Тұрғызу жөніндегі жалпы ережелер

Дә ріс №9

Тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан ү ймереттерді тұ рғ ызу технологиясы.

Тұ тас қ ұ йма темірбетонды қ олдану арқ ылы ү ймереттерді

тұ рғ ызу жө ніндегі жалпы ережелер

Бү гінде индустриалды ә дістерді қ олдану арқ ылы тұ тас қ ұ ймалы темірбетондардан қ ұ рылыс жү ргізу толық қ ұ растырмалы ірі панельді ү й қ ұ рылыстарын толық тыра тү сетін, тұ рғ ын ү й, азаматтық қ ұ рылысты одан ә рі индустрияландыру бағ ыттарының біріне айналды. Ол қ азір тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан салынатын қ ұ рылыстардың индустриалды ә діспен жү ргізілуіне байланысты туындап отыр. Инвентарлық, бірнеше мә рте шегендеп бекітуді, арматуралық қ аң қ аларды жә не зауытта дайындалатын торларды қ олдана отырып жоғ ары ө ндірістік тиімділік алуғ а болады. Механикаландырылғ ан ә дістермен беру, бетон тө сеу жә не тығ ыздау қ ұ ралымдарды бетондауды механикаландыруды 80-85% жеткізуге мү мкіндік береді. Электротермиялық ә діспен ө ң делген бетон мен аязғ а қ арсы тү рлі химиялық қ осымшалар қ одану арқ ылы жылдың кез келген мезгілінде жә не кез келген температурада ү ймереттер мен ғ имараттар тұ рғ ызуғ а болады.

Тұ тас қ ұ йма темірбетонды дамытудың осындай ағ ымының мынадай артық шылық тары бар: қ ұ рылыс индустриясы кә сіпорындарынан шалғ ай аудандарда қ ұ рылыс жү ргізу мү мкіндігі жасалады; кү рделі қ аржыны аз жұ мсай отырып ө ндірістік базаны қ ұ руғ а немесе толық қ ұ рамалы ү й қ ұ рылыстарына қ арағ анда оның қ уаттарын ұ лғ айтуғ а болады; кен ө ндірілетін жә не топырақ қ абаты отыра беретін аудандарда сейсмикалық табанды жә не шытынамайтын тө зімді қ ұ рылыстар жү ргізу артық шылығ ы.

Ауыл-селолы жерлерде жеке меншік ү йлерді жаппай салғ ан кезде тұ тас қ ұ ймалы ү й қ ұ рылыстары едә уір артық шылық қ а ие болады. Бұ л жағ дайда қ ұ рылыс процесі ө ндірістік базағ а соншалық ты тә уелді болмайды. Ал ү й қ абаттарының аздығ ы жергілікті қ ұ рылыс материалдарын: кү лді, шлак жә не басқ а ө неркә сіп қ алдық тарын, ірі кеуекті керамзит-бетон, тағ ы басқ аларын пайдалануғ а кең жол ашады.

Елімізде тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан қ ұ рылыс жү ргізген кезде пайдаланылатын жаң а қ ұ ралымдық ү лгілер мен материалдар, ең бекті ұ йымдастырудың анағ ұ рлым жетілдірілген ә дістері табандылық пен іздестіріліп, ғ ылыми жұ мыстар жү ргізіліп жатыр. Қ азақ станда сейсмикалық аймақ тарының ерекшеліктері де ескерілген тұ тас қ ұ ймалы тұ рғ ын ү й, азаматтық ү ймереттер тұ рғ ызудың айтарлық тай тә жірибесі жинақ талғ ан.

Қ азір кө пқ абатты ү ймереттерді тұ рғ ызуда негізінен шегендеп бекіту жү йелерін пайдаланудың қ ұ ралымдық -технологиялық белгілерімен ерекшеленетін ү ш негізгі технологиялық ә дісі қ алыптасқ ан. Олар мынадай: ү ймереттерді сырғ ымалы қ алыппен тұ рғ ызу; ірі қ алқ анды жә не блокты - қ алқ анды қ алыптармен тұ рғ ызу; кө лемді-ауыстырмалы (туннелді) қ алыппен тұ рғ ызу.

Тұ тас қ ұ ймалы бетондардан қ абаты аз қ ұ рылыстарды тұ рғ ызғ ан кезде ұ сақ қ алқ анды жә не ірі қ алқ анды қ алыптар қ олданылады.

Сырғ ымалы қ алыппен қ аң қ асыз қ ұ ралымдық ү лгілі тұ тас қ ұ ймалы ү ймереттер тұ рғ ызылады (қ абаттары жоғ ары, ішкі жә не сыртқ ы қ абырғ алары бойлата тұ рғ ызылғ ан, біртұ тас жоспарлы ә рі кү рделі пластикалық кө лемді, мұ нара ү лгісінде болады), сондай-ақ тұ тас қ ұ ймалы немесе қ ұ растырмалы ү й қ ұ рылысының ө зге технологиялық тә сілдері ү йлестірілген тұ тас қ ұ ймалы ядросы қ атқ ыл қ ұ рылыстар салынады.

