Программалаудың біртұтас жүйелері.

Жоғ арыда айтылғ андай программаны қ ұ ру ү шін қ ажет:

· мә тіндік редактор;

· компилятор;

· байланыстар редакторы;

· функциялар библиотекалары.

Ә детте, стандартты жеткізілімге ең кемінде соң ғ ы ү ш компонент кіреді, бырақ жақ сы біртұ тас жү йе ө з қ ұ рамында арнайы мә тіндік редакторды қ амтиды, сонымен бірге, оның ішінде программаны қ ұ рудың барлық кезең дері автоматтандырылғ ан: бастапқ ы мә тін енгізілгеннен кейін оны компиляциялау жә не жинақ тау бір клавишті басу арқ ылы орындалады. Компиляциялау ү рдісі ә детте экранда бейнеленеді: бастапқ ы мә тіннің қ аншама қ атары компиляцияланғ аны кө рсетіледі немесе табылғ ан қ ателер туралы хабарлама беріледі. Программалық қ амтамасыздандыруды жетілдіруге арналғ ан тү рлі біртұ тас орталар (IDE) пайдаланылады. Жетілдіру орталар мысалдары: Microsoft Visual Studio, Eclipse, Turbo Pascal, Borland C++, Borland Delphi, PascalABC.NET, Lazarus.

Замануи біртұ тас орталарда жә не бір компонент — жө ндеуші (дебаггер) бар, ол орындалу барысында программа жұ мысын талдауғ а мү мкіндік береді. Оның кө мегімен бастапқ ы мә тіннің жеке операторларын ретімен қ адамдап орындау кезінде тү рлі айнымалылардың мә ндері қ алай ө згеретінің байқ ауғ а болады. Жө ндеушісіз ірі қ осымшаны жетілдіру ө те қ иын.

Жылдам жобалау орталары. Соң ғ ы жылдары программалауда (ә сіресі Windows операциялық жү йесі ү шін программалауда) визуалды деп аталатын тә сіл пайда болды. Оғ ан дейін графикалық қ осымшаларды жетілдіру ү шін маң ызды кедергі тү рлі басқ ару жә не олардың жұ мысын бақ ылау элементтерін қ ұ ру кү рделігі болғ ан. Windows-тың кез-келген программа терезесіне қ арау жеткілікті. Оның ішінде кө птеген стандартты басқ ару элементтері (кнопкалар, мә зір пункттері, тізімдер, ауыстырып-қ осқ ыштар жә не т.с.с.) бар. Windows талаптарына сай бұ л элементтерді қ ұ ру ү рдісін қ олмен сипаттау, кө збен координаттарын анық тау, арнайы бұ йрық тар арқ ылы олардың кү йін бақ ылау оте кө п жұ мысты талап етеді. Мысалы, екі санды қ осатын жай программа ү шін қ ажетті есептеуді орындау ү шін бір оператор қ ажет (бастапқ ы мә тіннің бір жолы) жә не қ осымшаны Windows-та жұ мыс істеуге дайындау, батырманы жә не екі енгізу ө рістерін қ ұ ру ү шін кодтың бірнеше жү з жолы керек.

Жылдам жобалау орталарында (Rapid Application Development, RАD-орталары) бұ л ү рдіс автоматтандырылғ ан. Безендіру мен басқ арудың барлық қ ажетті элементтері қ олдан программалау арқ ылы емес, ал мауыс арқ ылы жобаланатын терезеге «тасымалданатын» дайын визуалды компоненттер кө мегімен қ ұ рылады да қ ызмет кө рсетіледі. Одан кейін олардың қ асиеттері мен тә ртібі сә йкесінші элементтердің қ асиеттерін визуалды тү рде кө рсететін жай редакторлар арқ ылы бапталады. Ол кезде сол элементтерді қ ұ ру жә не жұ мыс істеуіне жауапты программаның қ осымша бастапқ ы мә тіні автоматты тү рде генерацияланады. Ол шешілетін есептің тек логикасына алаң сыз ойлануғ а мү мкіндік береді. Нә тижеде программалау жобалаумен алмасады – ұ қ сама тә сіл жә не визуалды программалау деп аталады.

Компоненттерді ө здігінше қ ұ ру қ иын емес, сондық тан бү гінгі таң да ә лемде танымал RАD-орталарына арналғ ан мың дағ ан тегін жә не ақ ылы компоненттер таратылады, олардан компоненттер библиотекалары - объекттілі репозиторийлер қ алыптастырылады. Компоненттер бастапқ ы кодтың оншақ ты қ атарын жазып, кең мү мкіндіктерге ие болатын дайын қ осымшаны қ ұ руғ а мү мкіндік беретін «қ ұ рылыс кірпіштері» рө лін атқ арады. Программаларды қ ұ рудың мұ ндай компоненттік тә сілі ө те перспективті болып саналады, себебі артық кү ш салусыз жә не заң ды негізде бө тен ең бекті қ айтадан пайдалануғ а рұ қ сат етеді.