КІРІСПЕ 7 страница

6250 “Бағ амдық айырмадан тү скен кірістер” шотының кредиті;

Есеп беруге тиісті тұ лғ алардың кассағ а тапсырғ ан валюта сомасынан алынатын кіріс:

1012 “Кассадағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шотының дебеті;

2150 “Қ ызметкерлердің ұ зақ мерзімді дебиторлық берешегі” шотының кредиті;

Валюталардың шығ уы кезінде 1012 “Кассадағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шоты кредиттеледі келесі шоттардың дебетіне:

Есеп берілетін валюталық қ аражаттың кассадан берілуі:

2150 “Қ ызметкерлердің ұ зақ мерзімді дебиторлық берешегі” шотының дебеті;

1012 “Кассадағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шотының кредиті;

Шетелдік валютамен валюталық шотқ а тапсырылғ ан ақ шалай қ аражат:

1032 “Ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шотының дебеті;

1012 “Кассадағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шотының кредиті;

Тиісті валюталарғ а қ атынасы бойынша тең ге бағ амының кө терілуі нә тижесінде қ ұ ралғ ан бағ амдардың айырмашылық сомасына:

7430 “Бағ амдық айырма бойынша шығ ыстар” шотының дебеті;

1012 “Кассадағ ы валютамен ақ ша қ аражаты” шотының кредиті;

Кассағ а ақ ша кірістелген кезде 1010-«Кассадағ ы тең гемен жә не валютамен ақ ша қ аражаты», шоты дебеттеледі, онда кассадағ ы ұ лттық жә не шетел валютамен ақ ша қ аражатының қ озғ алысы есепке алынады, тө мендегі шоттары кредиттеледі:

1030-«Ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы тең гемен жә не шетел валютамен ақ ша қ аражаты», онда ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы ұ лттық валютамен жә не шетел валютасымен ақ ша қ аражатының қ озғ алысы есепке алынады;

1250-“Қ ызметкерлердің қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешегі», онда қ ызметкерлердің: активтерді сатып алуғ а есеппен берілген ақ ша қ аражаты, қ ызметтерге ақ ы тө леу, қ ызметтік іс сапарлар мен басқ алар, кызметкерлерге берілген карыздар бойынша қ ызметкерлердің дебиторлық берешегінің қ озғ алысына байланысты операциялар, сондай-ақ ұ йымғ а қ ызметкер келтірген материалдық шығ ынды (кемшін шығ у талан таражғ а салу, бү ліну жә не басқ алар) ө теу жө нінде есеп айырысу жә не қ ызметкерлердің ө зге қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешегі кө рсетіледі,

6010-«Ө німді сатудан жә не қ ызметтер керсетуден тү сетін кіріс», онда ө німдерді сатудан жә не қ ызметтер кө рсетуден тү сетін кірістерді алумен байланысты операциялар ескеріледі, жә не оларғ а ұ қ сас операциялар кө рсетіледі;

Ақ ша кассағ а тү скен кезде 1010 - «Кассадағ ы тең гемен жә не валютамен ақ ша қ аражаты» шоты дебеттеледі жә не келесі шоттар кредиттеледі:

6010-«Ө німді сатудан жә не қ ызметтер керсетуден тү сетін кіріс» жә не басқ а да шоттар-кассағ а алынғ ан тү сімнің сомасына;

1210-«Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешегі», онда бір жылғ а дейін мерзімі бар сатылғ ан ө нім жә не кө рсетілген қ ызметтер ү шін сатып алушылармен жә не тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар жә не сатып алушылар мен тапсырысшылардың ө зге қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешегі кө рсетіледі;

Кә сіпорынның кассасына тү скен тү сімді ө ткізгенде –1010 шоты дебеттеледі де, ал 1010-«Кассадағ ы тең гемен жә не валютамен ақ ша қ аражаты» субшоты кредиттеледі.

