Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Ресурстар. 3 страница






1) Экономикалық жү йелердің артық шылық тары мен кемшіліктері.

2) Аралас экономиканың ү лгілері.

3) Шведтік социализм.

4) Экономикалық жү йенің Қ азақ стандық ү лгісі.

 

 

4. Тест тапсырмалары:

 

1. Нарық тық экономиканың белгісі:

А) Мемлекеттік меншіктің басымдылығ ы.

В) Орталық тан жоспарлау.

С) Жеке экономикалық мү дде.

D) Экономикалық қ ызметтің қ атаң жоспарлануы.

Е) Мемлекеттік жоспарды орындау қ ажеттілігі.

2. Қ азақ станда екінші жекешелендіру кезең і қ ай жылы ө тті?

А) 1990-1991 жж. В) 1991-1992 жж. С) 1993-1995 жж. D) 1996-1998 жж. Е) 2000-2001 жж.

3. Егер экономикадағ ы мә селелер экономикалық механизммен қ атар мемлекеттің араласуы арқ ылы шешілсе, онда бұ л экономика:

А) Дә стү рлі. В) Ә кімшілдік-ә міршілдік. С) Нарық тық. D) Аралас.

Е) Натуралды.

4. Меншіктің экономикалық мә нін беретін анық таманы таң даң ыз:

А) Қ айтарымсыз табиғ и ресурсты иемдену.

В) Биліктік мү мкіншілікті жү зеге асыру.

С) Адамның тауарды жеке мақ сатқ а пайдалануы.

D) Жинақ талғ ан интеллектуалдық потенциалды пайдалану.

Е) Қ арама-қ арсы экономикалық кө зқ арастағ ы субъектілердің ө ндіріс жағ дайына байланысты қ атынасы.

5. Орталық тан басқ арылатын экономика мазмұ нына не жатпайды?

А) Мемлекеттік меншік. В) Орталық тан басқ ару.

С) Орталық тандырылмағ ан жеке басқ ару. D) Сыйақ ылы ынталандыру. Е) Экономиканы жоспар негізінде бағ ыттау.

6. Барлық экономикалық жү йелердің шешетін проблемалары:

А) Инвестиция жетіспеуі. В) Ө ндіріс пен тұ тыну сә йкессіздігі. С) Бағ а тұ рақ сыздығ ы. D) Ресурстар шектеулігі. Е) Ең бек ө німділігінің ө суі.

7. Постиндустриалды қ оғ амның негізгі экономикалық саласы:

А) Ауыл шаруашылығ ы. В) Машина жасау. С) Қ ызмет кө рсету.

D) Ө ндіріс саласы. Е) Машина жасау жә не қ ұ рылыс саласы.

8. Жеке меншік қ алай сипатталады:

A) Ресурстармен бұ йрық берудің жә не жеке таң даудың еркіндігі.

B) Бө лек топтардың пайдасы ү шін байлық тарды қ айта бө луі.

C) Кә сіпорынның аздағ ан акция пакетімен иеленуі.

D) Ә р адамның ө зінің жұ мыс кү шінің меншігі.

E) Барлық жауаптар дұ рыс.

9. Игілікті пайдалануды кім жә не қ алай жү зеге асырады деген шешім қ абылдау қ ұ қ ығ ы – бұ л:

А) Пайдалану қ ұ қ ығ ы.В) Басқ ару қ ұ қ ығ ы.С) Тә уелсіздік қ ұ қ ығ ы.

D) Иелену қ ұ қ ығ ы. Е) Жү зеге асыру қ ұ қ ығ ы.

10. Тендер дегеніміз не?

А) Мү лікті кепілге қ ою арқ ылы несие алу.

В) Ө німнің сапасын анық тауғ а байланысты арнайы қ ұ жат.

С) Белгілі бір жұ мыстарды немесе тауарды жеткізу бойынша тапсы-рыстарды ұ сынудың жә не жү зеге асырудың ерекше формасы.

D) Банктегі салымдардың бір тү рі.

Е) Айырбас ү шін ө ндірілген ең бек ө німі.

