А) экологиялық мониторинг

РК

1. Астеносфера – бұ л:

А) жердің жоғ арғ ы мантиясы қ абатының қ аттылығ ы, беріктігі мен тұ тқ ырлығ ы тө мен қ абат

В) тірі жә не жанама компоненттерінің белгілі бір қ ұ рамы таралғ ан жер бетінің біркелкі аумағ ы

С) биокатализаторлармен – ферменттердің қ атысуымен тірі ағ зада ағ зағ а қ ажетті заттардың тү зілуі

Д) жердегі тіршіліктің таралуы аумағ ы

Е) гравитациялық кү ш ә серінен жер қ абаты мен мантияның тепе-тең дігінің туындауы

2. Биогеоценоз дегенiмiз не?

А) жер бетiнiң белгiлi бiр бө лiгiн алып жататын бiртектi табиғ и қ ұ былыстардың бiрлестiгi

В) атмосферадағ ы ауа ағ ыны

С) адамдардың табиғ и ресурстарды ұ тымды пайдаланудың теориясы

Д) атмосфераның барлық заттармен жер бетiне жасайтын қ ысымы

Е) адамдардың ә р тү рлi қ оршағ ан ортадағ ы қ ажеттiлiгiн қ анағ аттандыру

3.Биосинтез – бұ л:

А) биокатализаторлар– ферменттердің қ атысуымен ағ зағ а қ ажетті заттардың тірі жасушада тү зілуі

В) Жердегі тіршілктің таралуы аумағ ы

С) гравитациялық кү ш ә серінен жер қ абаты мен мантияның тепе-тең дігінің туындауы

Д) Литосфера бетіндегі жердің жоғ арғ ы мантиясының тұ тқ ырлық ты жә не берік, қ аттылығ ы тө мен қ абат

Е) жер бетінде белгілі бір тірі жә не жанама компоненттер таралғ ан біркелкі участке

4. Валенттілік қ андай ұ ғ ым?

А) химиялық элемент атомының басқ а химиялық элемент атомдарының белгілі бір санын қ осып алу қ абілеті

В) фермент, ақ уыз, аминқ ышқ ылдары, антибиотиктер ө ндірісінде тірі организмдер мен биологиялық процестерді қ олдану

С) жердің жоғ арғ ы мантиясы қ абатының қ аттылығ ы, беріктігі мен тұ тқ ырлығ ы тө мен қ абат

Д) тірі ағ залардың белгілі бір қ ұ рамының таралғ ан біркелкі аумағ ы

Е) молярлық қ ұ рамы мен массасы бойынша біркелкі химиялық қ осылыстар

5.Галактика қ андай ұ ғ ым?

А) кү н жү йесі кіретін жұ лдыздар жиынтығ ы

В) ядро мен электрон қ абатынан тұ ратын микроә лемнің қ ұ рылымдық элементі

С) дене инерциясы мен оның гравитациялық қ асиеттерінің мінездемесі

Д) обьектілер мен қ ұ былыстарғ а тә н қ асиеттейтін бейнелейтін ұ ғ ым

Е) жү йенің сыртқ ы орта жағ дайына орай ө згеруі туралы ақ парат жинау

6. Концепция қ андай ұ ғ ым?

А) қ айсыбір қ ұ былыстарды тү сіндіру тә сілі, олар жайлы кө зқ арастар жү йесі

В) жалпы аналитикалық талқ ылаудың жекелеген сипатқ а немесе шағ ындалғ ан жалпығ а ауысу процесі

С) ғ арыш ә леміндегі космостық денелер мен олардың жү йелерінң шық қ ан тегі мен дамуын зерттеу бағ ыты

Д) биосфераның жаң а жағ дайғ а кө шкен дең гейі

Е) дене инерциясы мен оның гравитациялық қ асиеттерінің мінездемесі

7. Метоболизм дегеніміз қ андай ұ ғ ым?