Кесте 11 - «VIP-ГТ» ЖШС кассасына ақ ша қ аражатының кіріске алынуы:

Кассадан ақ ша берілген кезде 1010-шоты кредиттеледі жә не келесі шоттары дебеттеледі:

Кесте 12 - «VIP-ГТ» ЖШС кассасынан ақ ша қ аражатының шығ ысталуы:

3350-«Ең бекақ ы тө леу бойынша қ ысқ а мерзімді берешек», мұ нда қ ыз-меткерлерге қ ызметкерлер тиісті қ ызметтерді кө рсеткен кезең аяқ талғ аннан кейін он екі ай ішінде толық кө лемде тө леуге жататын сыйақ ылар (демалыс жә рдемақ ыларынан жә не ү лескерлік қ ұ ралдарымен ө темақ ы тө лемдерінен басқ а) жә не ең бекақ ы телеу бойынша ө зге қ ысқ а мерзімді берешектер есепке алынады;

2150-«Қ ызметкерлердің ұ зақ мерзімді дебиторлық берешегі», онда қ ызметкерлерге берілген ұ зақ мерзімді қ арыздар бойынша қ ызметкерлердің дебиторлық берешегінің қ озғ алысымен байланысты операциялар, сондай-ақ қ ызметкердің ұ йымғ а бір жылдан асатын мерзімде келтірген материалдық зиянды (кемшін шығ у, ұ рлау, бү лдіру жә не басқ алар) ө теу жө ніндегі есеп айырысу кө рсетіледі;

1030-«Ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы тең гемен жә не шетел валютамен ақ ша қ аражаты», онда ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы ұ лттық валютамен жә не шетел валютасымен ақ ша қ аражатының қ озғ алысы есепке алынады;

3 Ұ ЙЫМДАҒ Ы АҚ ША Қ АРАЖАТТАРЫН ТАЛДАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3.1 Ұ йымда ақ ша қ аражаттарын талдау.

Ө згермелі экономикалық жағ дайда бә секеге қ абілеттілікті қ ұ ру жә не оны ұ стап тұ ру ү шін соң ғ ы жылдары тұ тынушыларғ а бағ ытталғ ан бизнес концепциясы қ арқ ынды дамуда.

Жалпы алғ анда қ азіргі кезең дегі фирмалардың бә секеге қ абілеттігін қ амтамасыз ету ә дістеріне қ атысты тө мендегідей негізгі қ орытындылар жасауғ а болады:

- фирманы рационалды «жабық» иерархиялы жү йе ретінде ал бә секелестік мақ саттар мен міндеттерде ұ зақ уақ ыт бойы басқ ада шарттар секілді ө згеріссіз қ алады жә не бекітіледі деп санайтын дә стү рлі пікір ө з қ уатын жоғ алтуда;

- қ азіргі менеджмент философиясы жү йелі жә не жағ даяттық ә дістерге негізделген.

Компанияның ақ ша ағ ымдары ашық жү йе ретінде қ арастырылады.

Компанияның жетістікке жетуі оның дер кезіндегі сыртқ ы ә леуметтік – экономикалық ортағ а жылдам бейімделуінде. Компанияның ақ ша ағ ымдарының назарынан тыс қ алдырмауы тиіс сыртқ ы жағ дайларғ а: кү шейген жаһ андануы ушық қ ан бә секелестікті, шикізаттар мен материалдар бағ асының жоғ арылығ ын, бұ йымның ө мірлік кезең детінің қ ысқ аруын жатқ ызуғ а болады.

Осы мү мкіндіктерді қ аншалық ты іске асыра алуды білу жә не олардың қ оршағ ан ортағ а қ аншалық ты қ ажет болатынын тү сіну – бү гінгі кү ннің басты талабы. Жетістікті компаниялардың ақ ша ағ ымдары сыртқ ы қ оршамғ а бейімделіп қ ана қ оймай, мү мкіндіктері жоғ ары дә режеде сә йкес келетіндей ө зінің айналасында осындай орта қ алыптастыру ү шін белсенді ә рекет етеді.

Ешқ андайда компанияның ақ ша ағ ымдары нарық та тауарларының барлық коммерциялық қ асиеттері мен жылжыту қ ұ ралдары бойынша бә секелестерінен асып тү се алмайды. Олардың ішінен артық шылық беретіндерін талдау жә не нарық жағ дайының даму тенденциясына кө бірек сә йкес келетін жә не кә сіпорын қ ызметінің кү шті жақ тарын ең жақ сы жолмен қ олдана алатын стратегияны жасау қ ажет. Казіргі кү ні экономикалық ғ ылымда қ ойылғ ан мақ саттарғ а сә йкес стратегиялардың екі тү рін: портфельдік жә не бә секелестік деп бө леді.

