Негізгі түсініктер білім беру әрекеті оқыту мазмүны, формасы әдістері пед қызм моделі

~Білім беру бағ дарламасы - белгілі дең гейдегі жә не бағ ыттағ ы білім берудің мазмұ ны.

Білім беру жү йесі - сабақ тастығ ы бар білім беру бағ дарламалары мен ә р тү рлі дең гей мен бағ ыттағ ы мемлекеттік білім беру стандарттары жү йесінің, оларды ә ртү рлі ұ йымдастыру қ ұ қ ық тық формадағ ы, типтегі жә не тү рдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақ тардың, сонымен бірге білім беруді басқ ару органдары жү йесінің жиыны. Бiлiм беру жү йесi қ оғ амның ә леуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль атқ арады, сондай – ақ оны ә рi қ арай айқ ындай тү седi. Ал бiлiмнiң қ алыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мә селесi – рухтың материяғ а, сананың болмысқ а қ атынасы тұ рғ ысынан зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқ а ғ ылыми теориялардан тү бiрлi айырмашылығ ы – ол бiлiмнiң қ алыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұ станымдарын, объективтiк қ атынастарды қ алыптастырады.

Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқ андай, қ азіргі заман талабына сай, ә р мұ ғ алім, ө з білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақ тардан гө рі, жаң а талапқ а сай инновациялық технологияларды ө з сабақ тарында кү нделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мә нді, қ онымды, тиімді болары сө зсіз. Бұ л жө нінде Қ азақ стан Республикасы «Білім туралы» Заң ының 8-бабында «Білім беру жү йесінің басты міндеттерінің бірі – оқ ытудың жаң а технологияларын енгізу, білім беруді ақ параттандыру, халық аралық ғ аламдық коммуникациялық желілерге шығ у» деп атап кө рсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқ андай: «Болашақ та ө ркениетті дамығ ан елдердің қ атарына ену ү шін заман талабына сай білім қ ажет.

Оқ ыту мазмұ ны

Оқ ыту - ғ ылыми білімдерді, біліктерді жә не дағ дыларды игеруі бойынша, шығ армашылық қ абілеттерін, дү ниетанымдық ты, ө негелі-ә депті кө зқ арастарды дамыту бойынша оқ ушылардың белсенді танымдық қ ызметін ұ йымдастыру мен ынталандырудың педагогикалық ү рдісі. Қ азіргі заман тү сінігі бойынша оқ ыту ү рдісінің келесі белгілері бар:

1. екі жақ ты сипаты;

2. оқ ытушы мен оқ ушылардың бірлескен ә рекеті;

3. оқ ыту жағ ынан басқ аруы;

4. арнайы жоспарланғ ан ұ йымдастрыу мен басқ ару;

5. бү тіндік пен бірлік;

6. оқ ушылардың жас дамуының жас ерекшеліктеріне сә йкестігі

Оқ ыту мазмұ ны - ө кімет арнайы таң дап анық тағ ан белгілі салада жұ мыс істеу ү шін қ ажетті адамзат тә жірбиесінің бө лшегі. Ол-оқ ытудың нә тижесі болатын білім, білік, дағ ды, тұ лғ алық қ асиеттер жиынтығ ы.

Балалардың ө зіндік дамытуына ә сер ететін негізгі фактордың бірі - ө зара қ арым-қ атынас жасау іс-ә рекетті.Сө йтіп, оқ ыту процесі –мұ ғ алімнің баламен ү немі рухани қ арым-қ атынас, ынтымақ тастық жағ дайда болуын қ ажет етеді. Оқ ыту процесінде бала тек мұ ғ алімнің ә серін қ абылдаушы ғ ана емес, оның оқ у іс-қ имылы мен ө зінің психикалық процестерін басқ ару, ұ йымдастыра білуі (іс-ә рекетін білуі, бағ алауы, ө зін-ө зі басқ ару) оқ ытудағ ы субъекті екенін айқ ындайды. Оқ ыту процесінде бала логикалық ойлау болмысының жалпы тә сілдерін қ олдануғ а жә не дербес шығ армашылық ә рекет жасауғ а дағ дыланады.

