдік ә серін тигізеді: белгіленген дә рілердің бір рет ішетін жә не бір тә улікте ішетін мө лшері болады. Ә детте бір тә улікте ішетін дә рінің мө лшерін 3 уақ ытқ а яғ ни азанғ а, тү ске, кешке бірдей етіп бө леді.

Берілген дә рінің мө лшері шектен тыс кө бейіп кетсе, онда бала уланып қ алады, кейде ө ліп кетуі де ық тимал. Сондық тан берілетін дә рінің мө лшерін еш уақ ытта асыруғ а болмайды. Егер мейірбикеш байқ амай дә ріні шектен тыс кө п мө лшерде ішкізіп қ ойса, қ ұ йса, онда оны қ орқ ып жасырмай, тез арада емдеуші дә рігерге хабарлау қ ажет. Неғ ұ рлым тез қ арсы ә рекет жасап, емдеуге кіріссе, соғ ұ рлым дә ріге уланғ ан сырқ ат ө мірін аман сақ тап қ алуғ а мү мкіндік туады.

3.Дә рілік заттарды энтеральді жә не сыртқ а енгізу жолдары.

Дә ріні енгізудің ең қ арапайым, ың ғ айлы тә сілі оларды ішке ұ нтақ, тү ймедақ, пилюля, тамшы жә не микстура тү рінде қ абылдау. Энтеральды енгізу дә рілерінің артық шылығ ы сол формада қ олданылады, ал кемшілігі ас қ орыту жолында баяу сің іріледі.

Ұ нтақ дә ріні сумен ішеді, капсуланы тіліне қ ойып сумен жұ тады. Дә рінің сулы ерітіндісін 5, 10, 15, 20 мл бө лінген медициналық стаканмен ішеді.

Пероральды (ауыз арқ ылы) енгізу жолдары

Дә ріні ауыз арқ ылы қ абылдау кең тарағ ан. Дә ріні ауыз арқ ылы қ абылдағ анда, ол ащы ішекте сің іріліп, қ ан тамырлары арқ ылы бауырғ а тү седі де, жалпы қ ан айналымына қ осылады. Ауыз арқ ылы енгізудің жағ ымды жақ тары:

1. Бұ л жолмен ә ртү рлі формадағ ы дә рілерді қ абылдауғ а болады (ұ нтақ, пилюля, таблетка, микстура, қ айнатпа, экстракттар тү рінде);
2. қ арапайым жә не ың ғ айлы;
3. залалсыздандыруды талап етпейді;
4. арнайы дайындалғ ан кө мекшілерді талап етпейді.

Пероральды қ абылдаудың кемшіліктері:

1. дә рілік заттардың бір бө лігі бауырда белсенділігін жоғ алтады;
2. дә рінің ә сері ағ за иесінің жасына, жағ дайына жеке сезімталдығ ына байланысты;
3. ас қ орыту жолында дә рінің баяу ә рі толық сің ірілмеуі (бұ ғ ан ас қ орыту ферменттері ә сер етіп, дә рі 10-15 минуттан кейін ыдырай бастайды).
4. науқ астың ессіз жағ дайында немесе жү регі айну кезінде дә ріні қ абылдай алмауы;
5. бұ л тә сіл шұ ғ ыл жағ дайда дә рінің ә сері жылдам керек кезінде тиімсіз;
6. асқ азан мен ішектің кілегей қ абығ ына кері ә сер беруі мү мкін.

Сублингвалдық (тілдің астына) енгізу

Сублингвалдық енгізу деп дә рілік затты тіл асты қ абылдауды айтады. Дә ріні бұ лай қ абылдағ анда тіл асты кілегей қ абаты арқ ылы тез сорылып қ анғ а араласады, бауырғ а бармайды жә не ас қ орыту ферменттері ә серінен жойылмайды. Бірақ бұ л жолды сирек қ олданады, ө йткені тіл асты маң ының сің імділік кө лемі аз, сондық тан бұ л жолмен ө те белсенді дә рілерді аз мө лшерде (мысалы: 0, 0005 г кө лемде нитроглицерин, 0, 06 валидол) қ абылдауғ а болады.

Ректальды (тік ішек арқ ылы) енгізу жолдары

Ректалды енгізу жолдары деп дә рілік заттарды тік ішек арқ ылы енгізуді айтады. Ректалды жолмен сұ йық (мысалы: қ айнатпа, ерітінді, шырыштар) сонымен қ атар қ атты (ректалды суппозиторий) дә рілерді енгізеді. Ректалды жолмен дә ріні науқ ас ауыз арқ ылы қ абылдай алмаса (жү рек айнуы, жұ тына алмауы жағ дайында, асқ азанның кілегей қ абығ ының зақ ымдануы кезінде жә не т.б.) немесе жергілікті ә сер ететін дә ріні енгізу кезінде қ олданады. Бұ л жолмен дә рілер енгізілгенде олар ағ зағ а резорбтивты жә не тік ішектің кілегей қ абығ ына жергілікті ә сер етуі мү мкін.