А) ө сімдіктерде, жануарларда, микроорганизмдерде жү ретін барлық зат алмасу процесінің жалпы аты

В) бұ л ағ заның жеке даму барысындағ ы ө згерулерді білдіретін ө згергіштік

С) бұ л жаң а генетиптің пайда болуына қ атысты ө згергіщтік

Д) биоценоздарғ а, экожү йелерге басқ а жақ тан келіп кірген тү рлер

Е) гравитациялық қ асиеттерінің мінездемесі

8. Фотон дегеніміз не?

А) электромагниттік ө рістің кванты

В) адамның тірі жә не ө лі табиғ аты жә не тіршілік ететін ортасы

С) шындық қ а келмейтін бірақ шынайы ә лемдегі ұ қ састық тарын негізге алып абстрактылы обьектілерді ойша елестету

Д) электромагнитті толқ ындар, жылу жә не тербелістер

Е) жеке адамдар мен бү кіл адамзат ө мірінің тү рлі салаларында қ олданатын ә дістер

9. Термодинамикалық ә дістер дегеніміз не?

А) бұ лар реакцияның жү ру жылдамдығ ына ық пал жасайтын ә дістер

В) химиялық реакцияның жылдамдығ ын ө згертетін қ ұ былыс

С) бұ лар реакцияның жү ру жылдамдығ ына ық пал жасайтын ә дістер

Д) кез-келген таза заттың оның шық қ ан тегін анық тауғ а бағ ытталғ ан тә сіл

Е) атомның ядросына кіретін оң зарядталғ ан ә діс

10. Қ андай ө ндірістік қ алдық тардан қ ышқ ыл жауындар пайда болады?

А) Кө мірқ ышқ ыл жә не уытты газ;

В) Кү кіртсутек жә не меркаптан;

С) Хлорлы жә не кремний қ ышқ ылы;

Д) Кү кірт диоксиді жә не азот оксиді;

Е) Метан жә не кө мірқ ышқ ыл газы.

11. Олардың дамытуы циклмен байланысты немесе олардың қ оректенуі, мекендеуi орындарындағ ы ө згеруге ә келген жануарларды кө шіру, қ оныстандыру - бұ л?

А) миграция

В) репродуктивтілік

С) адаптация

Д) ассимиляция

Е) фотосинтез

12. Фреонның 31 % негізгі қ алдығ ын шығ аратын ел қ айсысы?

А) АҚ Ш

В) Ұ лыбритания

С) Ресей

Д) Франция

Е) Германия

13. Адаммен жасалғ ан заттық орта... кіреді?

А) Адаммен ө згертiлген табиғ и ортаның элементтерi жә не жасанды элементтер (ғ имарат, қ ұ рылғ ы, машина жә не тағ ы басқ алар)

В) ө ндiрiстiк ортаны жә не ә леуметтiк

С) жасанды элементтер (ғ имарат, ғ имарат, машина жә не тағ ы басқ алар)

Д) биоә леуметтік ортаны

Е) ө ндiрiстiк ортаны

14. Озон қ абаты... неден қ орғ айды?

А) Ультракү лгін сә улелерінен

В) Инфрақ ызыл сә улелерден

С) Жарық сә улелерінен

Д) Хлор иондарынан

Е) Тұ з қ ышқ ылынан

15. Тірі ағ залар ү шін ө те қ ауіпті ультракү лгін сә улелерді қ андай қ абат тұ тып қ алады?

А) Биосфера қ абаты;

В) Мантия;

С) Атмосфера қ абаты;

Д) Озон қ абаты;

Е) Тропосфера қ абаты.

16. Аллелопатия – бұ л:

А) ә р тү рлi заттардың бө лінуінің жолымен организмдердің бір тү рінің организмнің басқ а тү ріне ық пал етуі

В) экологияның тө ң iрегiдегi табыстардың ғ ылымның басқ а облыстарында енгiзу

С) дене мү шесінің тумыстан артық немесе кем болуы

Д) жоғ ары сапалы азық тар алуда гендiк инженерияны қ олдану

Е) қ оршағ ан ортадағ ы ластағ ыштардың табылуы ү шiн жоғ ары сезiмдi организмдардың қ олдануы

17. Ле Шателье-Браунның қ ағ идасына сә йкес?

