Онақ үй персоналын инновациялық басқару

Елбасы Н. Назарбаев 2004 жылғ ы «Бә секеге қ абілетті Қ азақ стан ү шін, бә секеге қ абілетті экономика ү шін, бә секеге қ абілетті халық ү шін» деген Жолдауында: «Біздің келешегі бар барлық қ азақ стандық, ауқ ымды ө ң ірлік жә не аймақ тық кластерлерді айқ ындап алуымыз керек» деп атап кө рсеткен болатын. Ү кімет, жергілікті атқ арушы огандар, ғ алымдар, инновациялық қ ұ рылымдар ел экономикасын дамытудың осынау басты бағ ытын саралады.

Осы мақ сат президенттің 2005 жылғ ы «Қ азақ стан экономикалық, ә леуметтік жә не саяси жедел жаң ару жолында» деп аталатын қ азақ стан халқ ына Жолдауында айқ ын белгіленген. Онда басқ а да шаралармен бірге биылғ а жылдың ортасына қ арай нарық тың туризм, мұ най – газ машиналарын жасау, тамақ жә не тоқ ыма ө неркә сібі, кө лік – логистикалық қ ызмет кө рсету, металлургия жә не қ ұ рылыс материалдары сияқ ты салаларда, кемінде 5-7 кластерін жасау мен дамытудың жоспары болуы міндет етіп қ ойылғ ан. Ел экономикасының шикізаттық емес салаларындағ ы ұ зақ мерзімдік мамандануын, міне осылар айқ ындауғ а тиіс.

Қ азіргі таң да Қ онақ ү й шаруашылығ ы инновация шаруашылық басқ ару жү йесіне ене бастады. Ол – кластерлік даму, кластерлік ү йлестіру, аймақ тардағ ы қ онақ ү й шаруашылығ ыдарды жеке- дара емес, басын қ осып, ұ ялас ұ жым ретінде даму ү лгісін енгізу. Соң ғ ы жылдары кө птеген елдер осындай тиімді басқ ару жү йесін қ арқ ынды тү рде игере бастады.

Кластер жә не ө ндірістік топ – бұ л географиялық жағ ынан бір аймақ та орналасқ ан ө зара байланысты компаниялар жә не белгілі бір сала бойынша іс-ә рекет жасайтын, жалпы мақ саты бір немесе бір-бірін толық тырып отыратын компаниялар. Кластер дайын ө нім ө ндіруші, жетілдіруші жә не ә р тү рлі ө нім шығ аруда бір-бірін толық тырушы қ ызмет кө рсететін салалар. Олардың кө лемі ө те ұ лкен болады жә не шикізатты ө ң деуден бастап, ө ндірістік тауарларды жалпы тұ тыну жағ ынан жоғ ары технологияларды қ олданып, ө німнің ә р тү ріне қ арай маманданады. Кластерлер ө здерінің кө лемі жағ ынан даму дең гейіне бейім, ауқ ымы бойынша ө згермелі болып келеді. Кластерлер шекарасы жаң а фирмалар мен салалар пайда болғ анда немесе кейбір салалар шығ ынғ ы ұ шырағ анда ө згереді.

Кластерлер нарық ты экономикағ а икемді, ө ндіріс салаларын бір-бірімен байланыстырушы жә не соң ғ ы ақ параттарды, технологияларды пайдалануғ а бейім.

Туристік кластердің ө зегі қ ызметтерді жеткізушілер, ө згеше айтқ анда, Қ азақ станғ а шетелдік туристер тарту бойынша қ ызметтер ұ сынатын туристік агенттіктер болып табылады. Қ онақ ү йлер, демалыс ү йлері, кө лік компаниялары да сондай-ақ туристік бсзестің маң ызды буындары болып табылады.

Қ онақ ү й бә секелестік ортада инновация жаң алық енгізу арқ ылы жетістікке жете алады немесе жаң а тә сіл қ олдану арқ ылы қ ол жеткізе алады. Бә секелестік кү ресте екі мә селені мең геріп, бә секеге қ абілетті жаң а тә сілдерді, мысалы: тауардың сырт бейнесін жә не бағ асын ө згерту, сапалық қ асиеттерін арттыру сияқ ты ә р тү рлі ә дістерді қ олданады.

Инновация тауардың жаң а дизайн ү лгісін маркетингтік ө ткізу арналары жә не ө ндіріс орындарында жаң а ү лгіде немесе қ ызметкерлердің білімін арттыру арқ ылы енгізілуі мү мкін.

Қ азіргі экономикалық дамудың негізгі сипаттамаларының бірі озық ғ ылыми-технологиялық ә зірлемелердің негізінде белгілі-бір уақ ыт кезең інде жасалғ ан технологияларды кезең -кезең імен ауыстыру процесімен байланысты оның ә ркелкі сипаты болып табылады.

Сондық тан, инновациялық ғ ылыми-техникалық даму бағ ыттары тө мендегідей:

Жоғ ары технологияларды қ алыптастыруғ а, оның ішінде шетелдік те, салааралық та технологиялар трансферттерінің тиімді жү йесін жасауғ а жә рдемдесу;

Жоғ ары ғ ылыми-техникалық ә леуеті бар ғ ылыми-техникалық жә не ө неркә сіптік қ онақ ү й шаруашылығ ыдар мен қ онақ ү й шаруашылығ ыдар желісі бар қ алаларда қ азіргі заманғ а ғ ылыми жә не инновациялық инфрақ ұ рылымды жасап, оларды қ олдау;

Қ азіргі заманғ ы ғ ылыми-техникалық бағ ыттардың жаң а материалдар мен химиялық технологиялар; ақ параттық технологиялар салаларында зерттеулер жү ргізу ү шін қ ажетті жағ дайлар жү ргізу.

Қ онақ ү йді инновациялық басқ аруда тө мендегідей қ озғ аушы кү штерді пайдалану қ ажет:

жаң а нарық ты іздестіру, жаң а ө німдер мен қ ызметтерді оң тайластыру, тұ тынушылар ү шін сервисті жақ сарту, технологияны ойластыру жә не оны қ олдану, тауарды тарату ә дісін жетілдіру, табиғ и ресурстарды молайту, кү рделі қ аржы мен пайданың қ айтарымын қ айтару;

мақ саттылық, яғ ни мақ сатты айқ ын белгілеу, шаруашылық тың ұ зақ мерзімін болжалдай білу, қ ысқ а мерзімді иіндеттерді ұ дай қ адағ алап, қ ажетті ө згертулер енгізіп отыру;

тиімділік пен сапаны ұ штастыру, тауарды ө те жақ сы жә не ә рі арзан шығ арудың жолдарын іздестіру.

Қ онақ ү йдегі жаң а ө німді ө ндірудің коммерциялық тиімділігі

Отельге шетел тә жірбиесін қ олдансақ. 70- жылдардың соң ына қ арай АҚ Ш-ғ ы «Марриотт» компаниясы қ онақ ү й қ ызметі нарығ ы қ алаларда ө те кең тарады. Оларғ а провенциалды жә не қ ала сыртындағ ы қ онақ ү й концепциясы қ ажет болды. Жаң а ө німді шығ ару кезінде «Мариотт» ө зінің ресурстарын негізгі бизнес-тұ рғ ын ү йге шоғ ырландыруды кө здеді.