11. Егер экономикалық билік орталық танғ ан жә не негізгі экономикалық субъект мемлекет болса, онда бұ л:

А) Нарық тық экономика. В) Патриархалды жү йе. С) Ә міршіл-ә кімшілдік. D) Аралас экономика. Е) Нарық тық реттеуші экономика.

12. Жекешелендірудің негізгі тү рлері қ андай?

А) Шағ ын, жаппай жә не жеке жобалар бойынша.

В) Шағ ын, орта жә не ірі.

С) Ашық тү рде жә не жабық тү рде.

D) Конкурс, аукцион жә не жалғ а беру бойынша.

Е) Қ арапайым жә не кү рделі.

13. Егер кез-келген мү лікті жалғ а алса, онда жалгер:

А) Мү ліктің тұ тыну қ ұ нын пайдаланады.

В) Мү ліктің толық иегері болып табылады.

С) Берілген мү ліктің қ ұ ндылығ ына билік етеді (оны сата алады).

D) Мү ліктің потенциалды иесі болып табылады.

Е) Аренда келісім шартында белгіленген жағ дайларғ а байланысты ол мү ліктің иесі болып табылады.

14. Реформа дегеніміз - бұ л:

A) Бір нә рсені ө згертіп қ айта қ ұ ру.

B) Мемлекеттік экономикалық жү йені жойып жіберу.

C) Айналымдағ ы ақ шаны қ ысқ арту.

D) Жұ мысшыларғ а еркіндік ә перетін экономикалық жү йе.

E) Ө ндіріс орындарына жаң а қ орлар енгізу.

15. Аралас экономиканың негізгі ерекшеліктері:

A) Ә міршіл экономика мен нарық тық экономиканың ұ штастырылуы.

B) Кө птү рлі меншіктің орын алуы.
C) Кү шті кә сіподақ тар қ озғ алысы.

D) Мемлекеттік реттеу жә не тү зету рө лінің белсенді болуы.

E) Аталғ андардың барлығ ы дұ рыс.

16. Барлық экономикалық жү йелердің кө кейкесті мә селесі:

А) Инвестициялар. В) Ө ндіріс. С) Тұ тыну. D) Сиректілік.

Е) Жұ мыссыздық.

17. «Не, қ алай жә не кім ү шін» деген мә селелер қ андай экономикалық жү йеге тә н:

А) Ә міршіл-ә кімшіл. В) Нарық тық. С) Дә стү рлі. D) Аралас.

E) Кез-келген.

18. Қ андай салаларда кө бінесе мемлекеттік сектор басым болады?

А) Бө лшек саудада.В) Ауыл шаруашылығ ында.С) Жең іл ө неркә сіпте.D) Қ онақ ү й бизнесінде. Е) Шикізат ө ндірумен байланысты салаларда.

19. К. Маркс бойынша меншік дегеніміз – бұ л:

А) Адамның затқ а қ атынасы.В) Заттардың арасындағ ы қ атынастар.

С) Заттың пайдалылығ ы.D) Ұ рлық. Е) Тауар ө ндірушілердің арасындағ ы қ атынастар.

20. Ақ параттық ресурстар мен қ ызмет кө рсету салаларының дамуы - бұ л:

A) Индустриалдық қ оғ амның басты артық шылығ ы.

B) Еркін бә секелестік нарық тық жү йенің басты артық шылығ ы.

C) Аралас экономикалық жү йенің басты мә селесі.

D) Кез-келген экономикалық жү йенің басты кемшілігі.

E) Постиндустриалдық қ оғ амның басты ерекшелігі.

21. Аралас экономикада:

А) Тауар мен қ ызмет мемлекеттік кә сіпорындарда да, жеке меншік кә сіпорындарда да ө ндіріледі.

В) Ү кімет билік етеді немесе барлық компанияларды басқ арады.

С) Экономикалық шешім дә стү р бойынша қ абылданады.

D) Кедейлер мен байлар болады.

Е) Экономикағ а мемлекет араласпайды.

22. Ө зіне қ ажетті қ олдану қ ұ қ ығ ы – бұ л:

A) Иемдену қ ұ қ ығ ы. B) Пайдалану қ ұ қ ығ ы. C) Басқ ару қ ұ қ ығ ы.

