Тақырып. Бұралу. Бұралу моментінің эпюрасы. Бұралу кезіндегі кернеу және деформация.

Біліктің кө лденең қ имасында тек бұ ралу моменті пайда болатын деформацияның тү рін бұ ралу деп атаймыз.

Біліктің бұ ралуы ә сер ету жазық тығ ына немесе бойлық оське перпендикуляр сыртқ ы бұ райтын бұ рау моментінің ә серінен болады. Біліктің кө лденең қ ималарында пайда болатын бұ рау моменттері қ има ә дісімен анық талады.

Біліктің барлық ұ зындығ ы бойынша бұ ралу моментінің ө згеру графигібұ ралу моментінің эпюрасыдеп аталады.

Осы жағ дайда бұ ралу моментінің эпюрасы ешқ андай мә нді білдірмейді, бірақ анық тық ү шін оның таң басын келесі келісілген ережеге байланысты анық таймыз:

Егер бө лінген бө лікке қ има жақ тан қ арағ анда сыртқ ы момент бө лінген бө лікті сағ ат тіліне қ арсы айналдырса, онда бұ ралу моментінің мә ні оң шама болып саналады жә не керісінше, егер сыртқ ы момент бө лінген бө лікті сағ ат тілімен бағ ыттас айналдырса (қ има жақ тан қ арағ анда), онда бұ ралу моменті теріс болып табылады.

Тек бұ ралу моментімен жү ктелген біліктің кө лденең қ имасында мына формуламен анық талатын жанамалық кернеулер пайда болады:

Мұ нда, сыртқ ы кү штердің қ имадағ ы бұ рау моменті; біліктің кө лденең қ имасының ауырлық центрінен кернеу есептелетін қ иманың еркін нү ктесіне дейін ара қ ашық тық (полярлық координата); біліктің қ имасының полярлық инерция моменті.

Кө бінесе тә жірибеде біліктер тұ тас дө ң гелек қ имадан жасалады. Дө ң гелек қ имасының диаметрі ү шін полярлық инерция моменті мынағ ан тең:

Егер біліктің ұ зындығ ында бұ ралу моменті тұ рақ ты болса, қ има ө лшемдері мен біліктің материалы ө згермесе , онда қ иманың ө зара бұ ралу бұ рышы немесе бө ліктің абсалютті бұ ралу бұ рышы былайша анық талады:

Біліктің қ атаң дық шарты, оның кө лденең қ имасындағ ы ең ү лкен салыстырмалы бұ ралу бұ рышы бойынша былайша жазылады:

Мұ нда, бұ раудың салыстырмалы бұ рышы, біліктің ұ зындығ ында рад/м ө лшенеді.

бұ ралудағ ы біліктің қ атаң дығ ы; ығ ысу модулі (II текті серпімділік модулi).

Бұ ралу кезіндегі біліктің беріктік шарты оғ ан ә сер ететін ең ү лкен жанамалық кернеудің мә ніне байланысты мына тү рде болады:

Мұ нда, материалының мү мкін болатын жанамалық кернеуі, бұ ралуғ а қ арсыласу.

Жиі кездесетін тұ тастай дө ң гелек қ ималы білік ү шін бұ ралуғ а қ арсыласу келесі тү рде жазылады:

Біліктің кө лденең қ имасындағ ы бұ ралу моменті былайша анық талады:

Мұ нда, қ уат ө лшем бірлігі Вт, бұ рыштық жылдамдық ө лшем бірлігі рад/с.