Психологияның оқу пәні ретінде сипаттамасы

Психология — адамның жеке бірлік ретіндегі психикасын, ө зінің сан− алуан сезім, аффективтік, интеллектуалды, басқ а да туа біткен функцияларымен бірге сыртқ ы ортамен ө зара ә рекетін зерттейтін ғ ылым, кей-кезде адам мінез-қ ұ лығ ын зерттеу деп те анық талады. Қ ыруар тараулары теориялық жә не практикалық бағ ыттарды қ арастырады, қ олданбалы бағ ыттары да сан алуан: терапевттік, қ оғ амдық, кә сіпкерлік, кей жағ дайда саясаттық жә не теологиялық. Психологияның негізгі мақ саты — психиканы cубьективттік структураның, сыртқ ы ортаны байымдаумен, елестетумен жұ птасқ ан айырық ша іс-ә рекеттің негізі ретінде зерттеу.

Психологияның зерттеу объекті — осы кү ннің ө ткен ғ асырлардан бері келе жатқ ан дау мен талқ ылаудың тақ ырыбы. Бұ л кү рделі дауғ а шешім табатындай пікірлер қ алыптасқ ан ә дет-ғ ұ рып бойынша бірнешеу, атап айтсақ, психологияның зерттеу объекті — мінез-қ ұ лық пен оның қ алыптасуы; ойлау ү дірістері; эмоциялар мен пейіл; тұ лғ а; адамдар арасындағ ы қ арым-қ атынастар, т.б.

Психологияның ә ртү рлі тараулары қ олданғ ан ә діс (клинакалық немесе тә жірибелік), немесе адамның ә рекеті (жұ мыс, еске салу, есте сақ тау, еске тү сіру, сезу, тә лім тану, т.б), немесе зерттеу бағ ыты (бала дамуы мен руханияты, Келбет руханияты, жануар жан дү ниесі) арқ ылы ажыратылады.

Психологияның кей тараулары басқ а ғ ылымдармен бірге немесе ө зара кө рші зерттеу ө рістері ретінде немесе бір зерттеу ө рісінің салалары ретінде ү йлеседі. Бұ л тараулар, мысалы психологияның бір тарауы — рухани бұ зылыстарды зерттеу ү шін патологияны белгілеу ө те кү рделі, тұ лғ а патологиясын ақ ыл− ой паталогиясынан ажырату — одан ә рі кү рделі.

Ақ ыр соң ында психология мен философия арасында кө п уақ ыт бойы қ арым—қ атынас ө те жақ ын болды, ажыратылмас десе де болар, себебі бұ рын психологияпә лсапаның бір бө лімі болғ ан, ал пә лсапафизиканың ескі мағ ынасында (ағ лақ, сана, іс ә рекет, т.б. қ алыптасқ ан пә лсапа тақ ырыптары психологияда кездеседі) бір бө лімі екендігін де ұ мытпау қ ажет. Осылай психологияның кей салалары пә лсапалық тақ ырыптарды зерттеуге бағ ытталғ ан (персонализм, гуманизм, биологизм, т.б.).

Психологияны зерттеу ө рісінде басқ а да антропология, социология сияқ ты қ оғ амдық ғ ылымдармен де соқ тығ ыстыруғ а болады.

Ең аяғ ында психологияны теориялық немесе практикалық жағ ынан анық тау — бү гінгі кү ннің шешілген мә селесі емес.

11) Оқ ыту ә рекетін ұ йымдастыру жоспарлау Оқ ытуды ұ йымдастыру формалары тү сінігінің мә ні. Оқ ытуды ұ йымдастыру формаларының даму тарихы. Сабақ – оқ ытуды ұ йымдастырудың негізгі формасы ретінде. Сабақ тү рлері мен қ ұ рылымы. Сабақ қ а қ ойылатын талаптар. Оқ туды ұ йымдастырудың қ осымша формалары.

Оқ ытуды ұ ймдастыру туралы тү сінік. Оқ ыту жұ мысының ұ йымдастыру формасының даму тарихы. Сабақ – оқ ыту процестерін ұ йымдастырудың негізгі формасы. Сабақ тан бақ са да оқ ыту формалары. Мектеп тарихында оқ ытудың сыныптық – сабақ тың жү йесінің дамуы.

