Музыканың адамға әсері

Ежелгі грек дә уірінен Пифагордың ізбасарлары ә уеннің шипагерлік кү шіне сенген. Олардың пікірінше, ә уеннің белгілі бір тү рлері адамның кө ң іл кү йін кө тереді жә не адамды тыныштандырып шипа береді. Осындай оқ иғ а американдық терапевт Х.Лингерманның «Музыканың шипагерлік қ уаты» атты кітабында сипатталады: «Жазушы Мэнли Холл» ө зінің шығ армашылығ ында ашулы адамғ а музыканаң ә сері туралы былай жазады: «Ашушаң бір адам қ олындағ ы қ ылышымен жауына қ арсы ұ мтылады, сол кезде пифагорлық данагө й адам жағ даятты тү сіне қ ойып, лира аспабында ойнай жө неледі. Сол сә тте ашушаң адамның ашу мен жеккө рушілігі тарқ ап, момақ ан кү йге тү седі».

Х.Лингерман ө зінің тә жірибесінде ә уенді адамдардың ақ ылы мен эмоциясын қ алыпты кү йге келтіру ү шін қ олданғ ан. Ол «Музыканаң шипагерлік қ уаты» атты кітабында мынадай қ ортыныды жасайды:

«Нә тижелер қ уантарлық тай болды, мен адамдардың физикалық, эмоциялық тұ рақ тылығ ының жақ сарғ анын жә не жан тебіреністерін байқ адым. Ә демі ә уен адамды ү немі тепетең дікке тү сіріп, жанын тыныштандырып, рухани қ алыпқ а келтіреді».

Қ азіргі медицинада музыкалық терапия (арт терапия) деген бағ ыт бар. С.В.Шушаржанның зертеуі бойынша, музыка адамды сырқ аттан тез айық тырады.

Балалардың музыкағ а деген қ ызығ ушылығ ы мен махаббатын арттырып, оларды салауатты ө мірге баулу керек. Ол ү шін балаларды музыкалық ү йірмелерге қ атыстыру мү мкіндігін қ арастыру абзал.

Пренфис Малфорд «Ой алғ а жылжиды» атты ең бегінде: «Болашақ білім беруде музыканың ә р шә кірт ү шін оқ у мен жазу тә різді қ ажет болатынын адамдар анық байқ ап, оның адамдардың қ уатын, денсаулығ ын жә не кү шін арттыратын қ ұ рал» ретінде қ абылданатынын кө рсетті.

Доктор Джон Дайамондтың «Сіздің тә нің ізге алдамайды» (Ваше тело не лжет) кітабында: «Ауыр рок музыка ү рей тудырып, оқ ушылардың оқ у ү легерімі мен тә ртібіне теріс ә сер етіп», оларды жоғ ары белсенділікке мә жбү рлейтінін айтады. Зерттеуші байқ ағ андай: «Жұ мыста ү лкендердің ең бек қ абілеті тө мендеп, кө п қ ате жіберуі, жалпы қ ажуы байқ алады, шешім қ абылдауы қ иындап, ешбір себепсіз барлық кү ш қ айратынан айырылғ андай, бойын қ анағ атсыздану сезімі билейді. Бұ л тү рлі клиникалық бақ ылаулардан белгілі. Мен ө з тә жірибемде, мектеп оқ ушыларының оқ у ү лгерімдерінің рок музыкасына тә уелді екенін байқ адым, оқ ушы сабақ қ а дайындалса да оның оқ у ү легерімі тө мен болады».

Сонымен бірге доктор рок музыкасы адамды тә ндік тұ рғ ыдан ә лсірететінін тү сіндіреді. Ол туралы тә ндік параметрлерді тексергенде рок музыка адамның бұ лшық еттерінің тонусын тө мендететінін анық тады.

Музыканың пайдалы қ асиеттері: Тә н мен ақ ылды сергектікке ә келеді.

Денесін босаң қ алыпқ а тү сіреді.Жү йкесін тыныштандырады.

Шығ армашылығ ын арттырады.Сү йіспеншілік сезімін оятады.

Сабақ та музыканы қ олдану ә дістері, музыканың пайдалы қ асиеттері. Хормен ә н айту, пайдалы қ асиеттері.

Джослин Годвин «Аспан мен жер ү йлесімділігі» атты ең бегінде Музыка ә лем бейнесін біртұ тас жинақ тайды, сондық тан да ол рухани ә лемді ояту ү шін қ ұ нды жә не ә лем бейнесін жарық дү ниеге келгенше иеленеді. Сондық тан ө нерді бала ө мірінің қ ұ рамды жә не сү йікті бө лігі ету керек.

Ә лемдік педагогикалық тә жірибеде музыкалық тә рбие туралы бірнеше белгілі тұ жырымдамалар бар. Кең тарағ ан тұ жырымдаманың бірі Карл Орфтың «Шульверк. Музыка для детей» деп аталады.

Бұ л тұ жырымдаманың негізгі принципі былай айқ ындалады: «іс ә рекетке тү су арқ ылы шығ армашылық пен оқ имыз (учимся, делая и творя)». Балалар музыканы жан даусымен, қ имылмен, шынайы қ алпында бірлесіп орындайды да, танымдық іс ә рекетке тү седі. Музыкалық тә рбиенің мақ саты: балалардың қ абілеттерінің ашуғ а мү мкіндіктер жасау, олардың ө збетінше болуына кө мектесу, ізгілік пен адамгершілік қ асиеттерін дамыту.

Сабақ та музыкалық аспаптар қ олданылады, ә уенді қ имылдармен қ осып ү йрету ұ сынылады, балаларды дамытуғ а шығ армашылық ойындарды қ олдану талап етіледі.