А) табиғ и ортағ а ә сер кү штiрек болғ ан сайын қ арсы ә рекет сонша қ уаттырақ

В) организмның қ атысуы экологиялық факторлардың кешенiнен осы тұ рғ ан жерiнде тә уелдi болады

С) егер санның ө суi екi бiр қ ормен шектелсе екiсi тү р органикалық кең iстiкте нық бар бола алмайды

Д) биосфера - ерекше табиғ и орталық, iстi бү лдiру планетарлық жә не ғ арыштық процесстер

Е) ө сiмдiгiнiң ө суi сол қ оректенуiнiң элементiнен қ ай тә уелдi болады ең тө менгi санда қ атысады

18. Мутациялар - генотиптың сандық жә не сапалы табиғ и немесе мутагенге ә келетін ө згерiстер қ айсысы?

А) тұ қ ымқ уалау бойынша жiберілетін жә не эволюцияның ең маң ызды фактор болатын

В) эволюцияғ а кедергi келтiретiн фактор ретiнде тұ қ ымқ уалау бойынша жiберілетін

С) тұ қ ымқ уалау бойынша жiберілмейтін

Д) ә рдайым ұ рпақ қ а терiс ә сер ететiн фактор

Е) тек қ ана кө рнектi бө лiмшелер қ ұ былғ ыш

19.Эвтрофикацияның процессi деген не?

А) Суда биогендiк заттардың жинақ талудың нә тижесiнде суаттардың биологиялық ө нiмдiлiгiнiң жоғ арылауы

В) Ө неркә сiптiк науалардың су ортасының қ арқ ынды ластануы

С) Су қ оймаларының су ортасының жылулық ластануы

Д) Ауыл шаруашылық жайылымдарымен тың айтқ ыштардың су ортасының қ арқ ынды ластануы

Е) тоғ анның БПК-ы жоғ арылауы

20.Ядро мен электрон қ абатынан тұ ратын микроә лемнің қ ұ рылымдық элементі қ айсысы?

А) атом

В) квант

С) масса

Д) адрон

Е) протон

21. Кү шті ә рекеттесулерге қ атысатын бө лшектердің жалпы аты?

А) адрондар

В) квант

С) масса

Д) атом

Е) протон

22. Дене инерциясы мен оның гравитациялық қ асиеттерінң мінездемесі қ айсысы?

А) масса

В) квант

С) адрон

Д) атом

Е) протон

23. Массасы протонның массасына жақ ын бірақ зарядсыз бө лшек қ айсысы?

А) нейтрон

В) квант

С) адрон

Д) атом

Е) протон

24. Қ андай да бір бө лшектің бө лінбейтін порциясы қ алай аталады?

А) квант

В) нейтрон

С) адрон

Д) атом

Е) протон

25. Жаң а гентиптің пайда болуына қ атысты ө згергіштік қ алай аталады?

А) тұ қ ым қ уалайтын ө згергіштік

В) тұ қ ым қ уаламайтын

С) онтогенетикалық

Д) гендік

Е) креационистік

26. Ө згергіштік гентотиптің ө згерулерін емес сыртқ ы орта жағ дайларының ық палынан фенотиптің ө згерістерін кө рсететін қ андай ө згергіштік?

А) тұ қ ым қ уаламайтын

В) тұ қ ым қ уалайтын ө згергіштік

С) онтогенетикалық

Д) гендік

Е) креационистік

27.Ағ заның жеке дамуы барысындағ ы ө згерулерді білдіретін ө згергіштік?

А) онтогенетикалық

В) тұ қ ым қ уалайтын ө згергіштік

С) тұ қ ым қ уаламайтын

Д) гендік

Е) креационистік

28. Ғ аламшарымыз бен оның маң ындағ ы кең істіктің адамның саналы ә рекетінің белгілері орын алғ ан бө лігі қ айсысы?

А) ноосфера

В) креосфера

С) гелиосфера

Д) биосфера

Е) стратосфера

29. Ә ртү рлі кү штер мен энергия тү рлерінің біртұ тастық ә сердегі бір-біріне ық палды ә рекеттесуі қ алай аталады?

