КІРІСПЕ 4 страница

Серіктестігі кассадағ ы ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысына бақ ылау жасау кезінде 1010 шот есебі бойынша айналым-қ алдық тық ведомосін алуғ а болады.

Ұ йымда ақ шағ а тү гендеу жү ргізу – бұ л активтерді қ орғ ау жә не қ аржылық саясатпен сә йкестігін қ амтамасыз ету, сондай – ақ бухгалтерлік шоттарда бейнеленген мә ліметтердің шынайылығ ын анық тау ү шін қ абылданғ ан саясат пен іс ә рекет болып табылады.

Ақ шаны қ орғ ау кө птеген ұ йымдар ү шін маң ызды мә селеге айналатынын белгілі, ө йткні оларды жасыру, алып кетудің ө те оң ай екендігімен қ атар, оларды меншіктену белгілері жоқ.

«VIP-ГТ» серіктестігінде кассадағ ы ақ шаны есептің арнайы қ ұ жаттарындағ ы ақ ша сомаларымен кассада нақ ты бір ақ шаларды салыстыру жолымен тү генделеді. Тү гендеу нә тижелері ақ шаның нақ ты барын тү гендеу актісімен рә сімделеді.

Ұ йымның кассасын тү гендеу оның тө рағ асы жасағ ан жә не бекіткен «Кассалық операцияларды жү ргізу ережесіне» сә йкес жү ргізіледі. Кассалық қ ұ жаттармен бланктерді тү гендеу, тә ртіп бойынша, ескертусіз кенеттен барлық ақ шаны жә не басқ адай қ ұ ндылық тарды толық есепке алу арқ ылы бас бухгалтер мен кассирдің қ атысуымен ө теді. Кассир тү гендеу сә тінде кассалық есеп беруін кассалық кітап бойынша ақ шаның қ алдығ ын шығ аруы тиіс. Кассирден барлық кіріс жә не шығ ыс кассалық қ ұ жаттары есепке тіркелгені жө нінде, кассада қ абылданбағ ан, сондай – ақ есептен шығ арылмағ ан ақ шаның жоқ екендігі жө нінде қ олхат алынады. Ақ шаларды санағ аннан кейін кассадағ ы ақ шаны тү гендеу актісі жасалынады. Алынғ ан тү гендеу нә тижелерін кассалық кітап бойынша бухгалтерлік есептің мә ліметтерімен салыстырады.

Тү гендеуді жү ргізу кезінде мыналарды тексеру қ ажет: кассирмен толық материалдық жауапкершілік туралы келісім шарт жасалғ ан ба, кассаның жабдық талуы талапқ а сай ма, т.б.

Тү гендеу кезінде кассадан артық ақ ша мө лшері анық талса, кассалық кіріс ордері толтырылып, кассағ а кіріске алынады. Ал тү гендеу кезінде ақ шаның жетіспеушілігі анық талса, мынадай негізде кө рсетілуі мү мкін: жетіспеген сомағ а шығ ыс кассалық ордерін жазу; жетіспеушілік кассирдің мойнына қ ойылады; кассир жетіспейтін соманы ө теген кезде кіріс кассалық ордері жазылады.

Кесте 5 – Кассадағ ы ақ шалар шоты бойынша жұ ргізілетін операциялар

Кассадағ ы ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысын қ ұ жаттық рә сімдеу.

Ақ шалай қ аржыларды жұ мсаудың есебін дұ рыс жолғ а қ ойып жә не бақ ылау, бухгалтерлік есепті жү ргізу ережелерінің тә ртіптерін, тө лемдер мен ақ ша аудару, валюталық реттеу жә не басқ а да нормативтік қ ұ жаттардың талаптарын орындауғ а байланысты болады. Кассалық операциялардың есебін жү ргізу мен рә сімдеу тә ртіптері ұ йымның есеп саясатында кө рсетілуге тиісті.