Оқ у формалары

Оқ ушылардың білім мазмұ нын игеру іс-ə рекеттері ə рқ илы формада жү зеге асып барады.
Латын сө зі «форма» тысқ ы бейне, сырттай кө рініс, қ андай да нə рсенің қ ұ рылымы дегенді аң датады. Оқ уғ а байланысты форма екі мағ ынада қ олданылады: 1) оқ у формасы; 2) оқ у-ұ йымдастыру формасы.
Дидактикалық категория ретінде оқ у формасы оқ у процесі ұ йымдастырылуының сырттай кө рінісін білдіреді. Ол оқ у процесінің мақ саттары, мазмұ ны, ə дістері мен қ ұ рал-жабдық тарына, материалдық жағ дайларына, қ атысушылар қ ұ рамы жə не т.б. элементтеріне тə уелді.
Оқ ушылар санына, оқ у уақ ыты мен орынына, іске асыру тə ртібіне орай оқ у формасы ə рқ илы болып келеді. Қ азіргі мектеп тə жірибесінде келесідей оқ у формалары қ алыптасқ ан: жеке-дара, топтық, толық сыныптық, ұ жымдық, жұ птастық, дə рісханалық жə не дə рісханадан тыс сыныптық жə не сыныптан тыс, мектептік жə не мектептен тыс, ə лбетте, мұ ндай топтастырудың (классификация) жетілген ғ ылыми негіздемесі ə зірге болмай тұ р. Дегенмен, осы тұ рғ ыдан оқ у формаларының кө птү рлілігін біршама ретке келтіру мү мкін.
Жеке-дара оқ у формасы мұ ғ алімнің бір оқ ушымен педагогикалық қ атынасқ а келуінен қ ұ ралады.
Оқ удың топтық формасында оқ ушылар ə рқ илы мү дде- мақ сатқ а орайласқ ан топтарда оқ иды, тə рбиеленеді.
Толық сыныппен жұ мыс (фронталь) формасы оқ уда мұ ғ алім бір мезетте барша оқ ушылармен, біркелкі тапсырма, міндет белгілеп, сынып қ атысушыларының бə ріне ортақ іс-ə рекеттер тө ң ірегінде бірқ алыпты оқ у жұ мыстарын алып барады.
Оқ удың ұ жымдық формасы. Бұ л оқ у тү рінің фронталь оқ у формасынан ө згешелігі: сынып оқ ушылары ө здеріне тə н ара қ атынас, ө зара ық пал жасау ерекшеліктерін сақ таумен біртұ тас, мақ сат-мү ддесі ортақ, біртекті жұ мыс бағ ытында бірігіп, бекіген ұ жым ретінде қ арастырылады.

20 Оқ ыту ә дістері, тә сілдері жә не қ ұ ралдары туралы ұ ғ ым.
Ә діс – оқ у-тә рбие жұ мыстарының алдында тұ рғ ан міндеттерді дұ рыс орындау ү шін мұ ғ алім мен оқ ушылардың бірлесіп жұ мыс істеу ү шін қ олданатын тә сілдері. Ә діс арқ ылы мақ сатқ а жету ү шін істелетін жұ мыстар ретке келтіріледі. Оқ ыту ә дістері танымғ а қ ызығ ушылық туғ ызып, оқ ушының ақ ыл-ойын дамытады, ізденуге, жаң а білімді тү сінуге ық пал етеді. Оқ ытуда ең басты нә рсе – оқ ушылардың танымдық жұ мыстары. Оқ ыту ә дістері ең анық фактілерді білуді қ амтамасыз етеді, теория мен тә жірибенің арасын жақ ындатады.
Тә сіл – оқ ыту ә дісінің элементі. Жоспарды хабарлау, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару, оқ ушылардың мұ ғ алім кө рсеткен іс-қ имылдарды қ айталауы, ақ ыл-ой жұ мыстары тә сілге жатады. Тә сіл оқ у материалын тү сінуге ү лес қ осады.
Оқ ыту тә сілдерінің тү рлері:
• ой, зейін, ес, қ абылдау, қ иялды жақ сарту тә сілдері;
• мә селелі жағ даят тудыруғ а кө мектесетін тә сілдер;
• оқ ушылардың сезімдеріне ә сер ететін тә сілдер;
• жеке оқ ушылар арасындағ ы қ арым-қ атынасты басқ ару
тә сілдері.
Сонымен тә сілдер оқ ыту ә дістерінің қ ұ рамына кіреді, ә дістің
жү зеге асуына кө мектеседі.
Оқ ыту ә дістерінің басты қ ызметі - оқ ыту, ынталандыру, дамыту, тә рбиелеу, ұ йымдастыру.
Оқ ыту қ ұ ралдары - білім алу, іскерлікті жасау кө зі. Олар: кө рнекі қ ұ ралдар, оқ улық тар, дидактикалық материалдар, техникалық оқ ыту қ ұ ралдары, станоктар, оқ у кабинеттері, зертханалар, ЭЕМ жә не ТВ, нақ ты объектілер, ө ндіріс, қ ұ рылыс.