Шетел тілін оқытуда шетелдік басылымдарды, газет материалдарын пайдалану мен олардың маңызы. Ұлыбританияның басылымдары, олардың ерекшеліктері.

Қ азіргі таң да шетел тілдерін оқ уды сол ттілде сө йлеушілердің ө мірі мен мә дениетінен бө лек қ арастыру мү мкін емес. Ал газет БАҚ ретінде мә дениеттің бір бө лігі болып с саналады. Қ азіргі замандағ ы мектептерде уақ ыт талабына сай оқ ытудың жаң а ә дістерін, инновациялық технологияларды қ олдану, шетелдік басылымдарды пайдалану басты назарда болып отыр. Ө йткені осы жаң а инновациялық технологияларды қ олдану арқ ылы оқ ушылардың шығ армашылық қ абілеттері мен тілге деген қ ызығ ушылық тарын арттырып, білім сапасы кө терілуде. Сонымен, ағ ылшын тілін оқ ытуда кездесетін кейбір проблемалар жә не оны шешудің жолдарын қ арастыруда шетелдік басылымдарды пайдаланудың маң ызы ө те зор. Шетел тілін қ азіргі заманғ а сай оқ ыту мә селелері, олардың ө зіндік ерекшеліктері, жаң а заманғ а сай мұ ғ алімнің біліктілігін арттыру, оқ ушылардың шетел тілін мең герудегі ынтасын арттыра отырып, олардың сабақ қ а деген қ абілетін кө теру талабы қ ойылып отыр.

Респуликамыздағ ы саяси жә не экономикаалық ө ркендеудің мә нділігі, нарық тық қ атынастар жолы, ұ лттық -мә дени тұ рғ ыдан даму білім беру жү йесіне де ерекше талаптар жү ктеуде.

Білім беру – қ оғ ам мү шелерінің адамгершілік, мә дени жә не дене дамуы мен кә сіби біліктілігінің жоғ ары дең гейде қ ол жеткізуді мақ сат ететін ү здіксіз тә рбие мен оқ ыту ү дерісі. Білім беру ісі шеберлікке, дағ дығ а баулудың ө сіп, ө рбіп, белгілі бір кә сіпке, мамандық қ а ү йретумен тиянақ талады.

Қ оғ амның дамуының қ азіргі кезең і, елімізде болып жатқ ан тү рлі ө згерістер білім беру қ ызметіне жаң аша қ арауды, мұ ғ алім іс-ә рекетін жаң аша ұ йымдастыруды талап етеді.

Қ азіргі уақ ытта ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а ө мір тә жірибесін беруді жү йелі жү ргізетін – мұ ғ алім.

Мектеп мұ ғ алімдері оқ ушылардың білімі мен іскерліктерін қ алыптастыруда бірқ атар іс-шаралар жү зеге асырады. Қ азіргі уақ ытта ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а ө мір тә жірибесін беруді жү йелі жү ргізетін – мұ ғ алім. Мұ ғ алімнің сабақ ты неғ ұ рлым жоғ ары дең гейде жү ргізсе, білім дең гейі соғ ұ рлым жоғ ары болады. Оқ ытушының қ олданғ ан ә діс-тә сілдері балаларғ а қ ызық ты, тү сінуге оң ай болуы тиіс. Осы орайда газет материалдарын қ олданудың маң ызы зор.

Газет тілінің кө ркем, ғ ылыми жә не ауызекі тілден басқ аша ө зіндік ерекшеліктері бар. Бұ л газеттің негізгі ақ парат қ ұ ралы ретінде орындайтын ә леуметтік міндетке сай тілдік қ ұ ралдардың ұ зақ уақ ыт іріктелу нә тижесі.

Қ ысқ а уақ ыт ішінде соң ғ ы жаң алық тарды баяндау коммуникативтітапсырмалар сипатында бберіледі. Газет кө п ә р тү рлі оқ ырмандар шең беріне арналғ ан жә не ө зіне назар аудартатын болуы тиіс. Тілдік кқ ұ ралдың жү йесі ә р газетте ә р тү рлі болғ анымен, газет стилі басқ а сө зстилінен ерекшеленеді.

Басылымдардағ ы мақ алалар кө біне талдауды ұ йымдастыратвн жә не тілді ү йренушілердің жеке пікірін қ алыптастыру мен оны білдіруге ә келетін мә селелерді қ амтиды. Мақ ала авторлары соның алдындағ ы басылымдарды таддайдф, немесе қ оғ амда болып жатқ ан жаң а процестерді танытып отыратындық тан оқ ушыларды сө з ойнақ ылығ ына жә не ә р ьтү рлі пікірлерден дә лелдеме жасау жолдарына назар аудару мү мкіндігі болады.

