Саяси жарнама туралы ұғым, мәні

Саяси жарнама имджді қ ұ рудың маң ызды тә сілі мен ө зіндік бағ ыты болып табылады.

Ол адамғ а деген жақ сыз бағ ытталғ ан қ атынастың тү рін білдіреді, бұ л тү рі ақ паратты тә уелсіз жә не бә секелі таң дау жағ дайында адамның ой-санасында сә йкесінше қ олдау кө рсететініне ү міттеніп саяси тауарлардың (кандидаттың, институттың, рә міздің) жағ ымды бейнесін жасауғ а бағ ытталады. Саяси жарнаманың соң ғ ы мақ саты эмоционалды жә не ү йлесімді адамғ а партияның саяси негізінің мә нін, кандидат немесе басқ а саяси объектінің бейнесін жеткізуде, сол арқ ылы азаматтардың кең аясы тұ рғ ысынан оларғ а деген жағ ымды қ арым-қ атынасын қ ұ руда ғ ана емес, ал оларды қ олдауғ а бағ ытталғ ан нақ ты ә рекеттерге шақ ыруында жатыр.

Маркетингтік тү рінің ақ параттық технологиялардың т.рі ретінде саяси жарнама ө зінедеген жарнама берушілердің азаматтарды ақ параттандырудан гө рі, олардың ой-пікіріне ү немі қ ызығ ушылығ ын тудыратындай етіп орындайды. Қ андай да бір тауарларды гарық қ а шығ ара отырып, жарнама адамдардың саяси ұ станымын дербес, саналы таң дауын жігерлендіреді, саясатқ а деген ішкі жақ ындығ ын сипаттайтын қ оғ ам ішіндегі ауарайын сақ тап тұ рады. Адам мен биліктің ресми байланыстың ү стіне қ осыла отырып, жарнамалық технологиялар азаматтың мемлекетпен нақ ты-мә ртебелі қ арам-қ атынасына жетуге ұ мтылады жә не азаматтардың сана-сезімін ойлай отырып, оларды саяси белсендікке шақ ырады.

Жарнама қ андай да бір институттардың, басшылар мен доктриналардың жағ аымды бейнесін жасай отырып, ақ параттық нарық та белгілі бір саяси мақ саттар мен қ ұ ндылық тарды тұ рақ ты тү рде алғ а сү йрейді. Бұ л мағ ынада осындай саяси тауарлар, олардың танымалдығ ы беделінің дә режесі, сондай-ақ оларды халық тың қ олдау кө рсету дә режесі де олардың тиімділігінің басты кө рсеткіші болып табылады.

Жарнамалық технологияларды қ олданудың ерекшеліктерінің бірі ақ ылы негізде артық шылық бойынша сә йкес келетін хабарларды беру ү шін қ ызмет етеді. Мұ ндай жағ дайда жарнамалық матеиалдардың мазмұ ны оны тарататын субъектілермен бақ ыланады жә не сыртқ ы тұ лғ алармен (журнал редакторямен, телебағ дарламамен жә не т.б.) ө згере алады. Сондай-ақ, коммерциялық жарнамағ а қ арағ анда ол ә рқ ашан оппонеттерінің сынына тү седі, идеялық ұ станымы мен акценттерінде қ атан регламентацияны қ амтиды, асыра сілтеуге жол бермейді, ақ иқ атты қ арапайымдап, драммағ а ә келеді, жиі адамдардың ә леуметтік шындық ты, қ айшылық ты қ абылдау ерекшелігін пайдаланады. Жарнамада жиі саясаткер ө мірінің юморлық кө рінісінің элементтері де қ олданылады.

Саяси назар мен адам белсендігін жетілдіре отырып, жарнама, сонымен қ атар, оның саналығ ынуә кілеттігінің сапалы тү рде жоғ арылануына есептелген. Оның технологиялары саяси сананың терең немес ойлы элементтеріне ғ ана емес, ақ иқ ат уақ ыт режимінде адамның саяси объектілерге деген қ атынасын ө згерте алатын жарнама, эмоционалды, жағ дайлық элементтерге де ә сер етеді. Бұ л кө зқ арас бойынша жарнама мақ саты - ө мірдің саяси саласына деген адамның сезімталдығ ын нығ айту жә не оның белгілі бір саяси мақ сатын қ олдануғ а жету.

