Тәсілдері

Қ ысқ ы жағ дайда бетонғ а кү ім жасау тә сілі оның қ ажетті мө лшерде беріктігін бойына жинақ тауына жеткілікті қ атқ ылдану температурасын қ амтамасыз етуге тиісті. Аязғ а қ арсы қ осымшаларсыз М150, М200-300, М400-500 маркалы бетонның қ ату сә тінде беріктігі соғ ан орай тиісінше 50%, 40% жә не 30% жобалық тан кем болмауы керек; 70% соң ынан қ атыруды жә не еруді ұ стап тұ руғ а жұ мсалатын қ ұ ралымдарғ а арналғ ан; 80% кү рделі қ ұ ралымдарғ а жә не 100% арнайы талаптарғ а қ ойылғ ан жағ дайларғ а лайық талғ ан. Қ азіргі қ ыстағ ы бетондау ә дістерін ү ш негізгі топқ а бө луге болады. Біріншісіне тө селетін қ оспаның жылуын пайдалану қ арастырылғ ан ә дістер жатады, екіншісі тө селген бетонды қ ыздырудың тү рлі ә дістерін біріктіреді, ү шіншісі қ ататын температураны тө мендетіп бетонның қ ұ рамына химиялық қ оспалар енгізуге негізделген. Бұ ғ ан қ оса алғ ан барлық ү ш топтағ ы тә сілдердің тү рлі ә дістері кең інен тарағ ан.

“Термос” тә сілі алаптарды, ленталы іргетасты жә не бағ ана астындағ ы іргетасты бетондау кезінде ауаның температурасы – 20º С кем болмағ ан жағ дайда қ олданылады. Жең іл бетондардың жылуды аз ө ткізетіндігі жә не олардың қ атқ ылданғ ан кезде (беріктігі жағ ынан бірдей ауыр бетонмен салыстырғ анда бойында цементті кө п ұ стайтындық тан) жылуды кө п бө летіндігі ескеріліп, – 15º С дейінгі температурада тұ тас қ ұ ймалы қ абырғ аларды тұ рғ ызғ ан кезде де “термос” тә сілін қ олдануғ а мү мкіндік береді. Жең іл бетонды “термос” жағ дайында ұ стап тұ ру арқ ылы қ ұ ралымдарды бетондағ ан кезде қ осымша ыстық жең іл бетон қ оспасын дайындап, тө сеуге болады. Бұ л ретте жаң а тө селген бетон ауа калориферлерінің кө мегімен жылытылады, қ атқ ылдату жеделдегіштері қ осылады.

Ыстық жең іл бетон қ оспасын дайындау жұ мысы ә детте қ оршағ ан ауаның температурасы – 15º С кем жағ дайда жү ргізіледі. Мұ ның ү стіне қ оспаның жылжығ ыштығ ын сақ тау мақ сатында тасымалдау жә не беру кезінде оның температурасы 40º С аспауы керек. Ол ү шін қ ыздырылғ ан толтырғ ыштар мен ерітетін ыстық су қ олданылады.

Тө селген бетонның қ атқ анғ а дейінгі қ ажетті беріктікке жеткендігі, не болмаса тапсырмалары жылу қ орғ ағ ыш қ ұ ралым жағ дайындағ ы салқ ындатылғ ан дегі мезгілдегі (химиялық қ оспасыз бетондарғ а арналғ ан 0^оС дейін) беріктігін анық тау жылуды сақ таудың есебі бетонның суу уақ ыты жә не белгілі жағ дайдағ ы қ атыратын орташа температурасындағ ы тапсырмалары бетонның беріктігіне жеткізуге қ ажетті уақ ыт есебімен салыстырмалы тү рде жү ргізіледі.

Жең іл бетон қ ұ ралымдарын қ ыздыруды пайдаланғ ан кезде қ орғ ағ ыш қ аптаманың астындағ ы ауаның температурасы 10º С кем болмауғ а тиісті жә не жең іл бетонның сырғ ымалы қ алыппен тұ рғ ызылатын кө лбеу қ ұ ралымдарына қ ажетті таң балық беріктігінің 40-50% мө лшерінде жинақ тауына жә не ауыстырмалы тү рінде 70% болуына қ ажетті мерзіміге дейін сақ талу керек.

«Термос» тә сілі оның ү немділігі мен ең бек аз жұ мсалатындық тан анағ ұ рлым кең тарағ ан тә сіл болып табылады. Сыртқ ы модулі М< 3 алқ апты ғ имараттарғ а арналғ ан температуралық жағ дайларда оның қ олданылуына тә жірибеде шек қ ойылмағ ан. Орта алқ аптық қ ұ ралымдар – 15º С дейінгі температурада “термостық ” тә сілмен бетондалады. Есте ұ стайтын бір жә йт (аса қ атал жағ дайда “термос” тә сілін қ олдану жылу сақ тауғ а аса жоғ ары талап қ ойылатындық тан тиімді емес).

Жоғ ары экзотермиялық қ асиетті тез қ ататын цементтерді пайдалану, қ ыздырылғ ан бетон қ оспаларын қ олдану, оларды химиялық қ осымшаларғ а енгізу бетонды “термостық пен” ұ стап тұ руды қ олданудың тиімділік жү йесін кең ейтеді.