Жаң а ө нім концепциясы Картиярд Марриот деп аталды. Бұ л жаң а ө німді жасауғ а «Марриотт» ө зінің ә р бө лімшелерінен қ ызметкерлерді таң дап алды. Компания бә секелестер мен нарық ты кең кө лемде талдай келе жаң а қ онақ ү йдің жобасын жасауда мыналарды ескеру қ ажет: - уақ ытша тұ ратын адамдарғ а арналу қ ажет.;

-150 номерден аспау қ ажет:

- ү йдегідей жайлылық ты қ амтамасыз ету.

«Марриоттың» жасағ ан зерттеулері қ онақ ү йлерге қ арағ анда ү йдегі жайлылық ты қ алайтын клиенттердің кө п екендігін кө рсетті. Яғ ни, «Марриотт» нарық тың осы сегментімен жұ мыс жасауғ а кірісті, ол:

- «Марриотт» жү йелерінің қ онақ ү йлерінің клиенттерін тартып алмау;

-шектелген менюлі рестораны болуы қ ажет;

- бірге пайдаланатын бө лмелер мен ә ртү рлі жиналыстарғ а арналғ ан бө лмелердің ауданы ү лкен болмау керек.

Қ онақ ү й қ онақ ү й шаруашылығ ыдары кө рсетілетін қ ызметтің жаң а тү рлерін ойлап шығ ара білу керек. Сондай-ақ бұ л қ онақ ү й шаруашылығ ыдар талғ амның, технологияның жә не бә секелестердің ө згеруіне байланысты инновациялық процесті басқ ара білу қ ажет. Кез-келген қ онақ ү й ө німі белгілі-бір ө мірлік циклды басынан кешеді:

- барлық қ ызмет тү рі уақ ыт ө те келе ескіреді, сол себепті қ онақ ү й ескірген ө німді алмастыру ү шін жаң а ө німді ө ндіру қ ажет;

-қ онақ ү йдің басқ армасы ө з ө німінің ескіргенін сезе білу қ ажет жә не соның негізінде ө з ө німінің ө мірлік циклінің толық ө туіне байланысты маркетингтік стратегиясын ө згерту қ ажет.

Мамандардың айтуы бойынша талғ амның, технологиялардың жә не бә секелестердің тез ө згеруіне байланысты қ онақ ү йлер тек қ олда бар ө німдерге арқ а сү йей алмайды. Себебі, клиенттер жаң арғ ан, жақ сарғ ан ұ сыныстарды кү теді. Бә секелестік бұ ндай қ ызметтердің пайда болуын қ амтамасыз етеді. Кә сіби зерттеулер мен жаң ашылдық қ а қ арамастан бірде-бір қ онақ ү й ө німдеріне жең іс оң айлық пен келмейді.

Барлық қ онақ ү й қ онақ ү й шаруашылығ ыдары нарық тық даму тенденциясын мұ қ ият қ адағ алап отыру қ ажет. Нарық қ а жаң а ө німді ұ сынуғ а дайын болу қ ажет. Қ онақ ү йлерге жаң а ө німді жасаудың арнайы бағ дарламасы қ ажет. Мамандардың айтуы бойынша, барлық компаниялардың барлық табыстардың жартысын осыдан 10 жыл бұ рын болмағ ан ө німдер береді.

Жаң а ө німді алудың 2 ә дісі бар: 1) ө німді шеттен сатып алу, яғ ни тұ тастай қ онақ ү йді немесе қ онақ ү йдің франчайзингін сатып алады. Жаң а қ онақ ү й ө німін жасау мен ө ндіру ө те кө п шығ ынды қ ажет ететіндіктен кө птеген компаниялар жұ мыс істеп тұ рғ ан қ онақ ү йді сатып алғ анды жө н кө реді. Қ онақ ү й қ онақ ү й шаруашылығ ыы ө зінің жеке меншік зерттеу жә не жасау бө лімшелерін қ ұ ру негізінде ө здері жаң а ө нім жасай алады. Осы бө лімшелердің қ ызметінің негізінде пайда болатын жаң а тауарлық белгіні, жаң арғ ан ө німді, жақ сарғ ан ө німді, ерекше ө німді «жаң а ө нім» деп атайды. Қ онақ ү й басшыларының алдында 2 негізгі мә селе тұ р. Сә тсіздіктің ө те ү лкен қ аупі бар тауарды жасау ма, ә лде ескіні пайдалана беру ма. Қ абылданғ ан шешім нарық қ а жаң а ө німді жасап шығ арудың жү йелі процсесін жоспарлауғ а септігін тигізеді.

Қ онақ ү й бизнесі - бұ л нарық тық қ атынастар дамуының тиімді формасы болып табылады. Ә лемдік тә жірибе кө рсеткендей шағ ын бизнес нарық конъюнктурасының ө згерісіне оперативті жауап беріп, нарық тық қ ажеттіліктеріді қ амтамасыз етеді.

Франчайзингтің ең бек ресурстарын қ олдануда маң ызы зор. Франшизалар жаң а жұ мыс орындарын туғ ызып, жұ мыссыздық ты азайтуғ а жә рдемдеседі. Сонымен қ атар, франчайзер франчайзиге кө мек кө рсете отырып, оны кадрларын даярлайды, олардың мамандану дең гейін кө тереді.Осылайша халық тың мамандану, біліктілік дең гейін жоғ арылатады.

Дамығ ан елдерде кә сіпкерліктің ү лкен бө лігі франчайзинг келісім-шарты бойынша қ ызмет етуде. Себебі, шағ ын жә не орта бизнесті жү ргізудің тиімді формасы болып табылады. Франшизаны сатып алып, қ ысқ а мерзімде пайданы ә келетін бизнесті қ онақ ү й шаруашылығ ыдастыру бастап келе жатқ ан кә сіпкердің қ олынан келеді. Франчайзингті қ олдану жаң а жұ мыс орындарының пайда болуына, жаң а технологиялардың енуіне, нарық ты кепілденген тауарлар мен қ ызметтермен қ амтамасыз етуге септігін тигізеді.

Қ онақ ү йлерді шетелдік тә жірибе арқ ылы дамыту

Ә лемдік нарық та Хилтон қ онақ ү й жү йесіне жетістік ә келген жаң алық тар қ ызмет кө рсету мен маркетинг саласындағ ы инновациялар болып табылады. Компания ең алғ аш болып сыйлық тар мен ескерткіштерді сататын дү кендерді қ ойды. Алғ аш рет барлық номерлер қ азіргі таң дағ ы болуғ а тиісті барлық қ осылғ ыштармен жабдық талды, олар: кондиционер, телефон, автоматты тү рде басқ арылатын есіктер. 1994 жылы Хилтон кірер есіктің автоматты тү рде ашылуын, жабылуын, блокқ а қ ойылуын қ амтамсыз еткен ә лемдегі ең алғ аш қ онақ ү й жү йесі болып табылады. Ал, 1959 жылдан бастап, компания ә уежайда арнайы қ онақ ү й аша бастады. Бұ л қ онақ ү йлерде ә уежолшылар мен ә уе компанияларының жазғ ы уақ ытындағ ы жұ мысшылар аялдағ ан. Тағ ы бір инновация болып тұ рақ ты клиенттерді марапаттайтын Хилтон Хонорс бағ дарламасы табылады. Одан кейінгі қ онақ ү й қ ызметі нарығ ында ең керемет инновация Фестиваль Криз компаниясымен бірлесіп ұ сынғ ан жоба- тең із круизі.

Сонымен қ атар, Конрод Хилтонның компаниясы қ онақ ү й бизнесінде ең алғ аш болып франчайзинг жү йесін енгізіп оны кең дамытты. Кейіннен бұ л жү йені оның барлық бә секелестері енгізе бастады.