D) Кіріс қ ұ қ ығ ы. E) Тә уелсіздік қ ұ қ ығ ы.

23. Кез-келген экономикалық жү йе қ андай мә селелерді шешеді?

А) Не? қ алай? кім ү шін? В) Кім? қ анша? қ андай ресурстардың кө мегімен? С) Табыстың кө терілуі. D) Қ ажеттіліктің қ анағ аттандырылуы. Е) Табыстың тең дігі.

24. Ә міршіл-ә кімшіл жү йеге байланысты артық шылық тарды кө рсетің із:

A) Адамдық жә не материалдық ресурстардың басымды бағ ыттарғ а икемделуі.

B) Жеке кә сіпкерлікті шектеу, не тыйым салу.

C) Ресурстардың тұ рақ ты тапшылығ ы.

D) Бә секенің болмауы.

E) Бітпеген қ ұ рылыс кө лемінің ө суі.

25. Аталғ ан белгілердің қ айсысы нарық тық экономикағ а тә н емес?

А) Бә секе. В) Орталық тан жоспарлау. С) Жеке меншік.

D) Кә сіпкерлік талдау еркіндігі. Е) Мемлекеттің экономикағ а араласуы шектеулі.

26. Егер экономикалық билік орталық тандырылмағ анғ ан, негізгі экономикалық субъект – мемлекет нарық тық экономиканы реттеу қ ызметін атқ армаса, ал экономикалық субъектілер ә рекетінде жалпы мү ддеден гө рі жеке мү дде басым болса, онда бұ л:

А) Нарық тық экономика. В) Аралас экономика. С) Дә стү рлі экономика. D) Ә кімшілік-ә міршілдік экономика. Е) Мемлекеттік монополия.

27. Индустриалды қ оғ амның басты белгісі:

A) Ө ндіргіш кү штердің дамуының жоғ арғ ы дең гейі. B) Ірі машиналы ө ндіріс. C) Қ ұ қ ық тық мемлекет. D) Демократия. E) Тұ тынудың жоғ арғ ы дең гейі.

28. Жоспарлы экономикалық жү йе қ азіргі уақ ытта қ андай елдерге тә н:

А) Еуроодақ елдеріне.В) Сингапур мен Гонконгқ а. С) Оң тү стік Кореяғ а.D) Солтү стік Корея мен Куба еліне. Е) Ресейге.

29. Меншіктің заң дық тұ рғ ыдағ ы мазмұ ны қ алай сипатталады?

А) Мү ліктік қ атынастармен.В) Табиғ и жағ дайларғ а деген қ атынастармен.С) Ө ндіріс нә тижелеріне байланысты қ атынастармен.D) Пайда табу бойынша қ атынастармен. Е) Ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тары бойынша адамдар арасындағ ы қ атынастармен.

30. Мү лікке нақ ты иелік ету қ ұ қ ығ ы – бұ л:

А) Иелену қ ұ қ ығ ы.В) Пайдалану қ ұ қ ығ ы.С) Басқ ару қ ұ қ ығ ы.

D) Тә уелсіздік қ ұ қ ығ ы. Е) Мү ліктің тағ дырын анық тау қ ұ қ ығ ы.

31. Нарық тық экономикалық жү йенің басты ерекшеліктері:

А) Жеке меншіктің басымдылығ ы. В) Таң дау еркіндігінің болуы.

С) Бә секелестіктің орын алуы. D) Жеке қ ызығ ушылық.

Е) Аталғ андардың барлығ ы дұ рыс.

32. Егер экономикалық проблемалар ә рі нарық пен, ә рі Ү кіметпен шешілсе, онда экономика:

А) Жоспарлы. В) Нарық тық. С) Натуралды. D) Аралас.

Е) Монополистік.

33. Экономикада ө мір бойы жалдану жү йесі қ андай елге тә н:

А) Швецияғ а. В) Жапонияғ а. С) Германияғ а. D) АҚ Ш-қ а.

Е) Қ азақ станғ а.

34. Қ азақ стан Республикасында Конституция бойынша меншіктің келесі формалары бар:

A) Жеке меншік жә не мемлекеттік меншік.

