Салықтық құқығының әдістері

Салық тық -кұ кық тык реттеу ә дістері салық салу саласы мен тиісті салық тық қ атынастар аясындағ ы салық тық іс-қ имылдар мен оқ иғ аларғ а қ атысты, сондай-ак белгіленген тә ртіптер мен негіздерге байланысты мемлекетгік ө ктем билік-императивтік ә діс жә не келісімді, шартты-диспозитивтік ә діс тү рінде қ олданылады.

Мемлекеттің салық жү йесінің ұ йымдастырылу қ ұ рылымы императивтік сипатта болатындыктан салық тық қ ұ кык аясында кө бінесе императивтік ә діс пайдаланылады.

Осы императивтік салық тық -қ ұ кыктық реттеу ә дістері мына:

1) салық салу саласындағ ы салык тө леушілер мен ө зге де қ атысушылардың жү ріс-тұ рыстары мен қ ажетті іс-ә рекеттері мемлекет тарапынан (ә детге уә кілетті мемлекеттік органдар) қ абылданғ ан нормативтік жә не жекелей салық тык-кұ қ ық тык актілердің ә мірлі-талапты нұ сқ амаларымен шартталынғ ан;

2) салық тө леушілер мен салык, органдарының жә не ө зге де қ атысушылардың нормативтік-қ ұ кық тық актілерде кө рініс тапқ ан мемлекеттің талабын орындаудан бас тартуғ а хақ ылары жоқ;

3) салық тық катынаска катысушы салык телеушілер мен салық органдарының ө зара қ ұ қ ық тары мен міндеттері мемлекеттің талабының жә не тиісті нормативтік-қ ұ кық тық актінін негізінде накты ә рі мұ қ ият белгіленген;

4) мемлекеттің талабы мен езге де салық тық міндеттерін орындау мә жбү рлеу механизмімен қ амтамасыз етілуіне орай тиісті салық тық міндеттемелерді мә жбү рлеп орындату уә кілетігі мемлекеттік орган тарапынан біржақ ты ә мірлі тү рде не болмаса сот аркылы жү зеге асырылады.

Алайда, мемлекеттің салық тык қ ызметінің аясында ә лсін-ә лі пайдаланылатын (пайдаланылуы ық тимал) диспозитивтік (келісімді) ә дістін бар екенін жоқ ка шығ ара алмаймыз.

Осы диспозитивтік қ ү кық тық реттеу ә дісінің мынадай ө зіне тә н белгілері болады:

1) салыктық қ атынастағ ы тараптардың кұ кыктары мен міндеттері осы катынастарды реттейтін салық тык заң актілерінің жә не жазбаша шарт нысанында ресімделген екі жақ тың келісімінің негізінде қ алыптасады;

2) осығ ан орай салық тык, қ атынастар шартты сипатта болады жә не тараптардың екіжактык міндеттемелерін білдіреді;

3) мемлекеттің салық тө леушіге тигізетін реттеуші ық палы тек біржақ ты-ө ктем мә жбү рлеу нысанында ғ ана емес, сонымен қ атар экономикалык стимулдар мен материалдық қ мү дделеу арқ ылы қ ызық тыру (ынталандыру) нысанында кө рініс табады;

4) диспозитивтік қ ү қ ыктық реттеу ә дісінін кө мегімен реттелінетін салық тық қ атынастардың заң и нысаны болып табылатын салық тық шарт екі тараптың ө зара қ ұ кыктары мен міндеттерін туындатады;

5) салық органдары мен салық тө леушілердің қ ұ кық тары мен мің деттері аздап болса да тең естірілген жә не шарт сипатындағ ы жауапкершілікпен толық тырылуы мү мкін.

Мә селен, осы айтқ андарымызғ а байланысты жер койнауын пайдаланушылардың мемлекетке тө лейтін бонустарын алсак. Қ ол қ ойылатын бонус жә не коммерциялык табу бонусы болып бө лінетін бұ л арнаулы тө лемдердің ставкалары мен тү пкілікті мө лшерлері жө не тө леу мерзімдері мен тә ртібі тек келісім-шарт негізінде айқ ындалып, белгіленеді.