Ақ ша қ озғ алысы, оны алу мен беру операциялары, оғ ан қ атысты қ ұ жаттардың қ атесіз тү рде дұ рыс толтырылуын талап етеді. Барлық кассалық кіріс жә не шығ ыс ордерлері жә не басқ а қ аржылық қ ұ жаттар анық, ешқ андай тү зетулерсіз толтырылуғ а тиіс. Кассалық операцияларғ а байланысты қ осымшаларғ а «алынды» немесе «тө ленді» деген штамптар басылып, уақ ыты кө рсетіліп, қ ол қ ойлады. Осы арқ ылы қ ұ жаттарды қ айта пайдаланып, ақ шаны бір қ ұ жатпен екінші рет кассалық шығ ыс ордерін жаздырып алып кетуге жол берілмейді. Кей кездері бухгалтерлер мен кассирлер кассалық ордерлерге штамп басады, ал дұ рысы қ осымша қ ұ жаттарғ а штамп басылуғ а тиісті (тө лем ведомостары, расчеттар, ө тініштер ж. т.б.).

Кассалық операцияларды жү гізу ү шін, міндетті тү рде кіріс жә не шығ ыс ордерлерін тіркейтін журнал мен кассалық кітап ашылып, толтырылып отырылады. Олардың парақ тары нө мірленіп, тігіліп, кә сіпорынның мө рі басылып, жауапты тұ лғ алар қ ол қ ояды. Кейінгі кездері есеп жү йесін компьютер арқ ылы жү ргізуге байланысты, кассалық операцияларғ а байланысты кейбір талаптар орындалмай жү р, алайда кассалық кітапты жү ргізу мен кассирдің есебін машинограмма тү рінде рә сімдеуге болады.

Кассалық кітап журнал тектес болады, онда жазу міндетті тү рде кө шірме қ ағ аз арқ ылы жү ргізіліп, кө шірмесі кассирдің есебіне тігіліп отырады. Кассалық кітап тек қ ана қ аламмен толтырылады, осығ ан сә йкес, кө шірмен қ ағ аз арқ ылы жасалғ ан кассирдің есебі, кассалық кітаптағ ы жазбағ а сә йкес келуге тиіс.

Кассалық кітапта барлық кіріс жә не шығ ыс ордерлері тіркеледі, олардың нө мірі, сомасы, фамилиялары жә не кассалық операцияның қ ысқ аша мазмұ ны кө рсетіледі. Сонымен қ атар есеп жасалғ ан кү ннің аяғ ындағ ы ақ ша қ алдығ ы, келесі кү ннің басындағ ы ақ ша қ алдығ ына сә йкес келуге тиіс.

Қ олма қ ол ақ ша бойынша жү гізілетін операциялардың дені мекемеге қ ызмет кө рсететін банктегі есептесу счеты арқ ылы іске асырылады. Тауар сатудан тү скен ақ ша, есептесу счетына апарып салынады, ең бек ақ ы мен іссапарлары шығ ынына жұ мсалатын ақ ша ж.т.б. есептеу счеты арқ ылы банкіден алынады. Банкке ақ шаның толық кө лемде ө ткізіліп тұ руы, кассалық шығ ыс ордерлерімен, кассирдің есебімен, банк қ ұ жаттарымен, банк тү біртектеріне сай тексеріліп отырады, олардың кө рсеткіштері бір бірімен сә йкес келуге тиісті.

Есептесу счетынан алынғ ан ақ ша мө лшері, кассалық кіріс ордерімен, банкілік қ ұ жаттармен, чек кітапшасының тү бірімен, кассалық кітаппен жә не банкілік қ ұ жатқ а қ оса берілетін кассалық кіріс ордерінің тү бірімен салыстырылып отырады. Олардың сомалық кө рсеткіштері бір біріне сай келуге тиіс. Кассалық ордерлермен нө мірі жыл басынан бастап, ретімен қ ойылып отырады. Қ ажетті бастапқ ы қ ұ жаттарғ а мекеме басшысы мен бас бухгалтердің қ олдары қ ойылғ аннан кейін ғ ана кассалық қ ұ жаттар рә сімделеді.