Портфельді стратегия компанияның жалпы іс - ә рекетін жә не жекелеген қ ызмет аумақ тарындағ ы бә секелестік артық шылық тарын анық тап, жә не сол алынғ ан бә секелік артық шылық тарды ары қ арай бә секелік стратегиялар шегінде кешенді қ олдануды қ амтамасыз етеді. Компания шетелдік ө ндірушілердің станок қ ондырғ ыларын техникалық жетілдірулеріне жә не қ ысқ а мерзімді шетелдік бә секелестердің жаң а технологиялар кү шімен тө мен бағ а орнатуына мә н бермеуінің нә тижесінде банкроттық қ а ұ шырады; компания қ ызметінің тү рлі аумақ тарының арасында туындайтын синергизм; ә рекет тү рлерінің стратегиялық икемділігі.

Мысал ретінде диверсификацияны алуғ а болады. Ә детте глобальді компаниялар ө з сату кө лемдері мен пайдаларындағ ы ө згерістерді бақ ылап отырады. Осы мақ сатта шетелдік нарық тарды іздей бастайды. Осылайша қ ұ лдыраушы бір елде сату кө лемі азайғ анда экономикалық ө рлеп жатқ ан басқ а бір елде сату кө лемі кө теріледі.

Жалпы алғ анда портфельдік стратегияларының негізгі мақ саттары инвестиция салуды қ ажет ететін бө лімшелерді таң дау.

Компанияның ақ ша ағ ымын алатын болсақ тауар портфеліндегі тауарлардың қ айсысына қ аржы керек немесе инвестициялауды тоқ тату керектігін жә не компанияның жалпы стратегиялық бағ ытын анық тау.

Портфельдік стратегияларғ а қ осымша бә секелік стратегиялар компанияның ә р қ ызмет бө ліміне не істеу қ ажет екенін анық тайды. Бә секелік стратигияны ауық – ауык стратегиялық шешімдермен қ аптап отыру қ ажет стержень ретінде қ арастыруғ а болады. Мұ ндай шешімдерге:

- саладағ ы бә секелестікті таң дау;

- мақ саттарды анық тау;

- бә секелестік стратегияларды жасау жә не іске асыру;

- бә секелестік артық шылық ты ұ стап тұ руды жатқ ызуғ а болады.

Жоғ арыда аталғ ан компанияның ә рекеттері ө зара байланысты жә не бір – бірін толық тырады. Мысалы ә р бір стратегиялық шешім сала туралы ақ паратты қ ажет етеді. Бә секелестік стратегияны жасау жә не іске асыру компанияның ақ ша ағ ымдарының нақ ты алғ а қ ойғ ан мақ сатынсыз жү зеге асыру қ иын. Нарық тағ ы жайғ асымды ұ стап тұ ру сол стратегияларының дер кезінде дұ рыс іске асыруына байланысты. Бә секелестіктің сипаты мен дең гейін анық тау ү шін автор компанияның бә секелестіктік стратегияларын жоспарлауғ а қ атысты бә секелестіктің бес кү ші моделін май ө німдерін ө ндіру саласында қ арастырады. Модельге сә йкес бә секелестік стратегияларды қ ұ ру екі кезең нен тұ рады: компания ә рекет ететін саланы талдау жә не сол саладағ ы бә секестер жайғ асымын анық тау. Бұ лар:

1.жаң а бә секелестер пайда болу қ ауіп – қ атері;

2.алмастыру – тауарлар пайда болу қ аупі;

3.жинақ таушы бұ йымдар жеткізушілерінің саудаласу қ абілеттілігі;

4.тұ тынушылардың саудаласу қ абілеттілігі;

5.қ азір ә рекет етуші бә секелестердің ө зара бақ таласуы.

Салағ а жаң а ө ндірістік қ уат ә келетін жә не нарық тан ө з ү лесін алғ ысы келетін жаң а бә секелес компаниялардың пайда болуы тауар ұ сынысын кө тереді де бағ ағ а қ ысым кө рсетеді. Бә секелестің пайда болуы екі факторғ а байланысты: сұ раныстың кө беюі жә не экономика заң дылығ ына сә йкес бағ аның кө терілуі жаң а бә секелестерді шақ ыру сигналы бола алады; нарық қ а ену барьерлерінің дең гейі жә не сол нарық та жұ мыс істеп жатқ ан компаниялардың жаң а бә секелестерге реакциясы.