Аязғ а қ арсы қ осымшалары бар бетондар судың қ ату температурасын тө мендетуге мү мкіндік береді жә не оны кері температурасының қ атқ ындауын қ амтамасыз етеді. Тұ тас қ ұ ймалы қ ұ рылыста жең іл бетонғ а арналғ ан аязғ а қ арсы қ осымшалар ретінде натрий нитриті, НКМ жә не ННХК қ олданылады.

Аязғ а қ арсы қ осымшалары бар бетондар қ осымшасыз бетондар тә різді температура кө терілген кезде қ арқ ынды тү рде қ атқ ыланады. Сондық тан оларғ а да мү мкіндігінше “термостық ” қ атқ ылануды қ олданғ ан жө н. Аязғ а қ арсы қ осымшалардың тү рлерін жә не оның концентрациясын таң дау ауа температурасының, бетондалғ ан қ ұ ралымдардың тү рлері мен пайдалану шарттарының есептері арқ ылы айқ ындалады.

Аязғ а қ арсы қ осымшалары бар дайын жең іл бетон қ оспаларын тасымалдау мен тө сеу 40 минуттан аспауы керек. Ал егер ол ұ зақ қ а созылып кетсе, қ оспаның жылжымалылығ ы кү рт тө мендейді де, оны тө сеу қ иынғ а тү седі ә рі бетонның сапасы нашарлайды. Мұ ндай жағ дайда объектіде ерітетін суды аязғ а қ арсы қ осымшалармен дайындап, автобетонараластырғ ышта барлық компоненттермен араластырылғ ан қ ұ рғ ақ қ оспаларды тасымалдағ ан жө н.

Аязғ а қ арсы қ осымшалары бар бетондарды қ ұ рғ ап қ алмаудан сақ тау керек, ол ү шін бетондалғ ан қ ұ ралымдардың ү стін желден қ орғ айды. Бұ л ретте аммиак суы қ осылғ ан бетондарғ а кү тім жасауғ а ерекше кө ң іл бө лген жө н. Аммиак бетонның ү стің гі қ абатынан буланып ұ шып кетпес ү шін оларды битумдалғ ан қ ағ азбен немесе полимер пленкамен ү стінен топырақ бастырып нығ арлап жабады. Пленка қ ұ райтын материалдар жә не басқ а да қ ұ ралдармен жабады.

Бетонды жылумен ө ң деу тә сілі “термос” жә не химиялық қ осымшалар тә сілдеріне қ арағ анда жағ дайдың ө згеруіне қ арай процесс параметрлерін ө згертуге мү мкіндік береді, яғ ни ә сер ететін уақ ытын да, температурасын да реттей алады.

Бетон қ алыпқ а тө селгенінде оны жылумен ө ң деу ү шін жылуды конвективті, контактылы немесе радиациялы тү рде беру ү шін кө птеген техникалық шешімдер қ арастырылып жасалғ ан. Осы орайда қ ыздырылғ ан кедергі ретінде электр тізбегіне қ осылатын электродты қ ыздыру тә сілі ерекше орын алады.

Бетондалғ ан қ ұ ралымдарды конвективті қ ыздыруда қ ыздыру арқ ылы пайда болғ ан кең істікті қ оршау қ ондырғ ысы қ арастырылғ ан. Мұ ндай ғ имараттар жылытқ ыштар деп аталады. Олардың қ ұ ралымы мен мө лшері ғ имараттардың ішінде жылу алмастыруғ а кедергі жасамауғ а тиісті. Жылытқ ыштарды жылыту ү шін ә детте калориферлер, бу регистрлері, аспалы пештер жә не т.б. қ олданылады. Жылытқ ыштағ ы температураның кө терілуі бетондағ ы судың интенсивті тү рде булануына ә келіп соғ ады. Оны болдырмас ү шін бетонның ү стін буды жібермейтін материалмен жабу қ ажет.

Тө селген бетонды контактылы қ ыздыру тү рлі қ ұ рылыммен орындалғ ан қ ыздырғ ыштармен жабдық талғ ан қ алыптармен жү зеге асырылады. Соң ғ ы кедергі термоактивті қ алып деп аталатындар мен термоактивті икемдік жабулар қ олдану кең и тү суде.

Бетонды элекродты қ ыздыру қ ысқ ы жағ дайда бетондаудың қ ыздырғ ыш ә дістерінің анағ ұ рлым кең тарағ аны болып табылады. Ол бетондалғ ан қ ұ ралымның кедергі ретінде электр желінің ауыспалы тогына қ осуғ а негізделген. Мұ ның ү стіне Джоуль-Ленц заң ына сә йкес жылу бө лініп шығ ады. Ол мына формула арқ ылы кө рсетіледі:

Q = 3600 · I² ·R·T

мұ ндағ ы Q – бө лінген жылу, кДж; I – ток кү ші, А; R – бетонның электр кедергісі, Ом; t – токтың ө ту уақ ыты, сағ.

Электродты қ ыздыру ПЭК-нін жоғ ары болуына байланысты энергия шығ ыны жө нінен ү немдірек. Алайда ол электродқ а ө ткізгішке жұ мсалатын металл шығ ынын, сондай-ақ жү йені жинақ тауғ а ең бек шығ ынын талап етеді.

Бетон қ оспаларын дайындаудың, жеткізудің, берудің,