Түйіндік өңдеу

Киім бө лшектері бірізді, бірнеше операциялардан тұ ратын тә сілдермен ө ң деледі. Киім бө лшектерін алғ ашқ ы ө ң деу тә сілдерінің киім сапасына, ө ң деу тиімділігіне ә сері сол. Сырт киімдердің негізгі бө лшектеріне алдың ғ ы бой, шалбардың алдың ғ ы жә не артқ ы бө лігі, белдемшенің бө ліктері жатады.

Киімнің негізгі бө лшектерін ө ң деуге біріктіру тігістерін, сетінегіш матадан тігілген бұ йым бө лшектерінің шетін ө ң деу, бү рмелер, бү кпелер жә не тіліктерді ө ң деу жатады. Сонымен қ атар алғ ашқ ы ө ң деуге тігін ө неркә сібінде кең інен қ олданылатын, киімнің тө зімділігін арттыру жә не қ алыбын сақ тау ү шін фронтальді қ абаттау жасалынады. Ол негізінен алдың ғ ы бойғ а, артқ ы бойғ а, ө ң ір астарына, жағ ағ а жә не жең аузына жасалынады [12].

Тігістің сапасы мынадай техникалық шарттарды сақ тауы тиіс: тігістің ені, тігімдер санын жә не олардың тігімдегі керілгіштігін, жіптер мен иненің нө мерін.

Тігін ө ндірісінде киім дайындау барысында ә ртү рлі конструкциядағ ы тігістер пайдаланылады. Олар матадан жә не ә ртү рлі физико - механикалық қ асиеттері басқ а материалдардан жасалатын біріктірулерді орындауғ а мү мкіндік береді. Бө лшектердің пайдалану мақ саты мен тігіске қ атысты орналасуына байланысты тігістер біріктіруші, жиектік жіне ә рдеуші болып бө лінеді. Біріктіруші тігістерде бұ йымның бө лшектері тігістің екі жағ ында жатады. Мысалы алдың ғ ы бой мен артқ аның қ аптал қ иық тарын біріктретін тігіс. Біріктіруші тігістер сырып тігу, бастыра тігу, жапсырып тігу болып бө лінеді. Бұ йымды тігу барысында біріктіруші тігістерді қ олдандық. Алдың ғ ы бойдың орта бө лігі мен бү йір шетін біріктіру ү шін жатқ ыза ү тіктелген сырып тігу тігісі қ олданылды. Бұ л ең кең таралғ ан тігіс тү рі. Бұ йымның оң бетінде тігіс кө рінбейді. Сырып тігу тігісімен біріктірер алдында бө лшектерді оң бетімен бір-біріне қ аратып, кескіндерін жә не шеттерін тең естіріп машиналарда тігіп шығ ады. Кө йлектің алдың ғ ы жә не артқ ы бойларын біріктіруде, иық тігістері ажыратып ү тіктелген сырып тігу тігісі орындалады. Мойын жә не қ олтық ойындысына ә діпті кө мкеру тігісі арқ ылы біріктірдік [13].

Мойын ойындысын ө ң деу. Таң далынғ ан кө йлектің жағ асы жоқ жә не мойын ойындысы дө ң геленген. Бұ йымның мойын ойындысының қ иық тары мойын ойындысы пішінімен пішілген ә діппен ө ң делінді. Ә діппен ө ң деген кезде, ә діптің бө ліктерін оң бетін ішіне қ арата салады, қ иық тарын тең естіріп, сырып тігеді. Тігіс ені – 0, 5-0, 7 см. Ә діптің ішкі қ иық тарын торлап шығ ады.

Қ олтық ойындысын ө ң деу. Кө йлектің жең і жоқ болғ андық тан қ олтық ойындысын дә л осы ретпен ө ң дейді. Қ олтық ойындыларын ойынды пішінімен пішілген ә діп арқ ылы ө ң дейді. Ә діптің бө ліктерін қ иық тарын тең естіре отырып, оң жағ ын ішіне қ арата салады да сырып тігеді. Тігіс ені – 0, 5-0, 7 см. Ә діп шеттері алдын ала торланады.

Қ алтаны ө ң деу. Қ алта аузын алдын ала дайындалғ ан кө мекші лекало арқ ылы белдемшеге белгілеіді. Артқ ы жә не алдың ғ ы кездемелермен қ алта қ оймалары сырып тігіледі. Тігіс ені – 1-1, 5 см. Қ алталардың ұ штарын машиналық тігіспен бекітеді. Жү н жә не жібек мата бұ йымдарының тігістерін баса ү тіктейді.

Ә йелдер мен қ ыздар киімдерінде бү рмелер сә ндік ү шін қ олданылады. Бү рмелер дайындау ү шін арнайы табаншасы бар екі инелі машинаны пайдаланады, ол болмағ ан жағ дайда параллель тү скен екі тігіс жү ргізеді. Бірінші тігістен қ иық қ а дейінгі қ ашық тық 0, 7 – 0, 9 см, екінші тгіске дейінгісі – 0, 9-1, 4 см.Бө лшектің қ иығ ын тігістің астың ғ ы жібінен ұ стап тартады, қ алағ ан мө лшерге дейін жиырады. Пайда болғ ан бү рмелерді бө лшектің ұ зына бойына бірдей етіп бө леді. Бү рмелерді жиырғ аннан кейін бө лшек қ иығ ының ұ зындығ ы, ү стің гі бө лшек қ иығ ына сә йкестейді.

Кө кірекше мен белдемшені біріктіру. Кө кірекше белдемшемен сырып тігу тігісімен біріктірілді. Кө кірекшені оң жағ ына қ арай айналдырады, ал белдемшені – теріс жағ ына. Кө кірекшені белдемше ішіне салады, бө лшектерін оң жағ ын ішіне қ арата салады да, қ ол инешаншымымен кө ктеп тігеді, кө кірекше мен белдемшедегі бақ ылау белгілері мен бү йір тігістерін ұ штастырады. Сырып тігуді кө кірекше жағ ында орындайды. Тігіс ені – 1, 2-1, 5 см. Тігістің қ иық тарын арнайы машинамен торлайды.

Кө йлек етегін ө ң деу. Бұ йымның ұ зындығ ын анық тап, кө мекші лекало бойынша бор арқ ылы етекті қ ию жә не бү гу сызық тарын белгілейді. Матаның артығ ын қ иып тастайды [14]

Сурет 11. Етекті ө ң деу

Сурет 10 Сыдырманы ө ң деу

Сурет 11. Ә діпті ө ң деу