Кассалық ордерлермен ақ шаны қ абылдау жә не беру, тек қ ана қ ұ жат жасалғ ан кү ні іске асырылады.

Кассалық ордерді алғ аннан кейін, кассир міндетті тү рде бас бухгалтердің қ олының бар жоғ ын жә не оның шынайылығ ын, сонымен қ атар мекеме басшысының рұ қ саты бар ма, жоқ па жә не қ осымша қ ұ жаттардың дұ рыс толтырылып, толық болуын тексеруге міндетті.

Егер аталғ ан талаптардың ең болмаса біреуі сақ талмағ ан болса, онда кассир қ ұ жаттарды толық рә сімдеп ә келу ү шін бухгалтерияғ а қ айтарып береді.

Кассирге ө з міндетін басқ а біреуге орындау ү шін беруге қ атаң тиым салынғ ан.

Мекеме басшысы, кассаны кенеттен тексеріп отыру ү шін, комиссия қ ұ рып, оның уақ ытын белгілейді. Онымен қ оса ондай тексерулер тоқ сан сайын кем дегенде бір рет жү ргізілуге тиіс.[15]

Ең бекақ ы, уақ ытша ең бекке жарамсыздығ ы бойынша жә рдемақ ылар мен сыйлық тар тө леу, ақ шаны беру мерзімі жалпы сомасы жазу тү рінде кө рсетілуімен ұ йым жетекшісі мен бас бухгалтер қ ол қ ойғ ан тө лем ведомостері бойынша жү зеге асырылады. Оның қ ас бетінде (титул) ақ ша беретін мерзімі мен оның жалпы сомасы кө рсетіледі жә не оғ ан басшы мен бас бухгалтер қ ол қ ояды.

Банктен ақ ша алғ аннан кейін ү ш кү н ө ткен соң, кассир тө лем тізімдемесіне ең бекақ ысы бойынша тиесілі сомасын алмағ ан адамдардың аты тегінің тұ сына мө ртаң ба соғ ады немесе “Депозитке салынды” деп қ олмен жазып, белгі соғ ады, берілген сома тө ленбеген жалақ ы тізіміне енгізіледі; тізімдемеде нақ ты тө ленген сома мен депозитке салынуы тиісті сома жазылады. Егер тө лемді кассир емес, ө кілетті адам жасайтын болса, тө лем тізімдемесінде: “Тізімдеме бойынша ақ ша таратқ ан (қ олы)” деген жазу жазылады. Касса ордерлерінде ө шіріп жазуғ а, бү лдіруге жә не тү зетуге жол берілмейді.

Жазылғ ан касса ордерлері немесе олардың орнына жү ретін қ ұ жаттар кіріс жә не шығ ыс касса қ ұ жаттарын тіркеу журналында тіркеледі, ол кіріс жә не шығ ыс қ ұ жаттарына жеке-жеке ашылады. Онда мыналар кө рсетіледі: кіріс жә не шығ ыс ордерлерінің толтырылғ ан кү ні мен номері, кассағ а тү скен жә не жұ мсалғ ан ақ шалардың нысаналы мақ саты кө рсетіледі (жалақ ы, сыйлық тар, степендиялар, іссапарғ а тө ленген жә не басқ а да шығ ыстар). Егер ақ ша қ аражатының нысаналы мақ саты туралы деректерді машинограмма тү рінде алатын болса, кіріс жә не шығ ыс касса қ ұ жаттарын тіркеу журналында тек қ ұ жаттың толтырылғ ан кү ні, нө мірі мен сомасы кө рсетіледі.

