Теориялық және эмпирикалық зерттеу әдістері

Ғ ылыми таным эмпириялық жә не теориялық дең гейлерге бө лінеді. Жалпы ғ ылыми ә дістердің кейбірі тек эмпириялық дең гейде (бақ ылау, эксперимент, ө лшеу), басқ алары тек теориялық дең гейде (идеалдау, формалау), тағ ы бірқ атары эмпириялық жә не теориялық дең гейде (модельдеу) қ олданылады.

Эмпириялық танымның бастау алатын ә дісі — бақ ылау. Ол айналадағ ы нағ ыздық объектілері туралы бірқ атар алғ ашқ ы ақ параттар алуғ а мү мкіндік береді. Бақ ылау белсенді танымдық ү деріске жатады жә не нә рсе мен сыртқ ы дү ние қ ұ былыстарының сезімдік (кө бінесе кө ру) бейнеленуі болып табылады. Бұ л ә дісті қ олданғ ан кезде танушы адам белгілі бір тану мақ сатына сү йенеді. Ә детте, ойша ә рекет бағ дарламасын жоспарлайды жә не алынғ ан айғ ақ тарғ а, демек, реалдылық туралы білімдерге сә йкес келетін тү сінік береді.

Бақ ылау ү дерісінде зерттеуші салыстыру жә не ө лшеу операцияларын қ олданады. Зерттеуші объектіні белгілі бір белгісі бойынша салыстырады, сонан кейін оны ө лшейді. Ө лшеу барысында субъективтілікті мейлінше азайтады. Ал ө лшеу кезінде ө лшеу қ ұ ралдарын қ олдану зерттеушіні физикалық ү дерістерді тіркеудің; сезім органдары сияқ ты сенімсіз қ ұ ралдарынан бас тартқ ызады.

Эмпириялық танымның бұ дан да кү рделі ә дісі тә жірибе болып табылады. Тә жірибе деп объектінің ө зіне сай қ асиеттерін айқ ындау зерттеушінің оғ ан жасанды жағ дайлар жасау жолымен ә сер етуін айтамыз. Мұ ндай жағ дайда зерттеуші алдын ала объектінің белгісіз (жасырын) сипаттарын ашу ү шін, оның ө ту жағ дайларын ө згерте отырып, табиғ и ү деріс барысына енеді.

72.Ә дебиеттермен ө зіндік жұ мыс жасау. Ә дебиетпен жұ мыс жасау.Оқ ытудың кредиттік жү йесінде студент тең жарты оқ у жұ мысын ө з бетімен атқ аруғ а тура келеді. Сондық тан ол ә дебиеттерді қ алай іздеуді, пайдалануды білуі қ ажет. Оқ ытушы студентке қ ажетті оқ у ә дебиеттерін табуғ а кө мектесе алады, яғ ни, негізі ә дебиеттер тізімін оқ ытушыдан алуғ а болады. Бірақ ең бастысы ә рбір кітапты немесе мақ аланы оқ ығ анда келесі нұ сқ ауларды пайдалану қ ажет:

- гуманитарлық пә ндер бойынша кітаптар мен мақ алаларды оқ ығ анда рационалды-сыни бағ ытты ұ стану қ ажет (себебі: кейбір ақ параттық жә не теориялық материалдар уақ ыт ө те келе ескіреді, сыни кө зқ арасты талап етеді. Бірақ ә рбір кітаптың ө зіндік бағ асы бар. Айталық, осыдан он, жү з несе екі мың жыл бұ рынғ ы кітаптың маң ыздылығ ы осы кү нгі кітаптан жоғ ары болуы мү мкін. Аристотель, Платон, Ә л-Фараби, Абай жә не т.б. ойшылдардың ең бектеріндегі білімге бағ а жетпейді);

- кітаптың мазмұ нын толық тү сіну ү шін, оны ақ ылмен оқ у қ ажет. Ол дегеніміз кітапты оқ ымас бұ рын ол кітап оқ уғ а тұ ра ма, соны анық тағ ан жө н (кітаптың аннотациясымен, кіріспесімен танысу қ ажет);

- кітаптың авторы туралы да мә лімдеме білген жө н, кітаптың негізгі міндетін де ұ қ қ ан жө н;

- қ андай тақ ырыпта ақ парат керек екенін нақ ты білген жө н, бұ л уақ ытты ү немдейді, кітапты оқ ығ анда керек жерлерді жазып алу ү шін қ ағ аз бен қ алам пайдаланғ ан жө н;

73.ЖОО-да білім беру процесіндегі дамыта оқ ытудың маң ызы. Дамыта оқ ыту - оқ у ү рдісінің адамның мү мкіндіктері мен оларды іске асыруына беттеу. Дамыта оқ ыту тұ жырымдамасында бала мұ ғ алімдегі оқ ыту ә серлерінің объектісі ретінде емес, ал оқ ытудың ө здігінен ө згеретін субъектсі ретінде қ арастырылады.

74.Практикалық сабақ тарда тапсырмалар тү рлері. Практикалық сабақ бұ л студенттердің дә ріс сабағ ынан алғ ан білімдерін бекіту, пысық тау, жынақ тау мақ сатында ө ткізілетін сабақ тың бір тү рі.

75.Білімгерлердің оқ у мотивациясы. Оқ у процесінің сабақ та, сабақ тан тыс немесе ө з бетінше орындалуына қ арамастан, оқ ытушы мен студент кө птеген талаптарғ а ұ шырасады. Оларғ а сабақ тың мақ саты, ә дісі, ғ ылыми негізділігі, оқ ытудың проблемалары сияқ ты кө птеген ә рекеттерді жатқ ызуғ а болады. Дегенмен, осылардың барлығ ына негіз болатын тағ ы бір талапты ерекше атау қ ажет. Ол – оқ ыту процесіндегі мотивация. Оқ ыту процесін екі қ ырынан қ арастыруғ а болады: оперативті жә не мотивациялы. Оқ ыту процесінің оперативті қ ыры білімгерлердің болмысты тануғ а қ ажетті теориялық білімдері мен практикалық дағ дыларын дамытуды қ амтиды. Бұ л дағ дыларды олар дайын схемаларды ү йрену арқ ылы да, ө з беттерінше оқ у арқ ылы да мең гере алады. Мотив ә рекетке іштей итермелейтін себеп, қ андай да бір қ ажеттілікті қ анағ аттандыратын тілек болып табылады.