Хилтон қ онақ ү й жү йесінің ең ү здік инновациясы Конрад Хилтон дү ниеден ө ткеннен кейін ә лем электронды эрағ а ө ткенде пайда болды. Хилтон қ онақ ү й жү йесі ә лем ә лі танып білмеген е бизнес жә не ІТ технологияларды ең алғ аш енгізген болатын. Бү гінгі таң дағ ы бә секелестер Хилтон қ онақ ү йінің бұ рында басынан ө ткен тенологиялық ө згерістерге бейімделу керек болып жатыр. Сонау 1973 жылы Хилтон Хотеліс ә лемдік қ онақ ү й бизнесінде бірінші болып ақ паратты –сұ рау жү йеіс Хилтонды енгізген болатын. Оның кө мегімен клиенттер алыста отырып, бос номерлер жайлы ақ парат алып, оларды темір жол жә не ә уе жол билеттерімен қ оса брондауғ а мү мкіндігі болды. Бұ л жү йенің тиімділігі барлық ү міттерді ақ тады; себебі, бұ л жү йе 26 жыл бойы жұ мыс істеп тек қ ана 1999 жылы ғ ана оны қ азіргі талаптарғ а сай Хилстар ауыстырды. Бұ л жү йе ә лемнің 500 аса қ онақ ү йін қ амтыды.

1985 жылы корпорация АҚ Ш-ғ ы барлық аймақ тық кең селер мен қ онақ ү й комплекстерін бір жү йеге біріктірген Жаң а Answer Net маркетингтік жү йесін пайдалана бастады. Он жыл ө ткеннен кейін қ онақ ү й бизнесінде бірінші болып интернет порталын ашты.

Қ онақ ү йдегі инновация ретінде қ онақ ү й бизнесін кө рші сала –ойын индустриясымен біріктіру болып табылады.

Бұ л интеграция сонау 60-шы жылдардың соң ына қ арай АҚ Ш-тың ойын орталығ ы Лас-Вегаста екі ерекше қ онақ ү й Лас-Вегас Хилтон басталғ ан болатын. Бұ лардың басқ а қ онақ ү йден ерекшелігі, бұ л қ онақ ү йлер бір уақ ытта ойын залдары ретінде қ аралды. Бұ ғ ан дейін Лас-Вегаста қ онақ ү й бө лек, казион бө лек салынатын. Тек Конрад Хилтон ө мір сү ру мен жақ сы уақ ыт ө ткізу ойын залдарын біріктіру идеясын жү зеге асырды. Бұ л клиентерге қ осымша қ ызмет кө рсету мен ә ртү рлі бонустар жү йеісн ә келді. Мысалы, мейрамханалар мен барлар ойын залдардың ө зінде орналасты, ал ә рбір жаң а тұ рғ ынғ а белгілі суммағ а тегін ойын фишкаларын берді.

Бұ л жаң алық тың сә тті болғ аны соншалық ты, 1987 жылы Хилтон интерноционал британдық индустриалды Лаброук Гроуп тобымен бірнеше келісім жасасты. Бұ л т оптың негізгі іс-ә реткеті бағ ыты казино, лотереялар жә не тотолизаторлар болатын. Кейіннен бұ л бірлестіктер Хилтон Гроуп деп аталды.

Персоналды басқ аруды дамыту

Жеке ү лесті бағ алау қ онақ ү й шаруашылығ ыда ұ зақ уақ ыт жұ мыс істейтін қ ызметкерлер мен қ ызметшілер ү шін қ олданылады. Ең бек ету нә тижесі саны бар, уақ ыт ө лшемімен салыстырылатын дайын ө нім, жұ мыс пен қ ызмет кө рсету бола алады.

Жеке ү лесті бағ алаудың мынадай бірнеше қ ағ идатты ережелері бар:

Қ ызметкердің ең бек ету ү лесі заттай немесе ақ шалай нысанда саны болуы ә рі уақ ыт ө лшемімен салыстырылуы тиіс (табыс, ө нім, пайда).

Ең бек ету ү лесін қ ызметкер дербес (жұ мысшы, коммерциялық агент ү шін) енгізеді немесе оның тікелей басшылық етуімен (бө лім бастығ ы) қ амтамасыз етіледі.

Қ ызметкерлер қ ұ рамының бір санаты (жұ мысшылар немесе қ ызметшілер) шегінде ү лесті бағ алау бір ә дістің кө мегіміен жү зеге асырылады.

Жұ мыс орындарының ү лгілері; есептік кезең ішіндегі жұ мыс нә тижелері; жеке ү лесті бағ алау ә дістемесі; бағ аланатын қ ызметкер туралы кадрлық деректер бағ алау ү шін бастапқ ы мә ліметтер болып табылады.

Кадрлар бө лімінің бастығ ы қ ызметкерді барынша жоғ ары лауазымғ а ауыстыру мү мкіндігі болса да осы ә дісті қ олдануы мү мкін. Бұ дан кейін қ ызметкердің қ ызметтегі жеке ү лессі қ алай анық талатын болады жә не қ онақ ү й шаруашылығ ы осы қ ызметкердің кө мегімен ие болып отырғ ан кіріс анық талатын болады, оны басқ а лауазымғ а ауыстыру туралы шешім қ абылдау оң ай болады.

Сондай-ақ осы ә дісті жалақ ыны аудару кезінде қ олдануғ а болады. Мә селен, егер қ ызметкер тапсырманы жоғ ары ең бек сапасымен орындаса немесе жоспарды асыра орындаса, онда оның жалақ ысын кө теруге болады.

Егер керісінше қ ызметкер тиімсіз жұ мыс істесе жә не қ онақ ү й шаруашылығ ы оның кө мегімен барынша жоғ ары кіріс алуы мү мкін болса, қ ызметкерді материалдық жоспарда жазалау қ ажет. Одан кейін біраз уақ ыттан кейін (3-4 ай) оның жеке ү лесін қ айта тексеру керек.

Жеке ү лесті бағ алаудың бірқ атар артық шылығ ы бар: ө ндірістің қ орытынды нә тижесіне мақ сатталу, ең бегі бойынша ақ ы тө леу, қ ызметкерлердің салымын саралау, материалдық жә не моралдық кө термелеудің ү йлесуі.

«Қ ызметкерлерді басқ ару – деп жазады И.Н.Генрчикова, - бұ л маман-менеджерлер қ ызметінің дербес тү рі, оның басты мақ саты қ ызметкерлердің ө ндірістік, шығ армашылық берілуі мен белсенділігін арттыру болып табылады; ө ндірістік жә не басқ арушы қ ызметкерлердің ү лесі мен санын қ ысқ артуды бағ дарғ а алу; қ ызметкерлерді іріктеу мен орналастыру саясатын ә зірлеу жә не іске асыру; қ ызметкерлерді қ абылдау мен жұ мыстан шығ ару ережесін ә зірлеу; қ ызметкерлердің оқ ыту мен біліктілігін арттыруғ а байланысты мә селелерін шешу». Осы анық тамада қ ызметкерлерді басқ арудың мақ саты мен бірқ атар маң ызды функциялар ашылғ ан. Оның басты қ асиеті кадрларды басқ аруда қ ызметтің мазмұ нын ашудағ ы нақ тылық болып табылады