Кіріс жә не шығ ыс кассалық қ ұ жаттарды тіркеу ү шін “Кіріс жә не шығ ыс қ ұ жаттарды тіркеу журналы” қ олданылады, шығ ыс қ ұ жаттарғ а бө лек, кіріс кассалық қ ұ жаттарғ а бө лек журнал ашылады. Бұ л журналда мыналар кө рсетіледі:

- Кіріс жә не шығ ыс ордерінің кү ні мен нө мірі;

- Кімнің қ олына ақ ша берілді немесе кімнен алынды, сол адамның аты-жө ні немесе кә сіпорынның атауы;

- Берілген немесе алынғ ан ақ шалардың қ андай мақ саттарғ а берілгені;

- Тү скен немесе берілген ақ шалардың сомасы;

Касса ордерлері бойынша ақ шаны қ абылдау мен беру тек олардың рә сімдеген кү нінде ғ ана жү ргізіледі. Ордерді алғ ан кассир басшы мен бас бухгалтердің қ олдарын, олардың дұ рыс рә сімделуін, ордерлерде кө рсетілген қ осымшалардың болуын тексеруге міндетті. Операциялар жү ргізіліп болғ аннан кейін ордерге кассир қ ол қ ояды, ал оғ ан тіркелген қ осымша қ ұ жаттарғ а штамп басылады немесе жазумен кү нін, айы мен жылын кө рсете отырып “Алынды” немесе “Тө ленді” деп белгі соғ ады.

Кассадағ ы сақ талатын ақ ша қ аражаттары мен қ атаң есептегі бланкілеріне тексеру, есеп саясатында белгіленген мерзімдерде жү ргізіледі. Оны кә сіпорын жетекшісі тағ айындайтын комиссия жү ргізеді. Тексеру нә тижелері қ олғ а берілетін ақ ша қ аражаттарын тү гендеу Актісімен (№ Тү гендеу - 15) жә не қ ұ ндылық тарды тү гендеу тізімдемесімен жә не қ атаң есептегі қ ұ жаттар бланкілерімен (№ Тү гендеу – 16) рә сімделеді.

Кассада анық талғ ан артық шық қ ан ақ ша қ аражаттары кіріске алынады, кем шық қ ан ақ ша қ аражаттары кассирден ө ндіріледі.

Қ олғ а берілетін ақ шадан ө зге, кассада акциялар, мемлекеттік зайымдардың акциялары, вексельдер, чек кітапшалары, ө зге де бағ алы қ ағ аздармен қ атаң есептегі бланкілер сақ талуы мү мкін.

Қ атаң есептегі бланкілерге мыналар жатады: асханадан тамақ алуғ а, белгілі бір ас қ абылдауғ а, оқ у орындарының асханаларынан тамақ алуғ а, емдеу профилактикалық ас қ абылдауғ а берілетін абонементтер, қ ызметкерлерге тегін арнайы тамақ босатуғ а арналғ ан талондар (сү т немесе соғ ан тең тамақ ө німдері) жә не басқ а да Билеттер, талондар, абонементтер жә не қ атаң есептегі ө зге де бланкілер, материалдық қ ұ ндылық тар ретінде, оларды сатып алынғ ан нақ ты ө зіндік қ ұ ны бойынша 1350 “Ө зге қ орлар” шотында есепке алынады. Материалғ а жауапты тұ лғ алар бланкілер есебінен кіріс-шығ ыс кітабында қ атаң есептегі бланкілер есебі бойынша ә рбір атауы жә не нақ ты қ ұ ны бойынша жү ргізіледі. Бланкілердің кіріс жә не шығ ыс операциялары қ атаң есептегі бланкілерде кіріс шығ ыс (накладной) қ ұ жатымен рә сімделеді. Материалғ а жауапты тұ лғ а ай сайын бухгалтерияғ а қ атаң есептегі бланкілердің қ озғ алысы туралы есеп береді. Белгілерді (бланкілерді) ө ткізуге дайындау кезінде, субъект жетекшісі арнайы тағ айындайтын комиссия материалғ а жауапты адамның қ атысуымен қ апшық тарды ашып, бланкілерді ә р парақ бойынша тү гендеп, санап шығ ады. Ашылғ ан қ апшық тағ ы бланкілерді парақ тап санап шығ у кезінде анық талғ ан нә тижелер абонементтерді, талондарды жә не ө зге де белгілерді тексеру нә тижелері туралы Актіге жазылады. Актіде алшақ тық тар анық талғ ан жағ дайда, орауындағ ы қ ұ лақ ша қ ағ аздағ ы деректер мен қ апшық тан шық қ ан нақ ты белгілер жазылады. Акт негізінде белгілерді (бланкілерді) жасаушыларғ а талап білдірілуі мү мкін. Тамақ алуғ а берілетін абонементтерге жә не ө зге белгілерге оларды сатуғ а дайындау кезінде субъектінің мө рі басылады.