Газет мақ алаларынджа берілген тақ ырыпқ а байланысты ө те кө п лексикалық бірліктермен қ атар кү рделі концепцияларды дә л беретін белгілі клишелер, яғ ни тұ рақ ты лексиклық тіркестер кездеседі. Сол сияқ ты онда фразеологиялық тіркестер жә не идиомалар жиі кездеседі.

Клишелер мен тұ рақ ты лексикалық тіркестерді, сө з қ ұ рылымдарын мең герудің маң ызы зор, себебі оқ ушылар шетел тілінде ө з ойларын қ ұ растыруда жә не білдіруде, ә сіресе, һ һ е кү рделі сө йлеуді талап ететін мә селелерді талдауда ана тіліндегі қ ұ рылымдар мен тіркестердіө згеріссіз беру бағ ытын ұ станады.

Осылайша газет материалдары мә дениетпен, қ оғ амдағ ы процестермен, таныстырып қ ана қ оймай, коммуникативті дағ дыны дамыту жә не тілдік коипетенцияны қ алыптастыру жұ мыстарында материал ретінде пайдаланылады. Сонымен бірге лексикалық материал нақ ты халық тың менталитетінің ерекшеліктерін оқ ып-білу жағ дайында іске асырылады жә не мең геріледі жә не оқ ушының санасында із қ алдырады. Қ оғ амда қ азіргі болып жатқ ан мә селелерді, оларды шешу жолдарын талдау, басқ а ортаның даму тенденцияларын ө з ортасындағ ы тенденциялармен салыстыру мү мкіндігі шетел тілін оқ у мен оны жете мең геруде ө те кү шті стимул бола алады. (1; 3-4б.)

Ұ лыбританияда 120-ғ а тарта кү нделікті газет бар. Олар аптасына 6 рет басылып шығ арылады. Олардың жалпы саны – 15 миллионғ а жуық дана.

Ағ ылшындардың ұ лттық кү нделікті газеттері екіге бө лінеді: «сапалы» газеттер ө зінің қ атаң, қ ысқ а атауларымен жә не суреттерінің кішілігімен ерекшеленеді. Ал «танымал» газеттерге ірі жазумен берілетін атаулар, қ ысқ а материалдар жә не суреттердің кө птігі тә н. Газеттердің бірінші тобына жататындар «The Times», “Financial Times”, “The Guardian”, “the Daily Telegraph”, ал екінші топқ а “Daily Mail”, “Daily Express”, “Daily Mirror”, “The Sun” жә не т.б. жатады.

«The Times» - Ұ лыбританияның кү нделікті газеті, ә лемдегі танымал газеттердің бірі. Қ азіргі таң да «Таймс» Times Newspapers Limited басылып шығ арылады жә не News Corporation корпорациясының жеке меншігі болып табылады. Оның қ азіргі басшысы Руперт Мердок (ағ ылшынша Rupert Murdoch). Жексенбі кү ндері бұ л басылым “The Sunday Times” жә не ү ндістандық “The Times of India” деген басылымдар бар.

Джон Уолтер (ағ ыл. John Walter) 1785 жылы «Таймстың» неізін қ алады. Ол кезде газеттің аты «The Daily Universal Register» (Кү делікті жаң алық тардың тізімі) болды. Редакторы - Джон Уолтер. 1788 жылдың 1 қ аң тарынан бастап, газеттің аты «The Times»-қ а ауыстырылды.

«Financial Times» - халық аралық газет. Ә лемнің 24 елінде ағ ылшын тілінде басылып шығ арылады. Жалпы тиражы – 450 мың дана. Басты редакциясының штаб-пә тері Лондонда орналасқ ан. Pearson PLC медиа-холдингке тиесілі.

2000 жылдан бастап неміс тілінде шығ ады. Газеттің атауы – «Financial Times Deutschland».

Financial Times қ аржы жә не бизнес ә леміндегі жаң алық тарды басып шығ арады.

“The Guardian” – Ұ лыбританияның кү нделікті басылымы. 1821 жылы “The Manchester Guardian” деген атпен негізін қ аланды. 1959 жылы аты “The Guardian” болып ауысты. The Guardian Лейбористік партияны қ олдайды.

“Daily Mail” «танымал» газеттердің қ атарына жатады. Жалпы тиражы – 1800 мың дана. 1896 жылдан бастап, бұ л газет политикалық жаң алық тарды емес, криминалистік сенсацияларды басып шығ арады.