Нарық қ а енуге кедергі келтіретін барьерлері:

- ө ндіріс масштабы: жаң а енген компанияның ақ ша ағ ымдары бірден кө п кө лемді ө нім шығ аруы керек, сә йкесінше ү лкен шығ ындарды қ ажет етеді. Ал нарық та артық тауар кө лемі пайда болып бұ рыннан жұ мыс істеп жатқ ан компанияларғ а қ ауіп – қ атер туғ ызуы мү мкін;

- технология мен ноу – хауғ а қ ол жеткізе алмау;

- тә жірибе оқ ыту қ исығ ының эффектісі.

Ө ндіріс шығ ындарын азайту сол тауарларды ө ндіру тә жірибесіне байланысты;

- айтарлық тай мө лшерде капитал салымын қ ажет етеді;

- ө ткізу арналарын білмеу;

- бақ ылаушы органдар іс – қ имылдары;

- тарифтік жә не тарифтік емес шектеулер болуы мү мкін.

Қ ол жетерлік жә не бә секеге қ абілетті тауар – субституттарының

болуы ө неркә сіптік компаниялардың ақ ша ағ ымдарының

тұ тынушыларды сол ұ қ сас тауарларғ а кетіп қ алмауы ү шін ұ стап тұ рарлық жаң а бағ алық ынталандырушылық жылжыту шараларын ұ йымдастыруды талап етеді. Бірақ жаң а бағ а тө мендетуі сә йкесінше пайда дең гейін тө мендетуге ал ынталандыру немесе жылжыту шараларына қ осымша шығ ын қ ажет етеді. Ол ө з кезегінде бағ аны жоғ арлатуғ а ә келеді. Яғ ни екі жақ ты ә сер береді. Ол мә селені шешу ү шін ө ндіріс шығ ындарын азайтудың жолдарын іздестіру қ ажет.

Алмастырушы тауарлардың пайда болуы тұ тынушыларғ а олардың бағ асын ғ ана емес сонымен қ атар сапалық қ асиеттерін салыстыруғ а итермелейді. Алмастырушы тауарлар бағ асының тө мен болғ ан сайын, тұ тынушы шығ аратын шығ ыны азаяды, яғ ни алмастырушы – тауар тарапынан бә секелестікке ә сері кү шейеді.

Тауар – алмастырушылардың бә секелестік кү штерінің кө рсеткіштері: олардың сату кө лемінің ө су қ арқ ыны оларды нарық та жылжыту жолдары пайда дең гейлері.

Кең се тауарларды шығ ару жә не сатуды қ арастыра аламыз. Яғ ни бұ л жерде айталық «Абди» тауар маркасы «Дерия» компаниясының басқ а тауары «НТ» жең ілдетілген кең се тауарымен басқ а компаниясы кең се тауарларымен бә секелесе алса сонымен қ атар «VIP-ГТ» ЖШС – нің тауар маркасымен бә секелестікке тү седі.

Бә секелестік саясаттың мақ сатын қ ұ ра отырып компания келесілерді анық тауы тиіс:

шығ уы мү мкін нарық масштабы;

нарық ты ө ң деу мө лшері;

стратегияның алғ ашқ ы мақ саты;

«VIP-ГТ» ЖШС (бұ дан ә рі – Компания) ақ ша ағ ымдарының тігінен ық палдастырылғ ан қ ұ рылым, мемлекеттің 100 % ү лесі бар кең се тауарлар – Басқ арушы компиния болып табылады.

Компанияның мақ сатты қ ұ рылымы қ ызметтің негізгі бағ ыттарына: кең се тауарларды ө ң деуге жә не ө ндіруге, тауарды тасымалдауғ а, маркетинг пен ө ткізуге шоғ ырландырылғ ан.

Компания Қ азақ станда жә не шетелдерде жұ мыс істейтін 4 еншілес, бірлесіп бақ ыланатын, басқ а да тә уелді ұ йымдарғ а қ атысады немесе акционер болып табылады.

2014 жылы Қ азақ стан Республикасы бойынша кең се тауарларды сату бойынша 306183 тең геден артық табыс кө рді.