Қ ызметкерлерді басқ ару – қ ызметкерлер объектісі болып табылатын басқ ару қ ызметінің ө зіндік ерекшелігі бар тү рі. Қ ызметкерлерді басқ ару міндеттерді орындау тә сілдерін, жұ мыстың орындалуына сай келетін қ ызметкерлерді іріктеу ү шін ғ ылыми талдауды пайдалану, қ ызметкерлерді тиісті оқ умен қ амтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жү йелі ә рі дұ рыс пайдалану сияқ ты ғ ылыми басқ ару теориясының негізгі қ ағ идаттарын басшылық қ а алады. Қ ызметкерлерді басқ ару – қ ызметкерлер объектісі болып табылатын басқ ару қ ызметінің ө зіндік ерекшелігі бар тү рі. Қ ызметкерлерді басқ ару міндеттерді орындау тә сілдерін, жұ мыстың орындалуына сай келетін қ ызметкерлерді іріктеу ү шін ғ ылыми талдауды пайдалану, қ ызметкерлерді тиісті оқ умен қ амтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жү йелі ә рі дұ рыс пайдалану сияқ ты ғ ылыми басқ ару теориясының негізгі қ ағ идаттарын басшылық қ а алады. Ү шін жағ дайды қ амтамасыз ету, оның қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырылу, ө зіндік тә ртіп дең гейін арттыру, қ ызметкерді бекіту.

Қ ызметкерлерді басқ ару моделі:

1. білімді кең ейту, біліктілікті арттыру ә рі ү здіксіз жетілдіру ү шін жағ дай жасау;

2.шаруашылық шешімдерді қ абылдауда қ ызметкерлердің ө кілеттіктерін кең ейту барысында уә ждемелік бағ дарламалар пакетін пайдалану;

3. қ онақ ү й шаруашылығ ыың барлық қ ызметкерлеріне бө лінетін жаң а моральдық қ ұ ндылық тарды қ алыптастыру;

4.адам ресурстарын икемді ә рі бейімдеп пайдалану, қ ызметкерлердің шығ армашылық жә не қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырушылық белсенділігін арттыру, ізгілікке бағ ытталғ ан мә дениет шараларының қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырылуын қ алыптастыру.

Басқ ару объектілері – бұ л жекелеген қ ызметкерлер, сондай-ақ олардың ең бек ұ жымы ретіндегі жиынтығ ы. Қ ызметкерлердің жиынтығ ы қ онақ ү й шаруашылығ ының барлық қ ызметкерлерін де, қ ұ рылымдық бө лімшелердің қ ызметкерлерін де қ амтуы мү мкін.

Басқ ару субъектілері – кадр қ ызметінің қ ызметкерлері ретінде тиісті функцияларды орындайтын мамандар, сондай-ақ қ ол астындағ ы адамдарғ а қ атысы бойынша басқ ару функциясын орындайтын барлық дең гейдегі басшылар тобы.

Қ ызметкерлерді басқ арудың мә нісі – бұ л қ онақ ү й шаруашылығ ы дең гейінде жұ мыс кү шін қ алыптастыру, бө лу, қ айта бө лу процесіне, қ онақ ү й шаруашылығ ының тиімді жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету ә рі оғ ан тартылғ ан қ ызметкерлерді жан-жақ ты дамыту мақ сатында қ ызметкердің ең бек ету сапасын пайдалану ү шін ө зара байланысты қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырушылық -экономикалық ә рі ә леуметтік шаралардың кө мегімен жү йелі жоспарлы қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырылғ ан тү рде ық пал жасау.

Қ ызметкерлерді басқ арудың мақ саты:

- нарық тық жағ дайда қ онақ ү й шаруашылығ ының бә секеге қ абілеттілігін арттыру;

- ө ндірістің тиімділігін арттыру жә не жоғ ары пайда алуғ а қ ол жеткізу;

- ұ жымның жоғ ары ә леуметтік-тиімді жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету болып табылады.

Қ ойылғ ан міндеттерді ойдағ ыдай орындау мынадай міндеттердің шешілуін талап етеді:

- қ онақ ү й шаруашылығ ының жұ мыс кү шіне қ ажеттілігін қ ажетті кө лемде ә рі талап етілетін біліктілікпен қ амтамасыз ету;

- қ ызметкерлер мен ұ жымның ә леуетін толық пайдалану;

- ең бектің жоғ ары ө німділігі орнық ты ұ жымды қ алыптастыру;

- қ ызметкерлердің мұ қ таждық тары мен мү дделерін қ амтамасыз ету;

- ө ндірістік жә не ә леуметтік міндеттерді келісу;

- қ ызметкерлерді басқ арудағ ы жоғ ары тиімділік, жұ мыс кү шіне шығ ындарды қ ысқ арту кезінде қ ызметкерлерді басқ ару мақ сатына қ ол жеткізу.

Қ ызметкерлерді басқ ару қ ызметі – бұ л жалдау жә не жұ мыстан шығ ару бойынша іс жү ргізу, кадрлар бө лімі, жоспарлау, болжау, іріктеу жә не бейімдеу, мансапты қ алыптастыру, ө тімді қ онақ ү й шаруашылығ ыдастыру, ең бек пен оқ уды нормалау.

Қ онақ ү й шаруашылығ ыда қ ызметкерлерді басқ ару тұ жырымдамасының негізін қ азіргі кезде қ ызметкердің жеке басының рө лі, оның уә ждемелік мақ саттарды білуі, оларды қ алыптастыра жә не қ онақ ү й шаруашылығ ының алдында тұ рғ ан міндеттерге сә йкес бағ ыттай білуі қ ұ райды.

Қ ызметкерлерді басқ ару жү йесі экономикалық, органикалық, гуманистік ә дістерге бө лінеді.

Қ ызметкерлерді басқ ару стратегиясы қ онақ ү й шаруашылығ ыды дамытудың жалпы стратегиясының ажырамас бө лігі болып табылады. Олар қ онақ ү й шаруашылығ ыды дамыту перспективасы ескеріліп ә зіреленеді жә не оның стратегиялық мақ саттары мен міндеттерін қ олдауды мақ сат тұ тады. Сонымен бірге қ азіргі заманғ ы теория мен практика қ ызметкерлерді басқ ару стратегиясының қ онақ ү й шаруашылығ ыды дамыту стратегиясына тікелей ә сер етуін болжайды.

Адамдарды басқ ару – қ онақ ү й шаруашылығ ыды басқ арудағ ы аса маң ызды саланың бірі. Адамдардар кез келген қ онақ ү й шаруашылығ ының маң ызды ресурсы болып табылады. Олар жаң а ө нім шығ арады, сапасын бақ ылайды, қ аржы ресурстарын пайдаланады. Адамдар ү немі жетіліп, дамуғ а қ абілетті. Басқ аларында ресурстары шектеулі болса, олардың мү мкіндіктері мен бастамасы шексіз.

Қ ызметкерлерді басқ ару туралы тү сінікті дамыту ү шін бірнеше кезең ге бө луге болады.

Бү гінгі кезең нің айрық ша ерекшелігі қ ызметкерлерді басқ аруда стратегиялық аспектіні кү шейту, кадрларды тартуғ а, қ ызметкерлерді оқ ыту мен дамытуғ а байланысты салынатын капиталдардың экономикалық мақ сатқ а сай екендігін тану - ө ндірістің маң ызды ресурсы болып табылады. Кә сіпкерлердің қ атаң бә секелестік кү ресте жең іп шығ уғ а тырысуы ө ндірістің тұ рақ ты даму перспективасын қ амтамасыз етеді, оларғ а жаң а техника мен технологиялар енгізу туралы ойлануғ а мә жбү р етеді де қ ызметкерлерін ұ дайы жетілдіру қ ажеттілігін негіздейді. Жоспарлау мә селесінің барғ ан сайын маң ызы арта тү седі. Қ ызметкерлерді таң дау, оны бағ алау мен ынталандыру функциялары ө зінің маң ыздылығ ын сақ тайды.