Сабақ тың қ ұ рылымы жә не типологиясы. Оқ ушылардың сабақ та оқ у іс-ә рекетін ұ йымдастырудың фронтальді, топтық, жекелік формасы. Мұ ғ алімнің сабақ қ а дайындығ ы. Тақ ырыптың немесе сабақ жоспары, сабақ анализі. Мектепте сабақ тың нә тижелілігін жоғ арлату жолдары. Ә р тү рлі оқ ыту тә рбиелік мекемелердегі, мектептегі, шағ ын кешенді мектептегі сабақ тың қ ұ рылу ерекшелікері.

Оқ ыту жұ мысын ұ йымдастырудың басқ а да формалары: тә жірибе жә не семинарлар жә не олардың оқ ыту жү йесіндегі орны, факултативті сабақ, оқ у экскурсиялары, экскурсияларды жү ргізудің дидактикалық негізі, жекеше жә не топтық консултация ұ йымдастыру оқ ыту мү мкіндігін ескерту, оқ у шеберханасында жә не сабақ тан тыс жұ мыстар жү ргізу (пә ндік ү йірмелер, студия, клуб, олимпиада жарыстар).

Оқ ушылардың ү й жұ мысы жә не оның білімді игерудегі ролі. Оқ ушылардың ү й жұ мысы нормасы. Оқ ушылар ү й жұ мысын оқ ытудағ ы ережесі. Оқ ушыларда ү й жұ мысындағ ы қ абілет пен дағ дының қ алыптасуы. Мұ ғ алімнің оқ ушыларды ө здік білім алуғ а дайындауы. Оқ ушылардың кітаппен жә не басқ а да білім кө здерімен жұ мыс істеуі.

Психологияны оқ ыту ә дістемесі психология ғ ылымының негізгі базалық саласына жатады. Психологияны оқ ыту ә дістемесінің пә ні білім беру (оқ ыту мен тә рбие) ү рдісін ұ йымдастырудың психологиялық заң дылық тары, қ ұ ралдары мен тә сілдері болып табылады.

жоспар – бұ л, білім негіздерін шығ армашылық жолмен игеруге оқ ушылар қ ызметінің белсенділігін арттыруғ а ық пал ететін мұ ғ алімнің шығ армашылық ойлауының айнасы.

Ә р сабақ бойынша жоспар оқ ып жатқ ан материалдың кө лемі мен мазмұ нын, сабақ тың кезең дерінің ретін, оқ ушылар қ ызметінің тү рін, жабдық талуын, ү й жұ мысының кө лемін кө рсетеді.

Оның қ ұ рылымы мұ ғ алімнің тұ лғ алық ерекшеліктеріне, оның жұ мысына, оқ ушылар санына тә уелді.

Оқ у процесін ұ йымдастырушы мұ ғ алім ү шін іс-ә рекеттің қ ұ рылымын білу ө те маң ызды. Оның негізгі компоненттерінің тізбегін беруге болады. Олар: мотив, мақ сат, міндеттер, мазмұ н, қ ұ ралдар, тү рлер, ә дістер жә не амалдар нә тижесі. Таным ә рекетінің барлық осы компоненттерін тек қ ана мұ ғ алім емес, оқ ушылар да мең геруі тиіс. Ә рбір компоненттің ө зіндік ерекшеліктерін жә не іс-ә рекетте алатын орнын субъекті ой елегінен ө ткізгені жө н.

Оқ ыту процесінің екі жақ ты ү рдіс екенін ұ дайы есте сақ тай отырып, алғ а қ ойғ ан мақ сатқ а мұ ғ алім мен оқ ушының бірлескен ә рекеті арқ ылы жү зеге асыруғ а батыл қ адам жасау қ ажееттілігі - бү гінгі кү ннің талабы. Ө кінішке орай, кө п жағ дайларда таным ә рекеттеріне оқ ушылар белсенді араласа алмай, енжар бақ ылаушы, тың даушы, орындаушы кү йінде қ алып отыратын жағ дайлар жиі кездеседі. «Білім алуғ а ү йрету» оқ ытушы қ ызметі, «Білім алуғ а ү йрену, оны жү зеге асыру» оқ ушының іс-ә рекетін танытады.,