Есеп саясатында белгіленген мерзімдерде кассада сақ талатын ақ ша қ аржаттары мен қ атаң есептегі бланкілерге тексеру жү ргізу қ ажет. Оны субъект жетекшісі тағ айындайтын комиссия жү ргізеді.

Кассалық операциялар есебін компьютерлендіру кезінде, сондай-ақ кассалық қ ұ жаттарды ө ң дейтін бағ дарламалық қ ұ ралдар жұ мысының дұ рыстығ ына тексеру жү ргізіледі. Оның бұ зылуына кінә лі тұ лғ алар белгіленген тә ртіпте жауапкершілікке тартылады. Ақ ша қ аражаттары мен қ атаң есептегі бланкілерді тексеру нә тижелері қ олғ а берілетін ақ ша қ аражаттарын тү гендеу Актісімен жә не қ ұ ндылық тар мен қ атаң есептегі қ ұ жаттар бланкілерін тү гендеу тізімдемесімен рә сімделеді. Кассада анық талғ ан артық шық қ ан ақ ша қ аражаттары кіріске алынады. Бұ л операция дебет бойынша 1010 “Кассадағ ы тең гемен ақ ша қ аражаты” шотында жә не кредит бойынша 6280 “Басқ а да кірістер” шотында кө рсетіледі. Кем шық қ ан ақ ша қ аражаттары мен бағ алы қ ағ аздар кассирден ө ндіріледі:

1280 “Ө зге қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешек”шотының дебеті.

1010 “Кассадағ ы тең гемен ақ ша қ аражаты” шотының кредиті.

Қ атаң есептегі бланкілердің кем шығ уынан субъектіге келтірілген шығ ын олардың нақ ты қ ұ ны негізінде есептеледі. Осығ ан орай келесі шоттар корреспонденциясы жасалады:

Кассадағ ы қ атаң есептегі бланкілердің кем шығ уы анық талды:

а) нақ ты ө зіндік қ ұ н мен кө рсетілген қ ұ н арасындағ ы айырма бойынша:

1280 “Ө зге қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешек” шотының дебеті, субшот “кем шығ у, жетпеу жә не талан-тараж бойынша дебиторлар.”

1350 “Ө зге қ орлар” шотының кредиті, субшот “қ атаң есептегі бланкілер.”

б) кө рсетілген қ ұ ны бойынша:

1280 “Ө зге қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешек” шотының дебеті, субшот “кем шығ у, жетпеу жә не талан-тараж бойынша дебиторлар.”

3520 “Алдағ ы кезең нің кірістері” шотының кредиті.

Қ атаң есептегі бланкілердің жетпейтін қ ұ ны кассағ а салынды:

1010 “Кассадағ ы тең гемен ақ ша қ аражаты” шотының дебеті.

1250 “Қ ызметкерлердің қ ысқ а мерзімді дебиторлық берешегі” шотының кредиті, субшот “кем шығ у, жетпеу жә не талан-тараж бойынша дебиторлар.”