Компания ақ ша ағ ымдарының екі негізгі бағ ытта кең се тауарларды сатады: экспорт жә не ішкі рынок. 2014 жылы кең се тауарларды экспортқ а шығ ару шамамен 6, 7 % қ ұ раса, ішкі рыноқ қ а шығ ару 2, 1 % қ ұ рады. 2013 жылмен салыстырғ анда, тауарды экспортқ а шығ ару 779 мың тең геге ө сті. 2012 жылы экспортқ а шығ ару шамамен 7, 1 % болса, ішкі рынокқ а – 2, 1 % қ ұ райды.

2014 жылы негізгі капиталғ а инвестициялардың барлығ ы 107

млрд. тең ге сомасына бағ аланып отыр, оның ішінде меншікті қ аражат есебінен – 77, 7 млрд. тең ге, қ арыз қ аражаты есебінен – 27, 9 млрд. тең ге, мемлекеттік бюджет қ аражаты есебінен –кең се тауарды жетілдіру жолдары жобасына жіберілген 4 млрд. тең ге, оның ішінде бұ рынғ ы шығ ындарды ө теуге 3 млрд. тең ге.

2014 жылы негізгі капиталғ а инвестициялардың барлығ ы 105, 6 млрд. тең гені, оның ішінде ө ндіріске – 59, 2 млрд. тең гені немесе капитал салымдарының жалпы кө лемінің 78, 4 % -ын қ ұ рады. 2013 жылғ ы капитал салымдарының сомасы 2012 жылдың осындай кө рсеткішінен 20, 4 млрд. тең геге жоғ ары.

2015 жылы Компанияның ақ ша ағ ымының негізгі капиталына инвестициялардың барлығ ы 142, 9 млрд. тең ге сомасына бағ аланып отыр, оның ішінде меншікті қ аражат есебінен – 107, 4 млрд. тенге, қ арыз қ аражаты есебінен – 35, 5 млрд.тең ге.

2014 жылы ө німді сатудан тү скен кіріс 476, 9 млрд.тең гені қ ұ рады, бұ л жоспардан 20 % -ғ а асып тү сті жә не 2013 жылдың дең гейінен 20 % - ғ а жоғ ары.

Кірістердің ө суі кең се тауарлар ө ндірудің ұ лғ аюына, 2013 жылмен салыстырғ анда кең се тауарлар экспорттық бағ асының ө суіне, кең се тауарлардың жү к айналымының ұ лғ аюына, кең се тауарлар жә не кең се тауарларды ө німдерін сатудан тү сетін кірістердің, кең се тауарлар сатудан тү сетін кірістердің ұ лғ аюына байланысты.

3.2 Ұ йымның ақ ша қ аражаттары қ озғ алысын талдауды жетілдіру жолдары.

Бухгалтерлік есепті компьютерлендіру ұ йымдардағ ы есеп жұ мысын жолғ а қ оюғ а жаң а салалық негізде елеулі ық пал жасайды, бастапқ ы қ ұ жаттардың принциптері ө згереді, негізгі ауыр жұ мыстар автоматтандырылғ ан режимде орындалатын болады, есеп қ ызметкерлері деректерді ө ң деуде тікелей ат салысады.

Қ олданылып жү рген бухгалтерлік бағ дарламалық қ амсыздандыру пайдаланушылар ү шін елеулі проблемалар туғ ызады. Сол ү шін бухгалтерлік есепті автоматтандыру ү шін қ ұ ралдар таң дау кезінде біріншіден бағ дарламаны таң дау керек одан кейін ғ ана компьютерлендіреді.

Компьютерленген бухгалтерияларғ а арнап 1 С «бухгалтерия» бағ дарламалық стандарттық программасы бар. Бірақ бухгалтерлерді автоматтандырылғ ан есеп технологиясына оқ ытуғ а қ ол жетпеуінен проблема терең деп тү седі.

Сонымен компьютерлік есепті дамыту ү шін мыналар қ ажет:

— есеп технологияларының компьютерлік қ орларын стандарттау;

— мемлекеттік органдардың бағ дарламалық ө німдерді сертификаттау рә сімін ұ йымдастыру;

— сертификатталғ ан бағ дарламалық ө німдерді, жү йелерді ә зірлеу мен алып жү ргізудің дамығ ан инфроқ ұ рылымын жасауғ а арналғ ан, бағ дарламалық қ амсыздандыруды жасаушыларды қ олдау бағ дарламасыз ә зірлеу.Бұ л ретте бухгалтер жә не компьтерлерді пайдалану мамандығ ын игеруге жә не ө зі алатын нә тижелердің дұ рыстығ ы ү шін жауап беруге тиіс.