Ағ ылшын газеттерінің ерекшеліктері:

Мақ аланың атауы (Headlines) ағ ылшын газеттерінде қ ысқ а болады жә не онда артикль, кө мекші етістік тә різді кө мекші сө здер алынып барынша қ ысқ артылады. Осығ ан байланысты онда ұ зақ сө здерге қ арағ анда қ ысқ а сө здер кө п қ олданылады. Мынандай сө здер жиі қ олданылады: cost, deal, ban, hit, get, clash. Сонымен қ атар онда ұ зақ сө йлемдерге қ арағ анда кү рделі зат есімдерден тұ ратын фразалар жиі қ олданылады. Мысалы, “Japan Leadership Struggle” for “The Leadership Struggle in Japan”, “Bridge Cost” for “The Cost of the Bridge” and “Bank Girl Killer Clues” for “Clues to the Killer of the Girl who Worked in a Bank”.

· Газет мақ алаларының атауларында етістіктің жай формалары, соның ішінде кө бінесе Present Simple қ олданылады: “Japan Leadership Struggle Hots up”, “Bridge Cost Soars”, “Miners Ban Overtime”, “Police Get Bank Girl Killer Clues” and “Action Man Sinatra Dies”. Келер шақ ты кө рсету ү шін инфинитив формасы қ олданылады: “Agricultural Policy to be Discussed”, “Two Presidents to Meet in September” жә не Passive form істеушіден гө рі іс-ә рекет маң ызды болғ ан жағ дайда қ олданылады: “25 Charged after Clash”.

· Сирек (Rare) жә не кітаби (bookish) сө здерге метафорағ а негізделген жә не эмоционалды бояуы бар мынадай фразалар кіреді: war hysteria, escalation of war, overwhelming majority, a storm of applause. Post attacle cleanup, global hunt for terrorists, a shot of power.:

· Неологизмдер (Neologisms) (кейде мә тін ішінде тү сіндірмені талап етеді): stay-in, ride-in, sit-in, break-in, pile-in, lobby-in, non-partizan. Мысалы: to the already well-known sit-ins and teach-ins have been added sing-ins and preach-ins. Teach-in for ford women.

· Арнайы саяси жә не экономикалық терминдерр, мысалы: stability, elections, anti-terror war, military facilities, terrorist network, opinion polls, human rights, budget deficit, immigration, presidential vote, race, opponent, business, security, to devastate, blast.

· Терминдік емес саяси сө здер, мыс.: officials, hostages, kidnappers, protest, breakdown, regime, local terror cells, popularity rating, emergency antiterror funding. Саяси сө здерге тә нбелгі мұ нда басқ а салаларғ а қ арағ анда терминдік жә не терминдік емес сө здердің айырмашылығ ының аз болады. Кейбір сө здердің семантикалық қ ұ рылымы терминдік те, терминдік емес те болады. Мыс.: crisis, agreement, progressive, nationwide, unity.

· Газет клишелері (Newspaper cliché s), i.e., стереотипі сө з тіркестері, оқ ырманғ а таныс қ арапайым фразалар, мыс.: public opinion, free markets, long-term agreements, a melting pot, to cast a veto over, crucial/pressing problems, zero tolerance, political correctness, to go postal (extremely hostile).

· Abbreviation – қ ысқ арғ ан сө з, сө з жасаудың бір тү рі

1. Acronym=қ ұ рамындағ ы сө здердің бас ә ріптерімен айтылатын қ ысқ арғ ан сө з, мыс.: SARS-severe acute respiratory syndrome

2. Initialism=сө здердің қ ұ рамындағ ы ә ріптері тұ тастай немесе жартылай алынатын қ ысқ арғ ан сө здер, мыс., CD=compact disc

3. Pseudo-blend=қ ұ рамындағ ы артық немесе жоқ ә ріптері оның нағ ыз acronym, initialism бола алмайтындығ ын кө рсетеді. UNIFEM – (p) United Nation Devepopment Fund for Women

4. Conversion – лингв.конверсия сө здің бір сө з табынан екінші сө з табына ауысуы. Конверсия сө здіктегі бас сө здің сө з табын ауыстыру арқ ылы жаң а сө з жасайды жә не ол сө здің морфемалық формасы ө згеріссіз қ алады алынғ ан жаң а сө з бұ рынғ ы сө збен байланысты болса да, олардың айырмашылығ ы болады. Оның ө зінің жаң а сө з табы категориясы бойынша жаң а парадигмасы болады. Мысалы: Splendid room. Мұ нда room зат есім. To print – a print, to cut – a cut, nurse – to nurse, love – to love. {4: 87 б.}

I was to room with another girl called Jessie, мұ нда room етістік.