B) Мемлекеттік, ұ жымдық, ө зіндік меншік.

C) Мемлекеттік, жеке жә не аралас.

D) Мемлекеттік, аралас жә не біріккен.

E) Мемлекеттік, кооперативтік, жеке меншік.

35. Аукцион дегеніміз не?

А) Мү лік сатушы сатып алушыны ө зі таң дап алады.

В) Бә секелестік негізде ө тетін ашық сауда.

С) Акцияларды купон иелеріне таратып беру.

D) Мү ліктерді алдын-ала сатып алу. Е) Жә рменке.

36. Тө мендегілердің қ айсысын интеллектуалды меншікке жатқ ызуғ а болмайды?

А) Ноу-хау. В) Жоба-дизайн. С) Ой. D) Қ ұ рал-жабдық тар. Е) Ә деби шығ армашылық тар.

37. Дә стү рлі экономикалық жү йенің негізгі ерекшелігі қ андай?

А) Саясат экономикадан басым болады.

В) Кө птү рлі меншіктің орын алуы.

С) Кө лең келі экономиканың басымдылығ ы.

D) Артта қ алғ ан технология.

Е) Аталғ андардың барлығ ы дұ рыс.

38. Егер ө ндiрic жеке тұ лғ а мү ддесiнде iскe асса, онда бұ л:

А) Ұ жымдық меншiк жә не ұ жымдық иемдену.

В) Жеке меншік жә не жеке иемдену.

С) Қ оғ амдық меншiк жене қ оғ амдық иемдену.

D) Жеке-ұ жымдық меншiк жә не жеке-ұ жымдық иемдену.

Е) Жеке-мемлекeттiк меншiк жә не жеке-мемлекеттiк иемдену.

39. Меншікті қ ай тұ рғ ыдан немесе қ ай жағ ынан сипаттауғ а болады?

А) Заң дық жә не экономикалық.

В) Психологиялық жә не экономикалық.

С) Моральдік жә не физикалық тұ рғ ыдан.

D) Заң дық жә не психологиялық.

Е) Экономикалық жә не пайдалы жағ ынан.

40. У. Ростоу бойынша экономикалық жү йенің бірінші стадиясы не?

A) Дә стү рлі қ оғ ам. B) Ө тпелі қ оғ ам. C) Индустриалды қ оғ ам.

D) Жаппай тұ тыну стадиясы. E) Жабайы табиғ ат.

41. Экономикалық жү йе – бұ л?

A) Не, қ алай, кім ү шін деген мә селелерді шешу ү шін қ оғ амды ұ йымдастыру ә дісі.

B) Пайданы максималдандыру ү шін қ оғ амды ұ йымдастыру ә дісі.

C) Қ оғ амның ә леуметтік мә селелерін шешу ү шін қ ұ рылатын жү йе.

D) Фирманың ә рекеттерін дұ рыс ұ йымдастыру жү йесі.

E) Мемлекеттің экономикалық мә селелерді дұ рыс шеше білу жолдары.

42. Индустриалдық тан кейінгі қ оғ амның саласы қ андай?

A) Металлургия. B) Химия ө неркә сібі. C) Қ ұ рылыс материалдарын ө ндіру. D) Қ ызмет кө рсету саласы. E) Кө лең келі бизнес.

43. Мемлекет иелігінен алу дегеніміз – бұ л:

А) Шаруашылық жү ргізуші субъектілерге мемлекет қ арамағ ындағ ы меншік нысандарын беру.В) Меншік нысандарын мұ рагерлікке беру.С) Акциялар мен облигацяларды сатып алу.D) Мү лікке толық қ анды ие болу. Е) Заң ды тұ лғ алардың мемлекеттен меншік нысандарын сатып алу қ атынастары немесе келісімдері.

44. Ә міршіл-ә кімшіл экономикалық жү йеде:

A) Кә сіпкерлік дамымайды.

B) Экономикалық таң дау еркіндігі орын алады.

C) Дә стү рлер жақ сы сақ талады.

D) Кү шті кә сіподақ қ озғ алысы орын алады.

E) Қ оғ амдық мә селелер кө п жағ дайда шешілмейді.