Соң ғ ы онжылдық та шетелдік ә дебиеттерде адам ресурстарының алдында тұ рғ ан проблемаларғ а олардың қ ызметтеріне, қ ұ қ ық тары мен болашағ ына қ атысты процестер туралы кө п жазылды, бірақ осы процестерді басқ аратын адамдар туралы аз айтылды.

Ө кінішке орай, қ онақ жайлық индустриясында қ онақ ү й шаруашылығ ы олардың ә рбір ә рекетінің қ ысқ а мерзімді пайдалы қ асиеттері болуына кө п бағ ытталғ ан. Адам ресурстарын басқ арудың табиғ аты бизнестің тиімділігін де, оның жекелеген мү шелерінің жетістіктерін де анық тауғ а тиіс. Моральдық ахуалды жақ сарту, ең бекпен қ анағ аттандыру жә не сол сияқ ты сезілмейтін пайданы да есепке алу қ ажет. Қ ызметкердің мінез-қ ұ лқ ы мен жетістігі барлық қ онақ ү й шаруашылығ ының жетістігі қ онақ жайлық индустриясында қ ызметкерлердің іс-ә рекетімен жү ргізілетін саясат пен тиімді қ ызмет тарапынан ық палғ а ұ шырауы мү мкін.

Аздағ ан уақ ыттан бері қ онақ ү й шаруашылығ ыдарда адам ресурстарын немесе қ ызметкерлерді басқ ару қ ызметіндегі жұ мыс қ ызметтік мансаптың соң ы болып саналды. Бұ л қ ызмет кө біне басқ а бө лімшелерде тү рлі себептер бойынша мансап жасай алмағ ан адамдардан жинақ талды. Қ ызметкерлерді басқ ару департаменті клинеттерге қ ызмет кө рсету жө ніндегі тікелей операцияларғ а тартылмағ ан бюрократтар ү шін баспана ретінде қ аралды. Соң ғ ы жылдары барынша кү шейтілген бә сә келестік ортада жағ дай ә риие, ө згерді. Мә селен, 90 жылдардың басынан бастап ірі қ онақ ү й тізбектері сапаны жә не басқ а да операциялық функцияларды басқ аруғ а қ ойылатын талаптарды кү шейте бастады. Сондық тан, қ ызметкерлерді басқ ару қ ызметінен оның қ ызмет жө ніндегі серіктестері – басқ а функционалдық бө лімшелер сияқ ты барынша ақ параттандырылғ ан, шұ ғ ыл, білімді болу талап етілді.

Департаменттегі ең бекті қ онақ ү й шаруашылығ ыдастыру жә не қ ызметкерлердің міндеттері кадрлар жө ніндегі ә рбір маманның мә ртебесі сынды, оның лауазымы менеджмент қ ұ рылымында тү рлі қ онақ ү й компанияларында ажыратылуы мү мкін.

Қ ызметкерлерді басқ ару жө ніндегі департаменттегі ең бектің қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырылуына байланысты қ ызметкер бойынша менеджер оғ ан жү ктелген ө з кезегінде жоғ арғ ы басшылық тың пә лсапасы мен кө зқ арасына байланысты міндеттер бойынша ә рекет етеді. Қ онақ жайлық индустриясында компания жұ мысының тиімділігі оның кадрлық қ ұ рамы мен олардың арасындағ ы ө зара қ арым-қ атынасқ а қ атты байланысты. Қ онақ ү й шаруашылығ ыадстырушылық кө зқ арас бойынша қ ызметкерлердің тиімді қ ұ рамын қ ұ ру мынағ ан байланысты:

компанияның нақ ты мақ саттары мен міндеттер қ ою;

тиімді қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырылғ ан қ ұ рылымды ә зірлеу;

кө мегімен кадрларды іріктеу жә не кадрлық саясат жү ргізілетін кадрлық жоспарлау.

Жұ мыс тә жірибесі бар жақ сы оқ ытылғ ан қ ызметкерлердің қ ажеттігі жә не жұ мыс кү шінің ағ ылуының ү лкен дең гейі кадрларды тиімді жоспарлаудың ө зектілігін алдын ала анық тайды. Соң ғ ы кездері кадрлық жоспарлау басқ а экономикалық ресурстарды жоспарлау сияқ ты қ онақ ү й шаруашылығ ыды басқ ару процесінде маң ызды іс болды жә не оны оны стратегиялық жоспарлаудың қ ұ рамдас бө лігі ретінде қ арау керек. Ақ параттандырылғ ан технологиялардың қ азіргі қ оғ амында қ ызметкерлерді басқ ару департаменттерінен қ ызметкерлер мен ә леуетті кандидаттар туралы тү рлі деректерді жинауы жә не сақ тауы, оларды кейіннен жү йелеуі талап етіледі.

Индустрияның барлық қ онақ ү й шаруашылығ ыдары кө леміне қ арамастан, кадрлар туралы ақ параттарды жү йелі басқ аруғ а мү мкіндік береті, компьютерлермен жә не олардың бағ дарламалық ө німдерімен жабдық талады. Бұ л ақ параттың кө п бө лігін кө біне тү рлі ү лгідегі ережелер мен нұ сқ аулық тар қ ұ райды. Кө птеген қ онақ ү й шаруашылығ ыдар мұ нда қ ызметкерлерді кө термелеу, оларды жұ мыстан шығ ару, сондай-ақ отбасы жағ дайы мен медициналық жең ілдіктер мә селелері жө ніндегі бағ дарламаларды қ осады.

Кө біне ә рбір қ ызметкер атқ аратын лауазымына қ арамастан, ә рбір қ ызметкердің ү лесіне байланысты мө лшерде жалақ ы алады. Компаниялар ү здік қ ызметкерлерді табу ісінде бә секеге қ абілеттілікті қ олдау ү шін қ ызметкерлердің ең бектерін жақ сы бағ алауғ а, бә секелес қ онақ ү й шаруашылығ ыдардағ ы осындай ұ станымдармен олардың лауазымдарын салыстыруғ а жә не сыйақ ы беруге тиіс. Компанияларда ә рбір қ ызметкердің жетістіктерін бағ алау жү йесі де енгізіледі. Ол қ ызметкерлердің ә рқ айсысы не біліктілігін одан ә рі жетілдіруге жіберілетін, немесе ө з орнында қ алатын, немесе қ ызметтік баспалдақ бойынша жоғ арылауғ а жылжитын, немесе ақ ырында атқ аратын лауазымынан шығ атын шә кілді білдіреді.

Қ ызметкерлерді басқ ару жө ніндегі департаменттің қ ызметін немесе шет елдің ғ ылыми ә дебиеттерде жиі аталатын қ ызметкерлерді басқ ару функциясын бағ алау туралы қ орыта келгенде соң ғ ы ө нім басқ а да адамдардың кү ш-жігеріне байланысты болатындық тан, табысты ө лшеу қ иын екендігін атап ө ткен жө н. Тиімділікті бағ алау тә сілі қ ызметкердің функциясын, қ аржылық шығ ынды анық таудың аса қ арапайым ә дісі мен айқ ындылығ ы тө мен ә дістің арасындағ ы, бірақ қ онақ жайлық саласында операциялардың тиімділігіне ө з ү лесін енгізетін ұ зақ мерзімді жоспарда пайданы айқ ындаудың аса маң ызды ә дісі бола алады. Қ ызметкерді басқ ару қ ызметінің тиімділік іс-ә рекетін сандық бағ алау ө те кү рделі болса да, бірқ атар сандық шаралар қ олданылады: ең бек шығ ыны; кадрлардың тұ рақ тамауы; жұ мыс орнында болмауы саны; жұ мыс орнындағ ы авариялар; клиенттің реніші; сынық жә не басқ алар.