12) жұ мыстың баршағ а бірдей формасы Ә дістемелік жұ мыс – бұ л ғ ылым мен педагогикалық озат тә жірибе жетістіктеріне жә не оқ у - тә рбие жұ мысының нақ тылы жағ дайына сү йене жү ргізілген, ө зара байланысты іс - ә рекеттер мен шаралар жү йесі, ол ә рбір мұ ғ алім мен тә рбиешінің біліктілігін, кә сіби шеберлігін жан - жақ ты арттыруғ а бағ ытталғ ан (мұ ғ алімдердің ө з бетімен кә сіби білімін кө теруін, ө зін - ө зі тә рбиелеу, жетілдіру шараларын басқ аруды қ оса) шаралар, педагогикалық ұ жымның ілімдік мү мкіндік шамасын дамыту жә не арттыру, сайып келгенде, оқ у - тә рбие жұ мысын жетілдіру, нақ ты оқ ушыны білім, тә рбие алу жә не даму дең гейіне жеткізу
Ә дістемелік жұ мыс – педагог кадрлардың ғ ылыми - ілімдік, кә сіптік, ә дістемелік, мә дени дең гейін сапалы кө теру бойынша ұ жымдық, топтық, жеке жұ мыстар жү йесін қ осатын кешенді жә не шығ армашылық даму ү рдісі. Ол – оқ у - тә рбие жұ мысын басқ ару, мұ ғ алімдерді жоғ ары ә дістемелік мә дени рухта тә рбиелеу жә не ө з ең бегінің сапасы мен нә тижесінде талап қ оя білудің маң ызды бағ ыты – оқ ыту тә жірибесінде ұ тымды, тиімді ә дістерді шығ армашылық пен игеру, бұ л оқ ушылардың танымдық, ойлау қ ызметін жандандырып, терең, берік білімді, іскерлік пен дағ дыны қ алыптастыратын болады.

Мектептегі мұ ғ алімдермен жү ргізілетін ә дістемелік жұ мыстар
Мектептегі ә дістемелік жұ мыс – ө зінің ғ ылыми - теориялық жә не ә дістемелік дайындығ ы мен кә сіби шеберлігін арттыру мақ сатында мұ ғ алімдердің жү йелі тү рде жү ргізетін ұ жымдық жә не жеке іс - ә рекеттері.
Ә дістемелік жұ мыстың мақ саты: педагогтардың кә сіби шеберлігін жетілдіру.
Ә дістемелік жұ мыстың міндеттері:
1. Мұ ғ алімдерге оқ ушыларды оқ ыту мен тә рбиелеудің жә не дамытудың қ ағ идалары мен ә дістемелік тә сілдерін жү зеге асыруғ а кө мек беру.
2. Мұ ғ алімдерді педагогикалық бағ ыттағ ы шығ армашылық ізденіске тарту.
Ә дістемелік жұ мыстарды ұ йымдастыру формалары: педагогикалық кең естер, ә дістемелік кең естер, ә дістемелік бірлестіктер, проблемалық шығ армашылық топтар, ғ ылыми - практикалық конференциялар, педагогикалық оқ улар, шығ армашылық есептер, теориялық семинарлар мен семинар - практикумдар, озат тә жірибе мектебі, жас мамандар мектебі.

Топтық жұ мыс ұ тымды, тиімді болу ү шін белгіленген тапсырмалар мен топтың қ ызметі стратегиялық тұ рғ ыдан дұ рыс қ ұ рылуы тиіс, олар топта тиімді жұ мыс істеуге ынталандырып/қ амтамасыз етіп, жоғ ары дең гейдегі оқ ытуды, ойлауды жә не тү сінуді дамыту ү шін қ олданылады

Топтық жұ мыс жеке шешуге болатын тапсырмаларды емес, анағ ұ рлым кү рделі тапсырмаларды шешуді кө здейді. Кез келген команда барлық мү шелері білетін жә не тү сінетін жалпы ережелерді

Топтар тү рлі тә сілдермен қ ұ рылуы мү мкін. Кей кездері мұ ғ алімдер (жә не оқ ушылар) ә ріптестерінен (немесе достарынан) бірге жұ мыс істеуін ө тінеді, басқ а жағ дайларда кездейсоқ іріктеп алынғ ан топтар қ ұ растырылады. Ал кейде топтар жекелеген мү шелердің нақ ты бір мық ты қ асиеттеріне қ арай қ ұ рылады. Топтың қ андай тә сілмен қ ұ рылғ анына қ арамастан, жаң адан қ ұ рылғ ан кез келген топқ а бір-бірімен жұ мыс істеу сипатына, дағ дылары мен стиліне икемделіп, бейімделуге уақ ыт талап етіледі. Табысты топтар осы айырмашылық тардың артық шылығ ын пайдалануды, оларды бастапқ ы кезең де анық тауғ а жә не тиісінше топтың қ ызметін ұ йымдастыруды бірден ү йренед