А) синергия

В) синергизм

С) синергетика

Д) аттрактор

Е) бифуркация

30. Ө зара ә сер ету, бір-біріне ық пал жасау дегеніміз қ андай ә діске негіз бола алады?

А) синергизм

В) синергия

С) синергетика

Д) аттрактор

Е) бифуркация

31. Қ олайсыз жағ дайлар туғ ан кезде жануарлардың немесе ө сімдіктердің уақ ытша зат алмасуының жә не тіршілік ә рекетінің белгілі-бір мө лшерде жойылып кетуі қ алай аталады?

А) анабиоз

В) анаэроб

С) адаптация

Д) аттрактор

Е) онтогенез

32. Молекулалық оттек бос кү йде болғ анда ғ ана ө мір сү ре алатын организмдер қ алай аталады?

А) аэробтар

В) анаэроб

С) аэробионттар

Д) популяция

Е) гидробионттар

33. Экология ғ ылымдарының ең басты мақ сатын кө рсет:

А) биосфера шегіндегі ә лемдік жағ дайды бақ ылай отырып, ондағ ы тіршіліктің

тұ рақ тылығ ын сақ тау

В) жануарлар дү ниесінің алуантү рлілігін сақ тау

С) ө сімдіктер дү ниесінің биосферадағ ы маң ызын айқ ындау

Д) экологиялық ахуалдың ө згерісін бақ ылау

Е) популяцияның тұ рақ тылығ ын сақ тау

34. Су тү бімен байланысы жоқ, еркін орын ауыстыратын, жү зіп жү ретін ағ залардың жиынтығ ы қ алай аталады?

А) Нектон

В) Планктон

С) Фенология

Д) Эндопаразит

Е) Биокостық дене

35. Ағ залардың морфологиялық, биохимиялық жә не физиологиялық қ асиеттері мен функцияларының жарық тың кезектесуі мен ұ зақ тығ ына байланысты ырғ ақ ты ө згеруі қ алай аталады?

А) фотопериодизм

В) каннибализм

С) термоклин

Д) гумус

Е) динамикалық тепе-тең дік

36. Ксерофилдер қ андай организмдер?

А) қ ұ рғ ақ шылық ты сү йетін жануарлар

В) ылғ алдылық жағ дайында тіршілік ететін жануарлар

С) ылғ алдағ ы жоғ ары жағ дайларда ө суге бейімделген қ ұ рлық ө сімдіктері

Д) орташа ылғ алды жерлерде ө сетін ө сімдіктер

Е) қ ұ рлық -су ө сімдіктері

37. Жылу алмасу тү ріне байланысты жануарлардың экологиялық екі типін бө ліп кө рсет:

А) пойкилотермді, гомойтермді

В) автотрофты, гетеротрофты

С) продуцент, консумент

Д) комменсализм, аменсализм

Е) экзотермді, мезотермді

38. Эврибионттар қ андай ағ залар?

А) факторлардың кең диапазонында тіршілік ете алатын организмдер

В) азық тың белгілі бір тү рлерімен ғ ана қ оректенетін организмдер

С) факторлардың тар диапазонында тіршілік ете алатын организмдер

Д) тек белгілі бір тіршілік орталарында ғ ана ө мір сү ре алатын организмдер

Е) жылу алмасу тү ріне байланысты біртекті организмдер

39. Бір - бірімен ө зара қ арым-қ атынаста жә не ү лкен территорияда бірігіп

тіршілік ететін бір тү рге жататын даралар тобы қ алай аталады?

А) популяция

В) автотрофт

С) продуцент

Д) редуцент

Е) биомасса

40. Топырақ тың қ ара шірігі қ алай аталады?

А) гумус

В) гумин

С) градиент

Д) гонолиндер

Е) гутация

41. Тірі ағ залардың тіршілік ә рекетінің нә тижесінде қ ұ рлық та литосфераның жоғ ары қ абаттары біртіндеп топырақ қ а айналуы қ алай аталады?

А) Биокостық дене

В) Гидробионт

С) Биогеоценоз

Д) Нектон

Е) Эктопаразит

42. Гидросфера жер бетінің жалпы ауданының қ анша % алып жатыр?