Қ ызметкердің тә жірибесін кең ейту ү шін, сондай-ақ, басшылық ол басқ а лауазымда барынша тиімді жұ мыс істейді деп санағ ан жағ дайларда ғ ана ауыстыруды пайдалануғ а болады. Кей жағ дайда ауыстыру адам қ анағ аттанарлық сыз жұ мыс істейтін, бірақ оның ө тілінің кө птігіне немесе бұ рынғ ы ең бектеріне байланысты басшылық онымен ең бек шартын тоқ тату этикағ а жатпайды деп санағ ан жағ дайларда да пайдаланылады. Мұ ндай жағ дайларда ауыстыру лауазымында тө мендетуді білдіреді жә не қ ызметкер қ андай да бір пайда ә келетін лауазымда болады, бірақ жас қ абілетті қ ызметкердің мансабына «тосқ ауыл қ оймайды».

Қ ызметкерге оның жұ мыс нә тижесінің бағ асы туралы хабарласа жә не оны жақ сарту ү шін жеткілікті мү мкіндіктер ұ сынса, оның қ онақ ү й шаруашылығ ының стандарты бойынша жұ мыс істегісі келмеген немесе істей алмайтын жағ дайларда оның жасалғ ан ең бек шарты бұ зылуы тиіс. ә кімшілік ахуал қ андай болса да, іс-ә рекет нә тижесін тиімді бағ алау ә дісініз шешім қ абылдау мү мкін емес. Іріктеу процесі бірнеше кезең дерден тұ рады. Біріншісі – ұ сынылатын жұ мысты талдау. Онда ұ сынылатын жұ мысқ а қ ойылатын жалпы талаптар, оның нақ ты міндеттері мен функционалдық міндеттері (ө ндірілетін ө німнің ең тө менгі, ең жоғ арғ ы немесе орташа саны), қ онақ ү й шаруашылығ ы қ ұ рылымындағ ы орны мен лауазымдық шектелуі, мысалы, жоғ ары басшылық пен келіспей белгіленген артық сомағ а азық -тү лік сатып алуды шектеу немесе орналастыру қ ызметі бастығ ымен келіспей белгіленген сомадан асатын чекті қ абылдауды шектеу қ ұ қ ығ ы, қ онақ ү й шаруашылығ ының басқ а да бө лімшелерімен функционалдық контактілер жә не тағ ы басқ алар сипатталуы тиіс.

Ұ сынылатын жұ мысты сипаттау процесінің жалғ асы кадрларды мамандандыру, яғ ни тиісті жұ мысты орындау ү шін қ ызметкерлерден талап етілетін белгілер мен сапаларды егжей-тегжейлеу болып табылады. Мысалы сырт тұ лғ асы, темпераменті мен ұ тқ ырлығ ы, біліктілігі мен машығ ы, осындай жұ мыс атқ арғ ан тә жірибесі жә не т.б.

Орындау стандарттарына ақ параттың екі негізгі тү рін қ осу керек: не істелді жә не ол қ алай жақ сы істелді. Орындау стандарттары тапсырманың қ алай жақ сы орындалатынына бағ ытталғ ан. Ә рбір стандарт басшы мен қ арамағ ындағ ы адамның нені кү туге жә не оғ ан қ ол жеткізуге болатынын білу ү шін неғ ұ рлым анық жазылуы тиіс.Орындау стандарттары мен ең бек ету міндеттері ө зара тығ ыз байланысты болатындық тан, олардың ө зара дамуы жалпығ а міндетті болып табылады. Орындау стандарттары жұ мысқ а қ ызметкердің мінез-қ ұ лқ ы ү шін тиімді немесе тиімді емес дең гейде талап қ ояды. Олар «жұ мысты талдау – орындалуын бағ алау» жү йесінде ө те қ иын рө л.

Сурет 7. Орындау стандартарының жұ мысты талдауғ а қ атынасы

Ақ параттық функциялар. Іс-ә рекет нә тижелерін бағ алау олардың салыстырмалы жұ мыс істеу дең гейі туралы адамдарды хабардар ету ү шін керек. Осы іс тиісті жолғ а қ ойылғ ан кезде қ ызметкер ө зінің қ аншалық ты жақ сы жұ мыс істейтінін, ө зінің кү шті немесе ә лсіз жақ тарын жә не қ ай бағ ытта жетілдіруге болатынын біледі.

Уә ждемелік функциялар мық ты қ ызметкерлерді анық тағ ан соң, ә кімшілік лайық ты тү рде оларды алғ ыспен, жалақ ымен немесе қ ызметін жоғ арылатумен марапаттай алады. Жоғ ары ө німіділікпен жалғ асқ ан тә ртіпті оң жағ ынан жиі-жиі нығ айту болашақ та да осындай тә ртіппен жү ргізілуі тиіс.

Ең бек қ ызметінің ақ параттық, ә кімшілік жә не уә ждемелік функциялары ө зара байланысты жә не жү йе ретінде ә рекет етеді. Қ ызметі бойынша жоғ арылату туралы ә кімшілік шешімге апаратын ақ параттық функция адамның жұ мысты жақ сы істеуіне оң ә сер етуі тиіс.

Қ ызметкердің іс-ә рекетін бағ алау оның іс-ә рекетімен салыстырылатын стандарттың болуын талап етеді.

Қ азіргі кезде қ онақ ү йлерді, қ азақ стандық қ онақ ү йлер нарығ ында жетік дамыту ү шін, қ онақ ү й шаруашылығ ының стратегиясы ортақ стратегиялық мақ саттарғ а қ ол жеткізуге бағ ынуы тиіс қ онақ ү й шаруашылығ ының жалпы мақ саттары, саясаты мен нақ ты іс – шаралар арасында тікелей ө зара байланысты қ амтамасыз етеді. Қ онақ ү й шаруашылығ ының даму стратегиясы ұ зақ уақ ыт ішінде қ онақ ү й шаруашылығ ының жоғ ары буынының бысшылары неге ұ мтылатынын жә не неге қ ол жеткізуге тырысатынын кө рсетеді. Мысалғ а қ аржы қ ызметі мен қ ызметкерлерді басқ ару қ ызметін алайық.Олардың функциональдық міндеттері бір қ арағ анда, ә р тү рлі дең гейде жатыр. Кө птеген жағ дайларда олар дербес ә рекет етеді: кадр қ ызметінің басшысы компанияның кадр ә леуетін қ алыптастырылуы мен дамуына жауап береді. Осы бө лім басшыларының ө зара тиімді іс-қ имылы мен ө зара тү сіністігінен қ онақ ү й шаруашылығ ы жұ мысының жалпы нә тижиелері байланысты болады. Қ ызметкерлер қ ұ рамын басқ арудың негізгі стратегиясы мен олардың мү мкіндік нұ сқ алары мұ қ ият кө рсетілген.