«Кассадағ ы шетелдік валюта тү ріндегі қ олма-қ ол ақ ша» есебі. Валюта кассасындағ ы есеп субъект кассасындағ ы операцияларғ а ұ қ сас жү ргізіледі, тек оның айырмашылығ ы мынадай: кіріс жә не шығ ыс касса ордерлерінде, касса кітабында қ аражаттар сомалары шетел валюталарымен жә не тең геге айналдырылғ ан тү рінде кө рсетіледі.

Субъектінің оперативтік кассасындағ ы қ олма-қ ол ақ ша есебі. Бө лшек сауда кә сіпорындарының ерекшелігіне байланысты олардан тү сетін тү сімнің басым кө пшілігі қ олма-қ ол ақ ша қ аражаттары бойынша тү сетіндіктен, оларғ а оперативтік кассасының есебін жү ргізуге тура келеді. Оперативтік касса, ә детте, сауда залында орналасады.

Кассирдің есеп беруі. Кассадағ ы ақ шалар қ озғ алысының есебін кассир кассалық кітапта жү ргізеді. Ә р ұ йымда тек бір ғ ана кассалық кітап болуы тиіс, ол нө мірленген, байланғ ан жә не сү ргіш немесе масуы маститтік мө рмен басылғ ан болуы тиіс. Кассалық кітаптағ ы беттердің саны ұ йымбасшысы мен бас бухгалтерінің қ олдарымен расталады. Кассалық кітаптағ ы жазулар кө шірме қ ағ аз арқ ылы екі данада шариктік қ аламсап, химиялық қ алам немесе сиямен жазылады, беттердің екінші даналары жыртылмалы болып келеді жә не кассирдің есеп беруі болып саналады. Беттердің бірінші даналары кассалық кітапта қ алады. Беттердің бірінші жә не екінші даналары бірдей нө мірлермен реттеледі. Кассалық кітапта тазарту мен келісілмеген тү зетулер кассирдің, бас бухгалтердің қ олдарымен расталады. Кассалық кітапқ а жазуларды кассир ә р ордер немесе оны алмастыратын қ ұ жат бойынша ақ шаны алғ аннан немесе бергеннен кейін лезде жазады.

Ұ йым кассирдің рұ қ сатымен жә не кассалық қ ұ жаттардың толық сақ талынуы шартымен кассалық кітап автоматталғ ан тә сілмен жү ргізілсе болады, бұ л кезде оның беттері «кассалық кітаптың ішкі беті» машинограммасы тү ріндегі, сонымен қ атар дә л сол уақ ытта «кассирдің есеп беруі» машинограммасы жасалынады.Аталғ ан екі машинограммалар келесі жұ мыс кү нінің басында жасалынуы тиіс, бірдей мазмұ нды болып жә не кассалық кітап нысанында кө рсетілген барлық реквизиттерді қ амтуы тиіс.

Кассалық кітаптың дұ рыс жү ргізілуін бақ ылауды ұ йымның бас бухгалтері жү ргізеді.

Кү н сайын жұ мыс кү нінің аяғ ында кассир кү ні бойғ ы операциялардың қ орытындысын санайды, кассадағ ы ақ ша қ алдығ ын келесі кү нге шығ арады жә не бухгалтерияғ а кассирдің есеп беруі ретінде екінші жыртылмалы бетті кіріс жә не шығ ыс қ ұ жаттарымен қ оса, кассалық кітапта жазып, ө ткізеді.