Ірі қ алқ анды жә не блокты-қ алқ анды қ алыптармен ү ймереттерді тұ рғ ызу анағ ұ рлым технологиялық ә рі ү немді тә сіл болып табылады. Ә детте олардың ішкі жә не сыртқ ы кө лбеу қ абырғ алары, жабындары мен қ алқ аларының қ ұ рама элементтері бар қ аң қ асыз қ ұ ралымдық жү йесі болады. Ірі қ алқ анды қ алыптардың бір артық шылығ ы сол, онда бетон қ оспасын тө сегеннен кейін оғ ан қ осымша динамикалық ә сер болмайды. Соның нә тижесінде сырғ ымалы немесе шағ ын қ алқ анды қ алыптар тө селген бетон қ абатының жылжып не ажырап кетуіне жол берілмейді.

Кө лемдік-ауыстырмалы қ алыптар қ ашық тығ ы мен қ абаттары тү рліше келетін, нобайынды тік бұ рышты, кө лбеу қ абырғ аларының саны шектелген ү ймереттер қ ұ рылысында пайдаланылады. Тө ннел ү лгісіндегі кө лемді-ауыстырмалы қ алыптармен кө лбеу қ абырғ алары, жабындары, тұ тас қ ұ ймалы қ абырғ алары бар қ аң қ асыз қ ұ ралымдық жү йедегі ү ймереттер салынады. Мұ ндай қ алыптармен сондай-ақ сыртқ ы жә не ішкі қ абырғ аларын бойлата салу арқ ылы да ү ймереттерді тұ рғ ызуғ а болады. Ә сіресе, ол кү шті жел соғ атын жә не жауын жауып тұ ратын аймақ тарда қ ұ рылыс жү ргізген кезде ө те тиімді. Кө лемді-ауыстырмалы қ алыптармен кө лбеу сыртқ ы жә не ішкі қ абырғ алары бар қ аң қ асыз қ ұ растырма-тұ тас қ ұ ймалы ү йлер тұ рғ ызылады, жабулары қ ұ растырмалармен жабылады.

Жабулар мен қ абаттарды кө теру ә дісін қ олданғ анда біртұ тас жалпақ жабулар дискілері қ ұ рылыс алаң ында, бірінші қ абаттың едені дең гейінде бетондалады да, бетон қ ажетті беріктікке жеткен кезде кө тергіш механизмдерден жобалық белгіге кө теріледі. Жабуларды кө теру ә дісінде қ абатты орнату жобалық белгіде жү ргізіледі, ал қ абаттарды кө теру ә дісінде жер бетімен дең гейлес тындырылады.

Сө з орайында тұ тас қ ұ йма ү й қ ұ рылыстарында, ә сіресе кеуекті толтырғ ыштарда жаң а тиімді бетондарды пайдалану арқ ылы ү ймереттерді тұ рғ ызуды тү рлі технологиялық тә сілдерін ү йлестіріп отыру қ ажет екендігін атап ө туіміз керек. Тұ тас қ ұ ймалы қ ұ рылыста тұ тас қ ұ йма қ ұ рылымдар мен ғ имараттарды тұ рғ ызу барысында материал сыйымдылығ ын, ең бек жә не энергия шығ ынын азайту, тасымал шығ ынын кеміту, сондай-ақ қ ұ рылыс мерзімін қ ысқ арту есебінен жең іл бетонды қ олданудың экономикалық тиімділігіне қ ол жеткізіледі.

Жең іл бетонды қ олдану тұ тас қ ұ ймалы қ ұ ралымдардың салмағ ын (тұ рақ ты кү ш тү суін) едә уір кемітуге мү мкіндік береді, осының ө зі іргетасқ а тү сетін кү шті кемітеді, ал ол іргетастың кө лемін кішірейтуге, қ адалы іргетастың қ ада санын азайтуғ а кө мегін тигізеді. Жең іл бетоннан жасалғ ан қ ондырғ ы жылуды аз мө лшерде ө ткізетіндіктен қ оршау қ ұ ралымдарының қ алың дығ ын жұ қ артып, бу-жылу жү йесі қ ондырғ ысынан бас тартуғ а мү мкіндік береді. Шетел жә не отандық зерттеулер мә ліметтеріне қ арағ анда жең іл бетоннан қ ұ йылғ ан тұ тас қ ұ ймалы қ оршағ ыш қ ұ ралымдар 1 шаршы метр қ абырғ аның ө зіндік қ ұ нын 8-12% кемітетін кө рінеді.

Жең іл бетонды қ олдану ү ймереттерді қ олдану сапасын жақ сарту тұ рғ ысынан алып қ арағ анда да қ олайлы. Ол жеткілікті жоғ ары дең гейде сығ ымдалады жә не жылжығ ыш келеді, ал осының ө зі деформацияны тең дестіріп, кү ш тү суден, температурадан жә не басқ аларынан болатын ауқ ымды кернеуден арылуғ а себепші болады.

Ауыр бетонды жең ілімен алмастыру қ алыптардың материалдық сыйымдылығ ын азайтуғ а мү мкіндік береді. Жең іл бетон қ оспасы тығ ыздығ ының аз блып келуі жә не оның бү йірдегі қ ысымының кемдігі қ алыптардың қ ұ рылысын елеулі тү рде ық шамдап, салмағ ын жең ілдетеді.

Тұ тас қ ұ йма жә не қ ұ йма-қ ұ рамалы ү ймереттердің