А) 71%

В) 21%
С) 78%

Д) 48%

Е) 98%

43. Климаттық фактордың жануар мен ө сімдіктердің ө мірінде жү ріп жатқ ан периодтық процестермен байланысын зерттейтін ғ ылым қ алай аталады?

А) Фенология

В) Ғ аламдық экология

С) Фотопериодизм

Д) Геоэкология

Е) Гидроэкология

44. Жарық сү йгіш ө сімдіктер қ алай аталады?

А) гелиофиттер

В) факультативті

С) орманда ө сетін шө птесін ө сімдіктер

Д) эвритермді

Е) сциофиттер

45. Тірі жү йелердің, соның ішінде популяциялардың қ оршағ ан ортаның ө згермелі жағ дайында тұ рақ ты динамикалық тепе-тең дікті ұ стап тұ руғ а қ абілеті қ алай аталады?

А) гомеостаз

В) эмиграция

С) толеранттылық

Д) эвритермділік

Е) каннибализм

46. Уақ ыт бойынша бірізділікпен кезектесіп келетін ағ заның қ андай да бір жағ дайын қ алай атайды?

А) биологиялық ырғ ақ

В) биоценоз

С) анабиоз

Д) симбиоз

Е) биологиялық селбесу

47. Экологиялық валенттілігі тө мен тү рлерді қ алай атайды?

А) стенобионтты

В) эврибионтты

С) педабионтты

Д) геобионтты

Е) гидатофитті

48. Географиялық процестерге экологиялық заң дылық тарды қ олдануғ а негізделген экологияның тарауы қ алай аталады?

А) географиялық экологиясы

В) аутэкология

С) биоэкология

Д) эйдэкология

Е) химиялық экология

49. Жердің химиялық қ ұ рамын, элементтердің миграция жасауын, таралу заң дылық тарымен миграция жасау тә сілдерін зерттейтін жаратылыстану ғ ылымының кө рнекті салаларының бірі қ айсысы?

А) геохимия

В) геология

С) биоэкология

Д) эйдэкология

С) химиялық экология

50. Бірдей физикалық жағ дайларда ә ртү рлі газдардың бірдей кө лемдерінде молекулалардың бірдей саны болады, бұ л қ ай заң?

А) Авогадро

В) Коммонер

С) Лауазе

Д) Аллень ережесі

Е) Кинетикалық заң

51. Радиотолқ ындарды бірінен соң бірін импульсты тү рде жіберіп отыратын космостық обьектілер қ алай аталады?

А) пульсарлар

В) квазарлар

С) жұ лдыздар

Д) мигамир

Е) макромир

52. Ө те кү шті космостық сә улелену кө здері, бұ лар ө те алыс галактикалардағ ы белсенді ядролар болуы мү мкін жә не бұ л ұ ғ ым қ алай аталады?

А) квазарлар

В) пульсарлар

С) жұ лдыздар

Д) мигамир

Е) макромир

53. Микроскоппен ғ ана кө рінетін, кө бінесе бір клеткадан тұ ратын тірі организмдер қ айсысы?

А) бактериялар

В) вирустар

С) микроағ залар

Д) мигамир

Е) макромир

54. Обьекті қ ұ райтын бө ліктердің шынайы жә не ойша тарлуын сипаттайтын ә діс қ алай аталады?

А) анализ

В) тә жірибе

С) моделдеу

Д) биоиндикация

Е) эксперимент

55. Кү шті ә рекеттесулерге қ атысатын бө лшектердің жалпы аты?

А) адрондар

В) квазарлар

С) моделдер

Д) биомасса

Е) обьект

56. Бү кіл тірі ағ заларғ а тә н тұ қ ымқ уалаушылық пен ө згергіштікті зерттеу қ ай салағ а жатады?

А) генетика

В) биология

С) физиология

Д) биотехнология

Е) биохимия

57. Бү кіл ә лемнің бү гінгі таң ғ а дейінгі зерттелген барлық галактикалары мен басқ а обьектілерінің жиынтығ ы қ алай аталады?

А) метагалактика

В) биогалактика

С) физиогалактика

Д) галактика

Е) химиялық галактика

58. Жер шарында тұ щы су қ оры қ ай жерде шоғ ырланғ ан?