45. Жерді иемдену дегеніміз не?

А) Қ алыптасқ ан дә стү рге байланысты жерді пайдалану.

В) Жерді жалдау.

С) Жер кадастры бойынша жердің бағ асын анық тау.

D) Тұ лғ аның тарихи қ алыптасқ ан жағ дайлар негізінде жер телімін пайдалану қ ұ қ ығ ы.

Е) Белгілі бір заң дық тә ртіппен жерді пайдалану.

46. Қ азақ станда алғ ашқ ы жекешелендіру қ алай жү ргізілді?

A) Жұ мысшылар саны 200 адамғ а дейінгі объектілер жекешелендірілді. B) Жұ мысшылар саны 200 адамнан асатын объектілер жекешелендірілді. C) Қ ызметкерлері 50 адамнан аспайтын объектілер жекешелендірілді. D) Жекешелендіру купондарын қ олдану арқ ылы орта кә сіпорындар жекешелендірілді.

E) Алдымен ірі стратегиялық ө неркә сіп салалары жекешелендірілді.

47. Меншік қ ұ қ ығ ы дегеніміз – бұ л:

A) Игіліктердің белгілі бір тұ лғ ағ а тиістілігін бекітетін жә не осы қ ұ қ ық тарды қ орғ айтын заң нормаларының жиынтығ ы. B) Меншік объектілерінің қ атыстылығ ы жө ніндегі адамдар арасындағ ы экономикалық қ атынастар. C) Меншік объектілерінің кімге тиесілі екендігін анық тау. D) Экономиканың іргелі сұ рақ тарын шешу ү шін субъектілердің меншік туралы қ атынастарын жең ілдету.

E) Қ оғ амдағ ы барлық меншік объектілерін ә ділетті жә не шынайы бө лу мә селесін реттейтін заң дар мен қ ұ қ ық тар.

48. Жекешелендірудің қ ажеттілігі:

А) Жеке меншік топтарын қ ұ ру.В) Мемлекеттің экономикағ а араласпауын қ адағ алау.С) Шетел инвесторларын шектеу.

D) Кә сіпорындарды монополияландыру. Е) Мемлекеттің рө лін кү шейту.

49. Экономикалық жү йедегі қ оғ ам эволюциясының формациялық бағ ыты:

A) Марксистер теориясымен жасалғ ан. B) Неоклассиктермен жасалғ ан. C) Кейнстік теорияда кездеседі. D) У. Ростоудың ең бектерінде орын алғ ан. E) Американ социологы Д. Белл теориясында орын алады.

50. Мына елдердің қ айсысы қ азіргі уақ ытта ө з экономикасын жоспарлы жә не ә міршіл-ә кімшіл тұ рғ ыдан ұ йымдастырады?

A) Монғ олия. B) Қ ырғ ыстан. C) Венесуэлла. D) Сауд Арабиясы мен Кувейт. E) АҚ Ш.

 

Нарық тық шаруашылық тың қ алыптасу алғ ышарттары. Тауар-ақ ша қ атынастары

Мақ саты: қ оғ амдық шаруашылық тың негізгі белгілерінің пайда болуын зерттеу жә не тауар мен ақ ша ұ ғ ымдарына кең ірек тоқ талу.

Талқ ылау сұ рақ тары:

4.1 Нарық тық шаруашылық тың негізгі белгілері. Натуралды жә не тауарлы шаруашылық

4.2 Тауардың мә ні, қ асиеттері, формалары жә не ә ртү рлі теориялары

4.3 Ақ шаның мә ні, болу тарихы, тү рлері, қ ызметтері жә не ә ртү рлі теориялары

Негізгі ұ ғ ымдар: қ оғ амдық шаруашылық тың нысаны, натуралды шаруашылық, тауарлы шаруашылық, тауар, тауардың қ асиеттері, тұ тыну қ ұ ны, айырбас қ ұ ны, қ ұ н, қ ұ н заң ы, ең бек сипатының екі жақ тылығ ы, қ оғ амдық қ ажетті жұ мыс уақ ыты, ең бек ө німділігі, ақ ша, ақ шаның қ ызметтері, сандық ақ ша теориясы, т.б.

