Жеке тұлға мінезі мен темпераменті.

Кез келген тұ лғ аның бастамасы темперамент саналады. Темперамент - бұ л психикалық процесстерiнiң ағ уы жә не мiнез-қ ұ лық тың динамикасын анық тайтын адамдар жеке ерекшелiктер. Динамикамен адам психикалық процесстер, жеке алғ анда қ ызу процесстердiң екпiн, мақ ам, ұ зақ тық, қ арқ ыны, сонымен бiрге мiнез-қ ұ лық тың кейбiр сыртқ ы ерекшелiктер - реакциялардың қ унақ ылық, белсендiлiк, тездiктi немесе баяулылығ ын тү сiнедi. Темперамент адамның динамикалылығ ын мiнездейдi, бiрақ оның сенiмдерi, кө зқ арастар, мү дделердi мiнездемейдi, қ ұ ндылық немесе адамның бағ асыздаулығ ын кө рсеткiш болып табылмайды, оның мү мкiндiгiн анық тамайды.

Темпераменттің 4 тү рі бар:

1. Холерик - қ арқ ынды эмоциялар, кө ң iл, ұ шқ алақ тық тың қ атты ауысымдары, темпераментiнiң қ унақ ылық жә не қ абiлеттiлiкте ерекше қ ұ штарлығ ы бар iске берік жә не қ ұ штарлық пен берілуі темпераменттің кү шті тү рі.

2. Сангвиниг - бауырмалдылық, жалпышылдвлвқ, салмақ тылық, биiк психикалық белсендiлiкпен, ымның ә р тү рлiлiгімен сипаттайтын темпераменттiң кү штi тү рi.

3. Флегматик - темпераменттің кү шті тү рі, кө ң iлде талпыныстар орнық тылығ ы, эмоциялардың ә лсiз сыртқ ы ө рнегi, психикалық белсендiлiктiң аласа дең гейiнiң селқ остық пен ерекшеленетін темперамент тү рі.

4. Меланхолик - темпераменттің ә лсіз тү рі, қ айсысына қ озғ алыстардың ө зiндiккен баяулылық тә н, сө йлеу мә нерінде моторикалық ұ стамдылық, психикалық белсенділіктің тө мен болуы, жең iл ренжушiлiк, терең кү йзелу тіпті болмашы нә рсеге, теріс эмоциялардың басымдылығ ын жең іпалуы.

Темперамент тү рлерін маманд есептелуі қ ажет, бұ л жерде адамның ең бек динамикасын мен эмоциясын ұ сыну қ асиеті болып табылады.

12 сурет.. Темпераменттiң анық тауына ә р тү рлi жолдар

Экстраверсия - интроверсия болжамын тұ ң ғ ыш рет Юнгом елестетiп жә не Айзенком тө мендегiше сипаттағ ан:

- Интероверсия. Белсендiлiктiң ә р тү рлi формаларын қ атыстырылғ андық ты аласа дең гейдiң мiнез-қ ұ лығ ының тежеулiгi iшкi стимульлерге бағ ыттежеулiгi iшкi стимульлерге бағ ыт.

- Экстроверсия. Белсендiлiктiң ә ртү рлi формаларында Қ арқ ынды тартуғ а мiнез-қ ұ лық тың тежелгендiгi стимуляцияғ а сырттай талпынысы.