Орытынды

Қ ызметкерлердің басқ ару мә нісі, бұ л қ онақ ү й дең гейінде жұ мыс кү шін қ алыптастыру, бө лу, қ айта бө лу процесіне, қ онақ ү йдің тиімді жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету, ә рі оғ ан тартылғ ан қ ызметкерлерді жан-жақ ты дамыту мақ сатында қ ызметкердің ең бек ету сапасын пайдалану ү шін ө зара байланысты ұ йымдастырушылық - экономикалық ә рі ә леуметтік шаралардың кө мегімен жү йелі жоспарлы ұ йымдастырылғ ан тү рде ық пал жасау.

Персоналды басқ ару немесе персонал менеджменті тү сінігіне қ ызмет тү рлерінің жү йесі, ең алдымен басқ арушылық, жеке менеджерлер жә не барлық басқ ару аппараты кіреді. Қ онақ ү й шаруашылығ ы абстрактілі ең бек кү шін іздейді, алайда нақ ты адамдармен жұ мыс істейді. Бұ л персонал менеджментінің функциясының екі бағ ытын ашады: адамдарғ а жетекшілік ету, сандық кө рсеткіштермен есептік-аналитикалық жұ мыс.

Қ онақ ү й персонал менеджментінің ү ш дең гейі немесе ө лшемдері бар: оперативтік, тактикалық жә не стратегиялық. Олар ә р тү рлі тапсырмалар масштабы мен оларды орындау уақ ытымен қ амтылғ ан.

Қ онақ ү й персоналын басқ арудың негізгі функцияларына: жоспарлау, персоналды дамыту мен бағ алау; оны ақ паратпен қ амтамасыз ету жү йелері; жұ мыс уақ ытындағ ы менеджмент; кә сіпкерліктің дамуы жә не кә сіпкерлерді дайындау; персоналдың іскерлік белсенділігі қ ағ идасын ө ң деу; персонал маркетингі жатады.

Кө птеген қ онақ ү й шаруашылығ ы ә лі де қ иын экономикалық жағ дайда тұ р. Онда персонал жұ мысына жоғ ары талаптар қ ойылады. Жұ мысқ а алу қ ысқ артылады, қ ысқ артылғ андар саны кө бейеді. Оперативті жұ мыстардың ү здіксіз болуы перспективті жоспарлауғ а кедергі болады, алайда бұ л стратегиялық ойлаудың қ ажеттілігін жоғ арылата тү седі.

Елімізде қ онақ ү йді салар уақ ытында ірі, бес жұ лдыздық отельдерге емес, керісінше шағ ын жә не азаматтардың қ алтасы кө теретін ың ғ айлы, сондай-ақ қ ызмет кө рсету сапасы бес жұ лдыздық тан кем емес қ онақ ү йлерге кө п кө ң іл бө лінеді.

Қ онақ ү й қ онақ ү й шаруашылығ ыдары кө рсетілетін қ ызметтің жаң а тү рлерін ойлап шығ ара білу керек. Сондай-ақ бұ л қ онақ ү й шаруашылығ ыдар талғ амның, технологияның жә не бә секелестердің ө згеруіне байланысты инновациялық процесті басқ ара білу қ ажет. Кез-келген қ онақ ү й ө німі белгілі-бір ө мірлік циклды басынан кешеді:

- барлық қ ызмет тү рі уақ ыт ө те келе ескіреді, сол себепті қ онақ ү й ескірген ө німді алмастыру ү шін жаң а ө німді ө ндіру қ ажет;

-қ онақ ү йдің басқ армасы ө з ө німінің ескіргенін сезе білу қ ажет жә не соның негізінде ө з ө німінің ө мірлік циклінің толық ө туіне байланысты маркетингтік стратегиясын ө згерту қ ажет.

Мамандардың айтуы бойынша талғ амның, технологиялардың жә не бә секелестердің тез ө згеруіне байланысты қ онақ ү йлер тек қ олда бар ө німдерге арқ а сү йей алмайды. Себебі, клиенттер жаң арғ ан, жақ сарғ ан ұ сыныстарды кү теді. Бә секелестік бұ ндай қ ызметтердің пайда болуын қ амтамасыз етеді. Кә сіби зерттеулер мен жаң ашылдық қ а қ арамастан бірде-бір қ онақ ү й ө німдеріне жең іс оң айлық пен келмейді.

Барлық қ онақ ү й қ онақ ү й шаруашылығ ыдары нарық тық даму тенденциясын мұ қ ият қ адағ алап отыру қ ажет. Нарық қ а жаң а ө німді ұ сынуғ а дайын болу қ ажет. Қ онақ ү йлерге жаң а ө німді жасаудың арнайы бағ дарламасы қ ажет. Мамандардың айтуы бойынша, барлық компаниялардың барлық табыстардың жартысын осыдан 10 жыл бұ рын болмағ ан ө німдер береді.

Персоналды басқ аруды дамыту

Жеке ү лесті бағ алау қ онақ ү й шаруашылығ ыда ұ зақ уақ ыт жұ мыс істейтін қ ызметкерлер мен қ ызметшілер ү шін қ олданылады. Ең бек ету нә тижесі саны бар, уақ ыт ө лшемімен салыстырылатын дайын ө нім, жұ мыс пен қ ызмет кө рсету бола алады.

Жеке ү лесті бағ алаудың мынадай бірнеше қ ағ идатты ережелері бар:

Қ ызметкердің ең бек ету ү лесі заттай немесе ақ шалай нысанда саны болуы ә рі уақ ыт ө лшемімен салыстырылуы тиіс (табыс, ө нім, пайда).