4.1 Нарық тық шаруашылық тың негізгі белгілері.

Натуралды жә не тауарлы шаруашылық

Қ оғ амдық шаруашылық тың нысаны – адамдардың шаруа-шылық қ ызметін ұ йымдастырудың белгілі бір тә сілі.

Қ оғ амдық шаруашылық ты жү ргізудің тарихи тұ рғ ыдан қ алыптасқ ан 2 ә дісі бар:

1) Натуралды шаруашылық – қ оғ амның тек ө з қ ажеттіліктері ү шін ғ ана қ ажетті ө німдердің жиынтығ ын ө ндірумен айналысатын тұ йық шаруашылық. Натуралды шаруашылық тың негізгі сипатты белгілері:

- экономикалық қ атынастар жү йесінің тұ йық тылығ ы;

- ә мбебап қ ол ең бегіне негізделген ө ндірістің орын алуы;

- қ оғ амдық ең бек бө лінісінің жоқ болуы;

- ө ндіріс пен тұ тынудың арасында тікелей экономикалық байла-ныстардың орын алуы;

- ең бек ө німдерінің айырбасқ а тү спеуі.

Натуралды шаруашылық тың иемденушілік жә не ұ дайы ө ндірушілік болып бө лінеді. Иемденушілік натуралды шаруа-шылық – терімшілік ө нері басым болатын, ең бектің қ арапайым қ ұ ралдарын қ олданумен, тұ тыну дең гейіне кепілдеменің жоқ болуымен жә не табиғ аттың дайын игіліктерін қ олданумен байланысты сипатталатын шаруашылық.

2) Тауарлы шаруашылық - ө німдердің жеке тұ тыну ү шін емес, олардың айырбастау жә не сату ү шін ө ндірілуін сипаттайтын шаруашылық тың дамығ ан тү рі. Тауарлы шаруашылық тың негізгі сипатты белгілері:

- экономикалық қ атынастар жү йесінің ашық тылығ ы;

- қ оғ амдық ең бек бө лінісінің дамуы;

- тауарлар айырбасының орын алуы;

- ең бектің мамандандырылуы;

- ө ндіріс пен тұ тынудың арасындағ ы жанама экономикалық байланыстардың орын алуы;

- ең бек ө німдері нарық қ а сату немесе айырбас ү шін тү седі жә не содан кейін тұ тынылады.

Натуралды шаруашылық алғ ашқ ы қ ауымдық, қ ұ л иеленушілік жә не феодалдық ө ндіріс ә дісінде басым болды. Алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыстың ыдырауынан ең бек ө німінің бір бө лігі тауарғ а айнала бастады. Бұ л мал шаруашылығ ының егін шаруашылығ ынан бө лінуінен туындап, ең бек ө німділігінің ө суіне жә не ө ндірушілердегі артық ө німнің қ ұ рылуына алып келеді. Ал бұ л ө з кезегінде, олардың арасында айырбасты тудыруғ а жағ дай жасап, тауар ө ндірісінің дамуына тү рткі болды. Кейіннен, қ олө нердің егіншіліктен бө лінуі жә не сауданың оқ шаулануы тұ рақ ты айырбасқ а, жеке меншіктің пайда болуына жол ашты.

Тауарлы шаруашылық тың пайда болуына негізінен ү ш жағ дай ә сер етті:

1. Терең детілген ең ірі ең бек бө лінісінің жә не жұ мыс кү шінің мамандандырылуы.

2. Жеке меншіктің пайда болуы.

3. Тауар ө ндірушілердің экономикалық жағ ынан оқ шаулануы.

Сондық танда, қ азіргі нарық тық қ атынастар кә сіпкерліктің еркін бә секелестік пен жеке меншік жағ дайында жоғ ары дамығ ан тауарлы шаруашылығ ының негізінде ғ ана дами тү седі.

4.2 Тауардың мә ні, қ асиеттері, формалары жә не ә ртү рлі теориялары

Тауар ерекше экономикалық игілік ретінде кез-келген экономикалық жү йенің жасушасы болып табылады. Адам ең бегінің нә тижесі болып табылатын ө нім тауарғ а айнала алады. Себебі, ол ө зінің ғ ана емес, басқ а адамның тұ тынуына арналады, айырбасқ а жә не сату-сатып алуғ а бағ ытталады.