А) Антрактидада

В) Бұ лттарда

С) Мұ хиттарда

Д) Африка қ ұ рлығ ында

Е) Тең іздерде

59. «Қ ышқ ылдық жаң бырды» қ ай газдар туғ ызады?

А) SO₂, CO₂

В) NO₂, SO₂

С) P₃O₄

Д) H₂S

Е) HCL

60. Атмосферада, гидросферада жә не литосферада болып жатқ ан процесстерге заттардың ә рдайым қ атысуы:

биосферадағ ы зат алмасу

экологиялық сукцессия

толеранттың заң ы

биохимиялық цикл

минимум заң ы

61. Озон қ абаты атмосфераның қ ай бө лігінде орналасқ ан?

А) Экзосфера

В) Ионосфера

С) Термосфера

Д) Стратосфера

Е) Тропосфера

62. «Қ ышқ ылды жаң быр» терминін кім енгізді?

А) Р. Смит

В) В. И. Вернадский

С) В. В. Докучаев

Д) Э. Геккель

Е) К. Мебиус

63. Дү ниежү зіндегі ең тұ щы бассейінді кө рсет:

А) Байкал кө лі

В) Азов тең ізі

С) Ертіс ө зені

Д) Қ ызыл тең із

Е) Каспий тең ізі

64. Шельфорттың заң ы қ алай аталады?

А) Тө зімділік заң ы

В) Шектеушілік заң ы
С) Минимум заң ы

Д) Жоғ арғ ы заң дылық

Е) Максимум заң ы

65. Қ оршағ ан ортада радиоактивтi заттектер дең гейiнiң кө беюi нә тижесiнде туындайтын ластану-бұ л:

А) радиоактивтi

В) биологиялық

С) химиялық

Д) физикалық

Е) ғ аламдық

66. Ө сімдіктер бірлестігі қ алай аталады?
А) Фитоценоз

В) Зооценоз

С) Биоценоз

Д) Геоценоз
Е) Биогеоценоз

67. Толеранттық шек дегеніміз:
А) Тірі организмдердің экологиялық кең тө мен шама аралығ ындағ ы немесе ең кө п шама аралығ ындағ ы ө мір сү ретін аралық мө лшер

В) Тірі организмдердің экологиялық кең тө мен шама аралығ ындағ ы ө мір сү ретін аралық мө лшер
С) Тірі организмдердің экологиялық ең кө п шама аралығ ындағ ы ө мір сү ретін аралық мө лшер
Д) Тірі организмдердің экологиялық шектеусіз шама аралық ө мір сү руі
Е) Тірі ағ залардың температураның шектеулі мө лшерінде ө мір сү руі

68. Толеранттылық деп организмнің қ анда қ абілетін айтамыз:
А) Тіршілік жағ дайының ө згерістеріне шыдамдылығ ы
В) Жаң а жағ дайғ а бейімделу
С) Локальды формалар тү зеу
Д) Популяция саны
Е) Даму қ абілеті

69. Ноосфера концепциясын кім енгізген?

А) В. И. Вернадский

В) Э. Зюсс

С) С. С. Шварц

Д) Ю. Одум

Е) Ю. Либих

70. Организмнің немесе жеке бір тү рдің қ оршағ ан орта жағ дайына бейімделуін қ алай атайды?

А) адаптация

В) ассимиляция
С) адсорбция

Д) анабиоз

Е) миграция

71. Химиялық реакцияның жылдамдығ ына ә сер ететін ә діс қ алай аталады?

А) кинетикалық ә діс

В) термодинамикалық ә діс

С) динамикалық ә діс

Д) химиялық ә діс

Е) физикалық ә діс

72. «Қ оршағ ан орта» тү сінігін енгізген ғ алым?

А) Я.Экскюл

В) К.С.Кирзгоф

С) С.Фокс

Д) В.И.Вернадский

С) М.В.Ломоносов

73. Қ оршағ ан орта жағ дайын болжау, талдау мен бақ ылау жү йесі қ алай аталады?

А) экологиялық мониторинг