Ең бек ету ү лесін қ ызметкер дербес (жұ мысшы, коммерциялық агент ү шін) енгізеді немесе оның тікелей басшылық етуімен (бө лім бастығ ы) қ амтамасыз етіледі.

Қ ызметкерлер қ ұ рамының бір санаты (жұ мысшылар немесе қ ызметшілер) шегінде ү лесті бағ алау бір ә дістің кө мегіміен жү зеге асырылады.

Жұ мыс орындарының ү лгілері; есептік кезең ішіндегі жұ мыс нә тижелері; жеке ү лесті бағ алау ә дістемесі; бағ аланатын қ ызметкер туралы кадрлық деректер бағ алау ү шін бастапқ ы мә ліметтер болып табылады.

Кадрлар бө лімінің бастығ ы қ ызметкерді барынша жоғ ары лауазымғ а ауыстыру мү мкіндігі болса да осы ә дісті қ олдануы мү мкін. Бұ дан кейін қ ызметкердің қ ызметтегі жеке ү лессі қ алай анық талатын болады жә не қ онақ ү й шаруашылығ ы осы қ ызметкердің кө мегімен ие болып отырғ ан кіріс анық талатын болады, оны басқ а лауазымғ а ауыстыру туралы шешім қ абылдау оң ай болады.

Сондай-ақ осы ә дісті жалақ ыны аудару кезінде қ олдануғ а болады. Мә селен, егер қ ызметкер тапсырманы жоғ ары ең бек сапасымен орындаса немесе жоспарды асыра орындаса, онда оның жалақ ысын кө теруге болады.

Егер керісінше қ ызметкер тиімсіз жұ мыс істесе жә не қ онақ ү й шаруашылығ ы оның кө мегімен барынша жоғ ары кіріс алуы мү мкін болса, қ ызметкерді материалдық жоспарда жазалау қ ажет. Одан кейін біраз уақ ыттан кейін (3-4 ай) оның жеке ү лесін қ айта тексеру керек.

Жеке ү лесті бағ алаудың бірқ атар артық шылығ ы бар: ө ндірістің қ орытынды нә тижесіне мақ сатталу, ең бегі бойынша ақ ы тө леу, қ ызметкерлердің салымын саралау, материалдық жә не моралдық кө термелеудің ү йлесуі.

Қ ызметкерлерді басқ ару – қ ызметкерлер объектісі болып табылатын басқ ару қ ызметінің ө зіндік ерекшелігі бар тү рі. Қ ызметкерлерді басқ ару міндеттерді орындау тә сілдерін, жұ мыстың орындалуына сай келетін қ ызметкерлерді іріктеу ү шін ғ ылыми талдауды пайдалану, қ ызметкерлерді тиісті оқ умен қ амтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жү йелі ә рі дұ рыс пайдалану сияқ ты ғ ылыми басқ ару теориясының негізгі қ ағ идаттарын басшылық қ а алады. Қ ызметкерлерді басқ ару – қ ызметкерлер объектісі болып табылатын басқ ару қ ызметінің ө зіндік ерекшелігі бар тү рі. Қ ызметкерлерді басқ ару міндеттерді орындау тә сілдерін, жұ мыстың орындалуына сай келетін қ ызметкерлерді іріктеу ү шін ғ ылыми талдауды пайдалану, қ ызметкерлерді тиісті оқ умен қ амтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жү йелі ә рі дұ рыс пайдалану сияқ ты ғ ылыми басқ ару теориясының негізгі қ ағ идаттарын басшылық қ а алады. Ү шін жағ дайды қ амтамасыз ету, оның ұ йымдастырылу, ө зіндік тә ртіп дең гейін арттыру, қ ызметкерді бекіту.

Қ ызметкерлерді басқ ару моделі:

1. білімді кең ейту, біліктілікті арттыру ә рі ү здіксіз жетілдіру ү шін жағ дай жасау;

2.шаруашылық шешімдерді қ абылдауда қ ызметкерлердің ө кілеттіктерін кең ейту барысында уә ждемелік бағ дарламалар пакетін пайдалану;

3. қ онақ ү й шаруашылығ ыың барлық қ ызметкерлеріне бө лінетін жаң а моральдық қ ұ ндылық тарды қ алыптастыру;

4.адам ресурстарын икемді ә рі бейімдеп пайдалану, қ ызметкерлердің шығ армашылық жә не ұ йымдастырушылық белсенділігін арттыру, ізгілікке бағ ытталғ ан мә дениет шараларының ұ йымдастырылуын қ алыптастыру.

Қ ызметкерлерді басқ арудың мақ саты:

- нарық тық жағ дайда қ онақ ү й шаруашылығ ының бә секеге қ абілеттілігін арттыру;

- ө ндірістің тиімділігін арттыру жә не жоғ ары пайда алуғ а қ ол жеткізу;

- ұ жымның жоғ ары ә леуметтік-тиімді жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету болып табылады.

Қ ойылғ ан міндеттерді ойдағ ыдай орындау мынадай міндеттердің шешілуін талап етеді:

- қ онақ ү й шаруашылығ ының жұ мыс кү шіне қ ажеттілігін қ ажетті кө лемде ә рі талап етілетін біліктілікпен қ амтамасыз ету;

- қ ызметкерлер мен ұ жымның ә леуетін толық пайдалану;

- ең бектің жоғ ары ө німділігі орнық ты ұ жымды қ алыптастыру;

- қ ызметкерлердің мұ қ таждық тары мен мү дделерін қ амтамасыз ету;

- ө ндірістік жә не ә леуметтік міндеттерді келісу;

- қ ызметкерлерді басқ арудағ ы жоғ ары тиімділік, жұ мыс кү шіне шығ ындарды қ ысқ арту кезінде қ ызметкерлерді басқ ару мақ сатына қ ол жеткізу.