Қ онақ ү й қ ұ рамын басқ ару стратегиясын таң дау қ иын міндет болып табылатын тү рлі нұ сқ аларды мұ қ ият талдау мен бағ алау негізінде жү зеге асырылуы тиіс. Ө ткен кезең дегі тү рлі факторлардың ә леуметтік- экономикалық ә сер ету салдарын бағ алау аса кү рделі.

Қ онақ ү й шаруашылығ ының стратегиясы ә р тү рлі топтастырылады. Қ онақ ү й қ ұ рамын басқ ару стратегиясын таң дау тұ рғ ысында мынадай стратегиялар ерекше қ ызық тырады, инновациялық стратегия, шығ ындарды азайту, қ ысқ арту стратегиясы, сапаны жақ сарту стратегиясы [43].

Қ онақ ү йдің инновациялық даму стратегиясы кезінде қ ызметкерлерді іріктеу, бағ алау жә не ынталандыру жү йесі қ ызметкердің инновациялық қ ызметін оң тайлы жағ дайда қ амтамасыз ету, кә сіпкерлік тә уекелді ынталындыру, қ ызметкердің білімі мен дамуы ү немі жаң арып отыруы ү шін қ алыптастырылады. Қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырушылық қ ұ рылым, ә детте, шешімдер мен шарттылық тарды орталық тан қ абылдаудың тө мен дең геймен жә не қ атаң нұ сқ аулық тардың жоқ тығ ымен сипатталады.

Шығ ындарды, ө ндірісті азайту, қ ысқ арту стратегиясы арқ ылы белгілі шетелдік компаниялар, осы қ онақ ү й стратегиясын таң дауы оны басқ арудың барлық салаларын жә не бірінші кезекте қ ызметкерлерді басқ аруды тиек етеді. Қ олданыстағ ы кадрлық шешімдердің ішінде шикізатты, материалдар мен электр энергиясы шығ ыстарын қ ысқ артуды ынталандыру бағ дарламасын атауғ а болады. Бұ л ретте, осы бағ дарламаны іске асырудан тү скен ү немделген ақ шаның жартысы оны қ амтамасыз еткен қ онақ ү йлерді жақ сартуғ а жұ мсалады. Қ онақ ү йдегі шығ ындарды қ арастырудағ ы тағ ы бір тә сілі, кө бінесе қ ысқ артылумен ұ штасатын қ онақ ү йлер санын оң тайландыру болып табылады. Қ онақ ү йлердегі шығ ындарды қ ысқ арту іске асыру ә детте қ алғ ан қ онақ ү йлердің ең бек онімділігінің артуы арқ ылы оң нә тижесін береді. Бұ л жерде келең сіз тұ сы қ онақ ү йдегі қ ызметкерлерді қ ысқ арту ауыр тиетін рә сім болып келеді. Ол қ алыпты жұ мыс ырғ ағ ын бұ зады, қ онақ ү йдегі ө зара қ арым-қ атынасты бұ зады. Қ онақ ү йдің ә кімшілігіне деген тү ү сінбеушілік кө з қ арастар пайда болады. Егер қ онақ ү й шаруашылығ ы пайдасы жоспарлағ ан пайдадан асып кететін болса, онда ондай жағ дайлар ү шін келісім щартта арнайы форс – мажорлық жағ дайларды қ арастыратын тә ртіп жиынтығ ы бар.

Қ онақ ү й шаруашылығ ының стратегиясы ортақ стратегиялық мақ саттарғ а қ ол жеткізуге бағ ынуы тиіс қ онақ ү й шаруашылығ ының жалпы мақ саттары, саясаты мен нақ ты іс – шаралар арасында тікелей ө зара байланысты қ амтамасыз етеді. Қ онақ ү й шаруашылығ ының даму стратегиясы ұ зақ уақ ыт ішінде қ онақ ү й шаруашылығ ының жоғ ары буынының бысшылары неге ұ мтылатынын жә не неге қ ол жеткізуге тырысатынын кө рсетеді. Мысалғ а қ аржы қ ызметі мен қ ызметкерлерді басқ ару қ ызметін алайық.Олардың функциональдық міндеттері бір қ арағ анда, ә р тү рлі дең гейде жатыр. Кө птеген жағ дайларда олар дербес ә рекет етеді: кадр қ ызметінің басшысы компанияның кадр ә леуетін қ алыптастырылуы мен дамуына жауап береді. Осы бө лім басшыларының ө зара тиімді іс-қ имылы мен ө зара тү сіністігінен қ онақ ү й шаруашылығ ы жұ мысының жалпы нә тижиелері байланысты болады. Қ ызметкерлер қ ұ рамын басқ арудың негізгі стратегиясы мен олардың мү мкіндік нұ сқ алары мұ қ ият кө рсетілген.

Қ онақ ү й қ ұ рамын басқ ару стратегиясын таң дау қ иын міндет болып табылатын тү рлі нұ сқ аларды мұ қ ият талдау мен бағ алау негізінде жү зеге асырылуы тиіс. Ө ткен кезең дегі тү рлі факторлардың ә леуметтік- экономикалық ә сер ету салдарын бағ алау аса кү рделі.

Қ онақ ү й шаруашылығ ының стратегиясы ә р тү рлі топтастырылады. Қ онақ ү й қ ұ рамын басқ ару стратегиясын таң дау тұ рғ ысында мынадай стратегиялар ерекше қ ызық тырады, инновациялық стратегия, шығ ындарды азайту, қ ысқ арту стратегиясы, сапаны жақ сарту стратегиясы.

Қ онақ ү йдің инновациялық даму стратегиясы кезінде қ ызметкерлерді іріктеу, бағ алау жә не ынталандыру жү йесі қ ызметкердің инновациялық қ ызметін оң тайлы жағ дайда қ амтамасыз ету, кә сіпкерлік тә уекелді ынталындыру, қ ызметкердің білімі мен дамуы ү немі жаң арып отыруы ү шін қ алыптастырылады. Қ онақ ү й шаруашылығ ыдастырушылық қ ұ рылым, ә детте, шешімдер мен шарттылық тарды орталық тан қ абылдаудың тө мен дең геймен жә не қ атаң нұ сқ аулық тардың жоқ тығ ымен сипатталады.

Шығ ындарды, ө ндірісті азайту, қ ысқ арту стратегиясы арқ ылы белгілі шетелдік компаниялар, осы қ онақ ү й стратегиясын таң дауы оны басқ арудың барлық салаларын жә не бірінші кезекте қ ызметкерлерді басқ аруды тиек етеді. Ірі, шағ ын жә не кіші қ онақ ү й шаруашылығ ы ө зінің басқ ару қ ұ рылымы бойынша ерекшеленуге тиіс. Мә селен, ірі қ онақ ү й шаруашылығ ыдарда шағ ын жә не кіші қ онақ ү й шаруашылығ ыдарғ а қ арағ анда кү рделі болады. Табысты жұ мыс ү шін негізгі қ ызметтерді дербес басқ ару қ ажет. Мысалы, шағ ын қ онақ ү й шаруашылығ ыдарда кадрлармен жұ мыс бойынша дербес бө лім ұ стаудың аса қ ажеттілігі жоқ. Бұ л функцияларды қ ажеттілік туғ ан бө лімдердің бастық тарының ә рқ айсысы орындай алады. Ұ қ сас сценарий бойынша мынадай қ ызметтерге қ атысты ә рекет етуге болады: инженерлік-пайдалануғ а беру, қ аржы-бухгалтерлік, маркетинг жә не ө ткізу мен ө неркә сіп.