Ақ ша қ аражаттары есебінің қ олданбалы жоспар жинағ ы бухгалтерлік есеп кө лемінің негізгі бір бө лігі болып есептеледі.

Функционалдық белгілері бойынша акция қ аражаттарының есебі материалдар толтыру, жалақ ы бойынша есеп айырысу жә не дебиторлық, кредиторлық қ арыздарды ө теу кезінде бухгалтерлік ақ параттарды автоматты тү рде қ арастыру, касса жә не бухгалтериядағ ы жұ мыс орынды тікелей ЭЕМ (электрондық есептеуіш машина) – нің кө мегімен есептеу.

Ақ ша қ аражатардың есебі программалық қ ұ рылымдық ақ параттардың кірісі-шығ ысы бойынша жү йелермен жә не басқ ада қ ұ жаттармен біріккен.

Ақ ша қ аражаттары келесі функционалдық мә селелерді шешеді:

— мердігерлермен жә не жабдық таушылармен шот фактура бойынша есеп айырысу;

— кө рсетілген қ ызметтер бойынша сатып алушылардан тү скен тө лемдерді есепке алу;

— кә сіпорын ішіндегі міндеттер бойынша қ орытындысын анық тау;

— 4 бө лімнің «ақ ша қ аражаттар» шоттары бойынша бухгалтерлік жазулар беру (қ аржылық есеп айырысу операцияларын есепке алудың ақ параттық базасына беру ү шін);

— жылдық есеп беру ү шін кө рсеткіштерді қ ұ ру.

Ақ шалы қ аражаттар есебінің ө ң деу процесін ең гізу ақ паратының кез-келген тү рік ПЭЕМ-ге ең гізуден бастап қ ажетті нә тижелік ақ параттар алғ анғ а дейін тікелей пайдаланушының ө зі бухгалтердің автоматтандырылғ ан жұ мыс орнында атқ арады.

Ақ шалы қ аражаттар есебі екі тү рлі автоматтандырылғ ан жұ мыс орны бойынша іске асырылады.

-Автоматтандырылғ ан жұ мыс орны 1 «Ақ шалы қ аражаттардың қ айнар кө здері бойынша»;

-Автоматтандырылғ ан жұ мыс орны 2 «Ақ шалы қ аражаттар бойынша ақ параттар жинау».

Автоматтандырылғ ан жұ мыс орны 2-ні енгізу тек жұ мыс істеп тұ рғ ан автоматтандырылғ ан жұ мыс орны-1 арқ ылы ғ ана мү мкін болады, жинақ тау ү шін автоматтандырылғ ан жұ мыс орны 1-де енгізілген.

Берілгендерді ө ң деу процессі келесі сатыдан тұ рады:

— енгізу мерзіміне ақ параттық база қ ұ ру;

— ә р бір айдың ағ ымында берілгендерді ағ ымдағ ы ө ндеу.

Кешенді есептерді шешу массивтерді енгізу мерзімін қ ұ рудан басталады:

— шартты тұ рақ ты ақ параттар;

— номенклатуралық нө мірленген сақ талу, пайдалану орындары жә не акция қ аражаттары кіретін массивтері.

Бұ л жұ мыс бір рет жү ргізіледі, кейінірек кіргізілетін қ алдық тар жоспарлар жинағ ын пайдалану кезінде автоматты тү рде қ алыптасады.

Есептік кезең берілгендерінің ағ ымдағ ы ө ндеуге кіретіндері:

— шартты тұ рақ ты ақ параттарды ық шамдау;

— бастапқ ы қ ұ жаттардан ақ параттар ең гізу;

— айнымалы ақ параттар массивтерін (ең гізілетін жедел берілгендердің) қ алыптастыру;

— қ орытынды ақ параттарды қ алыптастыру жә не шығ ару;

— есепті кезеннің ақ параттарын архивке жіберу (ұ зақ уақ ыт сақ тау ү шін дискеталарғ а жазу);