Музыкалық аспапты мең геру: Бала қ андай аспап таң даса да қ олау кө рсету қ ажет. Пианино, скрипка, сырнай, қ обық, домбыра, тсс.

Дауылпаз, тамбурин, цимбала, металдық ү шбұ рышты мең геру қ ажет. Соң ғ ы аспаптар ө те белсенді немесе агрессивті, сонымен бірге олар эмоциялық, психикалық мә селелері бар балалар ү шін пайдалы.

Музыкалық аспаптар игерген балалар біртіндеп сабырлы кү йге келіп, ө здеріне сенімді жә не тұ рақ ты болады. Сабақ та ә уен арқ ылы жағ ымды кү йге келудің тиімділігі зор. Ол оқ ушылар назарына бір объектіге тұ рақ тандырады жә не денелерін босаң қ алыпқ а келтіреді. Ол ү шін классикалық немесе халық ә уендерін қ олнауғ а болады. Хормен ә н айту.

Топтық жұ мыстың тү рлері, оның пайдасы. Шығ армашылық жұ мыстар, оның пайдасын.

Жалпы адамзаттық қ ұ ндылық тарды оқ ушылардың бойына топтық, тестік, жолдармен сің іруге болады. Олар арқ ылы ө здерінің ішкі тү рткілері, сқ ақ ойындары, кішігірім шығ армашылық ойындары арқ ылы ә рекет етеді. Оқ ушылар табиғ атынан қ имыл қ озғ алысқ а бейім, сондық тан топтық ә рекет олардың энергиясын қ ажетті арнағ а бағ ыттайды. Оларды ойын арқ ылы бірбірімен дұ рыс қ арым қ атынас қ ұ руғ а қ алыптастырады.

Қ ойылым кө рсету: Шекспир айтқ андай: «Бү кіл ә лем сахна, ал, адамдар актерлер» деген. Бұ л тіркесте, ө мір ойын болғ андық тан, біз ө зіміздің рө лімізді дұ рыс орындауғ а міндеттіміз. Мә селе, осыда, онда рө лдерді дұ рыс орындауғ а «ү йрену» керек. Белгілі жағ даятты имитациялайтын қ ойылымды орындау, балалардың ойлау қ абілетін жаттық тыратын, оқ ытатын жә не ойнататын тә сіл. Ол балалардың ө зіне деген сенімін арттырып, батылдығ ын ширатып, ө згелермен қ арым қ атынасқ а, топпен жұ мыс жасауғ а кө мектеседі. Топтың қ ұ рамы 4-6 оқ ушылардан қ ұ ралып, ә рқ айсының белсенділік танытуына мү мкіндік береді.Барлық топтар кезекпен қ ойылымдарын кө рсетеді, қ алғ андары қ арап, тың дап отырады. Қ ойылымдарды бү кіл сынып оқ ушыларымен талдағ ан пайдалы. Оқ иғ алар қ ойылымы. Бастапқ ыда оқ ушыларғ а қ ойылымды бетқ имылымен бейнелеуді ө тіну керек. Балалардың ө здеріне сенімдері артқ аннан кейін, мұ ғ алім қ ойылатын ә ң гімені, не қ ойылымды кө рсетуді сұ райды. Бейімделу ү шін қ ойылымнын соң ын ө з бетінше ө згертуге болады. Соң ынан, неге солай кө рсеткенін тү сіндіруді талап етіледі. Қ ойылымдардың пайдасы: Ө зіне деген сенімін бекіту. Шығ армашылық тұ рғ ыдан ойлану. Ажырата білу дағ дысын дамыту. Ө з іс ә рекетінің ө згелермен ү йлестіру дағ дысын қ алыптастыру.

Тестілеу. Балалардың не істегенін, сонымен бірге мұ ғ алімнің жетстігін анық тауғ а кө мектеседі. Тестілеудің басты мақ саты оқ ушылардың қ ұ ндылық тар ұ ғ ымының ө згерісін жә не олардың қ атынасын анық тайды. Егерде нә тижелері ойдағ ыдай болмаса, қ ұ ндылық тарды тү сінбесе, онда қ айтадан оларғ а тү сіндіріп, тестілеу қ ажет. Отабсы мү шелері баланың мінезін қ алыптастыруғ а ортаның ә серінің маң ызды екенін ескеруі тиіс. Кейбір оқ ушылар ү немі тестіге «қ ате» жауап береді. Мұ ндай жағ дайда мұ ғ алімнің міндеті жанұ ядағ ы қ иындық тар мен мә селелерді білуі тиіс. ТЕст жү ргізуде бірнеше ұ сыныстар: бірнеше вариантты жауап бар тесттер. Мұ ғ алім сабақ тың мазмұ нына нақ ты сұ рақ беріп, оғ ан ү ш мү мкін жауап ұ сынады. Оқ ушылар қ ай жауаптың тү рін таң дайды: а, б, в. Тестілеу барысында оқ ушылардың шыншылдығ ын қ олдау керек. Біраз оқ ушылар дұ рыс жауапты біледі, тіпті оны ө мірде қ олданбаса да дұ рыс жауаптытаң дайды. Ө зін шынай бағ алағ ан оқ ушының жауабы қ ате болса да, оны қ олдау қ ает. Оқ ушылар есейген сайын, оларды ойландыратын кү рделі сұ рақ тар қ оюғ а болады. Тестілеудің пайдасы. Ө зін ө зі таниды. Ө зінің адалдығ ын анық тайды. Ерекшеліктерін байқ айды. Мұ ғ алім бағ а береді. Ойнап отырып оқ иды.

.