Суппозиторийді (свечаны) тік ішекке енгізу

Іс -ә рекеттер:

1. Науқ асты сол жақ қ ырына жатқ ызып, аяқ тарын бү гіп ішіне тартып жатқ ызу.

2. Қ аптағ ыш қ ағ азын ашып суппозиторийді алу.

3. Сол қ олың ызбен енгізуге дайындау.

4. Оң қ олмен жің ішке жағ ын анусқ а тү гелдей енгізу.

Сұ йық дә рілік заттарды тік ішекке клизма тү рінде енгізеді, резорбтивтік ә сері бар дә рілік заттар енгізілгенде қ анғ а тікелей ө теді. Тік ішекте ферменттердің болмауынан дә рілік заттар ыдырауғ а ұ шырамайды, дә рі қ ұ рамындағ ы ақ уыз, май, полисахаридті негіздер ішек қ абырғ асынан ө те алмайды, сондық тан олар тек қ ана жергілікті ә сер ету ү шін микроклизма тү рінде енгізіледі. Тоқ ішектің тө менгі бө лігінде тек су, натрий хлоридінің изотондық ерітіндісі, глюкоза ерітіндісі, аминоқ ышқ ылдардың кейбірі ғ ана сің іріледі, сондық тан ағ зағ а мұ ндай дә рілік заттарды тамшылы клизма тә сілімен енгізеді.

Ингаляциялық (тыныс жолы арқ ылы) жолдармен дә рілерді енгізу

Ингаляциялық енгізу дегеніміз дә рілік заттарды тыныс жолдары арқ ылы енгізу. Ингаляция арқ ылы ағ зағ а газ тә різді заттарды (оттегін), қ ос ұ шпалы сұ йық тық тарды (эфир, фторотан), аэрозольдерді енгізуге болады.

Ингаляциялық енгізу жолдарының тиімділігі:

1. Тыныс жолындағ ы патологиялық процеске тікелей ә сері.

2. Қ абынғ ан жерге бауырда сү зілмей, ешбір ө згермей ө зінің жоғ ары

сапасында жетуі, жоғ ары концентрацияның сақ талуы.

Ингаляциялық енгізу жолдарының кемшіліктері:

1. Бронх жолдары ө ткізгіштігінің бұ зылуларында дә рілік заттың қ абынғ ан

жерге дұ рыс жетпеуі;

2. Тыныс алу жолдарының кілегей қ абатының дә рілік заттардың ә серінен

тітіркену мү мкіндігі.

Медициналық тә жірибеде арнайы аспап кө мегімен булы, жылы булы, майлы ингаляциялар кең інен қ олданылады. Сонымен қ атар ингаляцияларды қ алталы ингаляторлармен жү ргізуге болады. Ингаляция жасарда пациенттің алдына алжапқ ыш жабылып, буғ а кү ймейтіндей жерге аппарат алдына отырғ ызылады. Буды мұ рнымен жұ тып, ауыз арқ ылы шығ ару керек. Бронх демікпесімен ауыратын пациенттер ү шін ү йде қ олдануғ а арналғ ан ингаляторлар бар. Онда дә рілер пластмассадан жасалғ ан тү тікшеде болады, оғ ан резең ке баллон кигізілген, пациент баллонды басып, ауаның кү шімен дә ріні тыныс жолдарына итереді.

Ингаляторды қ олдану тә ртібі:

1. Баллонның қ ақ пағ ын шешіп, тө мен қ аратың ыз.
2. Аэрозолды баллонды жақ сылап шайқ аң ыз.
3. Мү штікті ауызғ а енгізу керек.
4. Терең тыныс алып баллонның тө менгі жағ ын басу. Осы кезде аэрозолдың белгілі мө лшері бө лінеді.
5. Бірнеше секунд (5-10ceк) тыныс алмай, кейін ауыздан мү штікті шығ арып баяу тыныс шығ арың ыз.
6. Баллон қ ақ пағ ын жабу.

Сырттан енгізу - бұ л кілегей қ абығ ына жә не теріге, қ ұ лақ қ а, кө зге дә рілік заттарды қ олдану. Аталғ ан дә рілік заттар жергілікті ә серге арналғ ан, ө йткені зақ ымдалмағ ан тері арқ ылы тек майда еритін заттар сің іріледі. Компресстер, сепкіштер, майлау, жарақ ат ү стіне арналғ ан таң ғ ыштар, қ ұ лақ қ а, мұ рынғ а, кө зге тамызғ ылар қ ұ ю, қ ұ лақ пен кө зге май жағ у - осылардың бә рі тү рлі дә рілік заттарды сыртқ а енгізу формалары болып табылады. Оғ ан: майлар, эмульсиялар, ерітінділер, ұ нтақ тар, тұ нбалар, сық палар жә не т.