Жарнамалық технологиялар мазмұ ны мен тү рлері кө п тү рлі. Олар адресатқ а, жарнамалық хабарламаларды тарату уақ ытына жарнама компаниясы сипатына, орнына жә не басқ а дагеографиялық жағ дайларғ а, сонымен бірге, бірқ атар факторларғ а тә уелді. Жарнамалық технологиялырды жалпылай тү рде келесідей топтастаруғ а болады:

- жаранманың аудио- (аудиорепортаждар, жарнамалық жолдаулар, ә ң гімелесулер) жә не визуалды (видеороликтер, телеқ ойлымдар, теле дебаттар жә не т.б.) тә сілдері;

- жарнамалық хабарламаларды жіберудің баспа тә сілдері (мақ алаларды басу, жаң алық тар қ ұ ру, интервью жә не т.б.);

- сыртқ ы жарнама ә дістері (жарнамалық қ алқ ан, афишалар, транспоранттар, ү ндеу қ ағ аздары, қ абырғ адағ ы жазулар, яғ ни «саяси графити»)

- баспа жарнамаларының амалдары (плакаттар, қ атты қ ағ аздар, хаттар, ү ндеулер, жадынамалар, кү нтізбелер, визит карталары, жә не т.б.);

- тікелей пошта жарнамаларының ә дістемесі (нақ ты саилаушыларғ а пошта хабарламаларын жіберу);

- жарнамалық сувенирлерді тарату ә дістемесі (тө сбелгілер, киімдер бас биімдер, іскери сыйлық тар);

- жарнаманың компьюьерленген тү рі интернет, арнайы ақ параттық бағ дарламалар);

Сонымен қ атар қ оғ амдық, танымал, этика тү рінде белгіленген жарнама ә діттерімен бірге, оның саяси қ ару қ оймасында «қ ара» немесе «батпақ тылар» деп аталатын техникалар бар, олар адамгершіліктің танымал нормаларын бұ зады, ойыннның ережелерін жә не кейбір кезде қ ұ қ ық тық мінездегі бұ зушылық тарды кө рсетеді. Мысалы, ашық ө тірік жә не жалғ ан хабарларымен қ атар кейбір саяси кү штер басқ а материалдарды таратады, олар, халық тың дә стү рлері мен ү стемдік етуші қ ұ ндылық тарын бұ зады, бө секеші атынан мә ліметтерді жария етеді, осы мә ліметтер халық тың алдында беделік тү сіреді; кандидаттар – бә секешілерге, сайлаушыларғ а арналғ ан сайлау кезінде олардың «егіздерін» тізілпе тіркейді, бә секешілердің абыройын тө мендету ү шін саяси бағ алаудан олар оларды жамандауғ а кө шеді, адамның жеке ө міріне, жанұ асына тіл тигізеді, арандатулар жә не т.б. жасайды.

Кейбір мемлекеттік органдар осындай технологияларды пайдалануғ а бейімділік кө рсетеді, осында саясаттық кө ң ілік табу ү шін сайлау заң дарын бұ зады, осылардын немесе басқ алардың сайлау кезіндегі кү реске килігеді жә не ө здерінің қ ызметін пайдаланып айқ ын артық шылық тарды жасайды. Сондық тан «батпақ тылар» атты жарнамалық технологиялар заң мендауғ а кіреді жә не демократиялық қ атар негіздерінің жоюына алғ ы шарт негізінде қ ызмет етеді.

Негізінде, мемлекет ақ параттық нарық басында тұ ру қ ажет жә не саяси жарнаманы тарату керек. Кө бінесе ақ параттық қ атынастар заң намалық тү рінде реттеледі. Бірақ ақ параттық – жарнамалық қ атынастардың қ иындығ ымен бір жү йеде болмауы осы ү рдісті қ иындатады. Ә лемде, тек қ ана Буркина Фасода саяси жарнама туралы заң жұ мыс жасайды.