Тауар – бұ л сатуғ а арналғ ан жә не айырбас ү шін ө ндірілген адам іс-ә рекетінің ө німі. Тауардың 2 қ асиеті бар:

1. Тұ тыну қ ұ ны, тауар осы қ асиеті арқ ылы сатып алушылардың қ андай да бір қ ажеттілігін қ анағ аттандыра алу қ абілетіне ие бола алады.

2. Айырбас қ ұ ны, яғ ни тауардың зат бола отырып басқ а бір затқ а айырбастала алуы.

Тауардың осындай екі қ асиетінің болуы оның табиғ атының екі жақ тылығ ын кө рсетеді. Ол сол тауарғ а сің ген ең бектің екі жақ тылығ ынан туындайды. Демек, кез-келген тауар ө ндірушінің ең бегі екі жақ ты сипатқ а ие болады: бірінші жағ ынан, бұ л белгілі бір қ ұ нын жасайтын пайдалы ең бек, ал екінші жағ ынан – бұ л адамның жұ мыс кү ші шығ ындары, оның нақ ты тү ріне тә уелсіз жалпы ең бегі.

Тұ тыну қ ұ нын жасайтын ең бек нақ ты ең бек деп аталады. Мә селен, ағ аш ұ стасының нақ ты ең бегінің нә тижесі – ү стел, тігіншінікі – кө йлек жә не т.б. болып табылады. Бірақ, ағ аш ұ стасы да, тігінші де нақ ты ең бек тү ріне тә уелсіз қ аншама энергия жұ мсай отырып, ақ ыл-ой жә не дене ең бегін шығ ындайды. Адамның осындай шығ ындары тұ рғ ысында барлық ең бек бірдей жә не ол оның нақ ты тү ріне тә уелсіз болып табылады. Мұ ндай ең бекті абстрактілі ең бек деп атайды. Демек, нақ ты жә не абстрактілі ең бек – бұ л тауарды жасайтын сол бір ең бектің екі жағ ы.

Нарық жағ дайында тауардың қ ұ ны жеке ең бек шығ ынымен емес, қ оғ амдық қ ажетті ең бек шығ ынымен жә не қ оғ амғ а қ ажетті жұ мыс кү шімен анық талады.

Қ оғ амдық қ ажетті жұ мыс уақ ыты - ө ндірістің қ алыпты жағ дайында жә не ең бек ө німділігі мен ең бек қ арқ ындылығ ының орташа дең гейінде ө німді дайындауғ а кететін орташа уақ ыт. Бұ л уақ ыт нарық қ а ә келінген тауар массасымен анық талады. Қ оғ амдық қ ажетті жұ мыс уақ ыты жә не тауардың қ ұ ны ең бек ө німділігінің ә серінен тұ рақ ты тү рде ө згеріп отырады. Уақ ыт бірлігіне шақ қ андағ ы ө ндірілген ө німнің санын ең бек ө німділігі деп атайды жә не ол мына формуламен анық талады:

Еө (ең бек ө німділігі) = Q (ө нім саны) / Т (уақ ыт).

Ең бек қ арқ ындылығ ы – уақ ыт бірлігіне шақ қ андағ ы жұ мыс кү шінің шығ ындары. Оны ең бек ө німділігінен ажырата білу қ ажет.

Ең бек ө німділігінің артуы кезінде уақ ыт бірлігіне шақ қ андағ ы ө німдер саны артады, ал ө німнің қ ұ ны тө мендейді. Ең бек қ арқ ындылығ ының артуы кезінде ө німдер саны адамның дене шығ ындарымен бірге ө сіп, нә тижесінде ө німнің қ ұ ны ө згеріссіз қ алады. Осығ ан байланысты, тауардың нарық тық қ ұ ны ең бектің жеке шығ ынымен жә не жеке жұ мыс уақ ытымен анық талмайды, ол қ оғ амғ а қ ажетті орташа жұ мыс уақ ытымен анық талады. Осыны қ ұ н заң ы деп атайды.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.