Аумақ ты ұ йымдарда касса-филиалдар бар болғ ан жағ дайда ағ а кассир жұ мыс кү нінің басталуының алдында басқ а кассирлерге шығ ыс етілу операцияларына қ ажетті қ олма-қ ол ақ шаларының сомасын аванс тү рінде бас кассағ а тү скен немесе шығ ыс етілген ақ шаларды есепке алу кітабында жазып береді. Кітап нө мірленген болу керек жә не тең ге санмен жә не жазумен жазылады. Касса-филиалдардың жә не қ олма-қ ол ақ шаларды беру орындарының кассирлері жұ мыс кү нінің аяғ ында немесе тө лем ведомосында кө рсетілген мерзімде ағ а кассирге алынғ ан аванстар мен кіріс етілу қ ұ жаттарымен кірістелген ақ шалар туралы есеп беруі жә не ақ таушы қ ұ жаттарды тапсыруы тиіс. Сонымен қ атар кассирлер кү н сайын тө лем ведомосы бойынша берілмеген қ олма-қ ол ақ шалардың қ алдығ ын бас кассағ а тапсырып отыру қ ажет. Бұ л ақ шаларды кассир ағ а кассирге мө р қ ойылғ ан сө мке, пакеттерде сомасын кө рсетіп, қ олхатпен береді. Касса-филиалдың кірісі мен шығ ыстарының айналымы бас кассаның айналымынан кө рсетіледі.[келумжаев]

Кассалық кітапты жү ргізу жә не касса бойынша есеп беруді тапсыру тә ртібі.

Касса кітабының екі жартысы да бірдей номерлермен номерленеді. Барлық кассалық операциялар парақ тың ү зілмейтін бө лігінің беті жағ ынан (“кү ннің басындағ ы қ алдық ” жолынан кейін) бастап жазылады, жазбас бұ рын ә уелі парақ тың жартысы бү ктеледі (ү зілетін бө лігі қ алғ ан парақ бө лігінің астына салынады). “Ауыстырғ аннан ” кейінгі жазуларды жалғ астыру ү шін парақ тың ү зілетін (жыртылатын) бө лігін екінші жақ қ а қ айырады (яғ ни ү зілмейтін бө ліктің беткі жағ ынан) парақ тың ү зілмейтін бө лігінің келесі бетіндегі кө лбеу сызық тар бойынша жазуларын жалғ астырады.

Есеп беретін бланкі сол кү н ішіндегі операция соң ына дейін ү зілмейді. “Оның ішінде ең бек ақ ы” жолындағ ы тө лем ведомостілері бойынша жалақ ығ а кассадан шығ ысқ а есептен шығ арылмағ ан сома кө рсетіледі.

Касса кітабында ақ ша кімнен алынғ аны жә не кімге берілгені, корреспонденциялық шот жә не кіріс пен шығ ыс сомасы қ ұ жатының номері кө рсетіледі. Есеп беру (кү н) соң ында кассир жиынын есептен шығ арады жә не есеп беру (кү н) соң ына қ алдық ты шығ арады. Кітапта расталмағ ан ө шірулер мен тү зетулерге жол берілмейді. Тү зету кассирдің жә не бас бухгалтердің қ олдарын қ ою арқ ылы расталады. Касса кітаптарын жү ргізу мен кассалық операцияларғ а бақ ылау жасау бас бухгалтердің міндеті болып саналады.

Кассалық операциялардың кө лемі ү лкен болмағ ан кезде, кассалық есеп беруді 3-5 кү нде бір рет жасауғ а рұ қ сат етіледі.

Кү н сайын немесе 3-5 кү нде бір рет жұ мыс кү нінің соң ында кассир кіріс жә не шығ ыс қ ұ жаттарды тіркеу арқ ылы бухгалтерияғ а қ олхатпен есеп береді. Кассирдің берген есебіндегі корреспонденциялық шоттарғ а белгі соғ ылады, содан соң оның деректерін 1010 “Кассадағ ы тең гемен ақ ша қ аражаты” шотының дебеті жә не кредиті бойынша есеп-қ исап тізімдеріне ауыстырады. Ай соң ында тізімдерде келесі есеп беретін айдың 1-не қ алдық шығ арылады, ол кассирдің берген есебінің қ алдығ ына жә не 1010 “Кассадағ ы тең гемен ақ ша қ аражаты” шоты бойынша бас кітапқ а сә йкес келуі тиіс.