Басқ арушы атқ арушы директорлармен бірге отель тіршілігіне ә сер ететін барлық басты шешімдер ү шін жауапты. Бұ л директорлардың ә рқ айсысы оғ ан тапсырылғ ан қ ызмет ү шін жауап береді, отельдің толуына болжам жасайды жә не пайда мен шығ ынды айыра отырып оның бюджетін есептейді. Зерттеу қ ызметкер бір жә не сол орында ұ зақ жұ мыс істеген сайын оның бағ асы соншалық ты тө мен екендігін кө рсетеді. Жылдар ө ткен сайын қ ызметкер ө з жұ мысын тез ә рі жақ сы орындайтынын кү ту себептердің бірі болып табылады. Егер олай болмаса, тү ң ілген басшы қ ызметкердің бағ асын тө мендетеді.

Аттестаттау рә сімі белгілі бір тү рде осы субъективизмді шектеуі тиіс. рә сімді дамыту эволюциясы тә жірибеде қ алай ө ткенін кө рсетеді: бастық тың жеке суъективтік бағ адан сарапшылық, топтық бағ алау ә дісіне қ арай (кө птеген технологиялар қ олданылады, «еске тү сіру» техникасы ө те жиі қ олданылады), басшылар мен мамандарды автоматтты тү рде аттестаттауғ а дейін.

Германдық фирмалардың қ ызметкерді ұ дайы аттестаттау негізінде кадрларды еліктірумен, олардың жалақ ысын белгілеумен қ атар, қ ызметкердің мансап сатысын кө рнекті тү рде жоспарлауғ а мү мкіндік беретін тә жірибесі қ ызығ ушылық тудыратыны кү мә нсіз.

Ә дістеменің мә нісі қ онақ ү йдің тү пкі мақ саттарына қ ол жеткізу тұ рғ ысында неғ ұ рлым қ ұ нды қ ызметкерлердің басты қ асиеттерін анық таудан тұ рады.

Ә лемдік тә жірибе қ ызметті талдау кезінде қ ызметкерлердің қ андай жеке мінез-қ ұ лық қ ырлары бағ алануы тиіс деген сұ рақ қ а бір жақ ты жауап бермейді. Ең бекке қ ызығ ушылық, бастамашылық, ұ қ ыптылық, адалдық, ө згеріп тұ ратын ең бек жағ дайына бейімделе білу, ең бек сү йгіштік, тіпті сыртқ ы келбеті сияқ ты қ ызметкерлердің қ ыры аттестатциялық бағ алауғ а жиі ұ сынылды.

Қ аралып отырғ ан ә дістемеде барлық қ ызметшілер, мамандар жә не басшылар нақ ты қ ызмет саласының, мысалы қ онақ ү й шаруашылығ ына қ ажетті, белгілі бір ө лшемдер (талаптар) тұ рғ ысында бағ аланады. Ө лшемдер маң ыздылығ ы бойынша сарапшылық топпен реттеледі, нә тижесінде ә рбір ө лшемге маң ыздылық салмағ ы жә не бал бойынша тиісті бағ а беріледі.

Ө лшемдер тү рі мен оларғ а тә н белгілерді ә зірлеу ү шін сарапшылық топ барлық мамандық ты (немесе аттестатталатын мамандық тарды) қ амтитын іскерлік сипаттамалар сө здігін жасайды. Белгілер ә рбір ө лшемге сә йкес келетін шекте ретке келтіріледі.

Сервистік автоматтандырылғ ан жү йесінің кө мегі арқ ылы қ онақ ү йге алдын –ала тапсырс беруді қ абылдау, сақ тау жә не қ ажет кезде іздеп кө ру, ү немі келетін қ онақ тар туралы мә ліметтерді, олардың қ алаулары мен есептерін табу ү шін ү лкен кө мек кө рсетеді. Сол немесе басқ а кү ні келген қ онақ тар тізімін комьпютерден кез-келген уақ ытта кө руге болады. Алдын-ала тапсырыс беру ү стелінің файлдары сервистік автоматтандырылғ ан жү йесінің ең маң ызды бө лігі. Олар бұ л аспектіге жауапты администратор кө мекшісіне бос номерлер саны мен олардың спецификалық мінездемесіне кез-келген уақ ытта мә лімет алуғ а кө мектеседі. Бұ л жү йені ең гізбес бұ рын бұ л іспен айналысатын қ ызметшіге мә ліметтерді жинау жә не қ олдану қ иынғ а соғ ады.

Сервистік автоматтандырылғ ан жү йесі компьютерлік программалар жиынынан тұ рады; оның кө мегімен барлық сервистік қ ызметтер туралы ақ парат алуғ а болады. Соның ішінен тө рт программа қ ажет, ө йткені олар адамдарғ а келесі бағ ыттар бойынша мә ліметпен қ амтамасыз етеді:

Алдын- ала тапсырыс беру қ ызметі туралы

Нө мерлерге қ ызмет кө рсетуі жайлы

Қ онақ тармен есеп айырысу қ ызметі

Отельдің жү зден аса қ ызметкерлері автоматтандырылғ ан жү йесі арқ ылы кү нделікті жә не ә рқ ашан келесі бағ ыттар арқ ылы мә лімет алады:

Алдын-ала тапсырыс беру

Ү немі тоқ тайтын клиенттер туралы мә лімет

Есеп беру туралы мә ндік редактор

Жол жү руді қ амтамасыз ететін агентіктерінің қ ызметтерінің есебі

Турларды толтыру

Шаруашылық -ә кімшілік сұ рақ тар

Кешенді программалар қ ұ ру

Номерде кинофильм демонстрациясына тапсырыс беру ү шін интерфейс

Экологиялық бақ ылау

Отельде бақ ылау, толтыру, жә не сатып алу ү шін администратор ү стелінде мини-компьютерлерболуы қ ажет. Жә не де сауда нү ктелері, қ амтамсыз ету, конференц-зал сияқ ты қ ызметтер монитормен қ амтамссыз етілуі қ ажет.

Қ онақ ү й бизнесіне деген сұ раныстың артылуы адамдарды бағ аны тө мендетіп, қ ызмет кө рсету жоғ арлату яғ ни информационды технологияларғ а жү гіну қ ажет болады. Алдын-ала тапсырыс берудің компютерлік жү йесі қ онақ ү йдің кез-келген кү нде толымды болуына септігін тигізеді. Компьютерлік программалар алдын-ала тапсырыс беру қ ызметіне қ онақ тың жеке қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру кө мек кө рсете отырып, келесі жолы қ онақ тың қ айтып келуіне жағ дай жасайды. Кірісті арттыру ү шін, кірісті басқ ару технологиясын қ олданады. Қ онақ тың кез-келген уақ ытта қ ызық тыратын мә ліметті бере отырып сұ ранысты болжап, номерү шін ең жақ сы бағ аны тағ айындайды.

Кез-келген қ онақ ү йде кілт мә селесі туындайды. Қ азір қ онақ ү йлерде ұ рлық тыболдырмау ү шін сейфтар орнатылғ ан. Олар ә р бө лмеде болуы қ ажет. Қ онақ тарғ а орталық сейф қ ызметі де ұ сынылады, оғ ан ең қ ымбат заттарын салуғ а болады. Сейфтер кілт, пластикалық карточка арқ ылы ашылу мү мкін. Жә неде қ азіргі кезде ә р номердің есігін пластикалық карточкағ а ауыстырылуы керек. Ол ө те қ олайлы да ың ғ айлы болып табылады.