Алғашқы бекіту.

№2 тапсырманы уақ ытпен орындайды, соң ынан қ алай орындағ андарын тү сіндіреді.

Ө тілген материал бойынша жұ мыс.

№4 (а) есептің шешуін балалар қ ысқ аша берілуі қ ұ рылғ аннан кейін ө здері орындай алады.

а - 18 м 1) 18: 6 = 3 (м) - ені

b -?, 1

6 бө лік 2) (18 + 3) • 2 = 42 (м) - периметрі

Р: 7 -? орам 3) 42: 7 = 6 (орам) керек
ә) бө лімін шығ ару ү шін килограмды центнерге айналдыруды
еске тү сірген дү рыс. 12 ц = 1 200 кг 15 ц = 1 500 кг

1 200: 3 = 400 (кг) - 1 машинада

400 + 100 = 500 (кг) - 1 машинағ а тиейді

1 500: 500 = 3 (м) - ң ажетті Ө здік жү мыс ү шін №7 тапсырма ү сынылады. №8 есеп сыныпта орындалады.

Оң улың тағ ы жолдың сызбасына ң арайды.

а) Ауылдан кө пірге дейін неше жол бар? (4). Кө пірден ң алағ а дейін неше жол бар? (5).

ә) Ауылдан ң алағ а дейін кө пір арң ылы жү рсек, неше тә сілмен жетуге болады?

Бү л с ү раң ң а жауап беру ү шін м ү мкін діктер бү тағ ын то л тыруд ы ү сынуғ а болады. Жолдарды олардың тү сі бойынша бас ә ріптермен белгілейміз.

Ауылдан кө пірге дейін жолдардың бірімен баруғ а болады:

Кө пірден қ алағ а дейін бес жолдың кез келгенімен:

Тө рт жолдың ә рқ айсысынан бес жолғ а бағ дарша жү ргізуге болады. Жиырма нұ сқ асы шығ ады. 4 • 5 = 20 (тә сіл)

Ү й тапсырмасы: №6 (есептеп, дұ рыстығ ын тексереді). Шығ армашылық дең гей: ө тілген материалдарғ а байланысты мысалдар қ ұ растыру.

24-сабақ. Кө п таң балы сандарды қ осу жә не азайту

(есептеудің ауызша тә сілдері)

Сабақ тың мақ саты: кө п таң балы сандарды қ осу жә не азайтудың ауызша есептеу тә сілдерін орындауғ а ү йрету; есептеу тә сілдерін жетілдіру.

Сабақ алдың ғ ы сабақ тарғ а ұ қ сас қ ұ рылады.

25-сабақ. Кө п таң балы сандарды қ осу жә не азайту

(есептеудің жазбаша тә сілдері)

Сабақ тың мақ саты: кө п таң балы сандарды жазбаша қ осу жә не азайту алгоритмімен таныстыру; кө п таң балы сандарды қ осу жә не азайту, есептеу дағ дыларын жетілдіру.

Сабақ тың барысы:

Тірек білімдерін жетілдіру

Жаппай жұ мыс.

Ауызша есептеуге №1 тапсырмада берілген «Есептегіш машинаны» енгізу.

Тіктө ртбұ рышта машина есептейді, ромбикте сандарды салыстырады. Сан машинамен есіктің шығ ар аузына дейін «саяхаттайды». Санды алгоритмге енгізеді. Алынғ ан ө рнекті жазып, олардың мә нін табады.

Жаң а материалмен танысу.

- Бү гінгі жаң а сабақ ты ө здерің оқ ып-ү йренесің дер. Алдымен ү ш таң балы сандарды қ алай қ осып, азайтуды естерің е тү сірің дер. Оқ ушылар ү ш таң балы бағ ан тү рінде сандарды қ осу, азайтуды тақ тада тү сіндіре отырып орындайды.

Енді тапсырманы қ иындатып кө рейік:

4 468 + 5 289; 7 876-2 458

Тағ ы қ иындатамыз: 204 468 + 145 289; 257 876 - 122 458

Оқ ушылар тақ тада орындай отырып, тү сіндіреді.

- Кө п таң балы сандарды бағ ан тү рінде есептеу кезінде жазудың қ андай ережелері бар?

Кө п таң балы сандарды жазбаша қ осу ү шін:

1) сандарды бірінің астына бірін бағ ан тү рінде жазады (бірліктерді бірліктердің, ондық тарды ондық тардың, жү здіктерді жү здіктердің астына);

2) кіші разрядтан бастап, сандарды қ осып, нә тижені сызық тың астына жазады;

3) егер қ осу кезінде ү лкен разряд бірліктері шық са, оларды келесі разрядтың бірліктеріне қ осады.

4) Оқ улық тағ ы №2 жаттығ удың тү сіндірмесіне қ арайды.

- Тапсырманы орындау кезінде сендер дұ рыс тұ жырымдадың дар ма?

Бірнеше рет басқ а бір разрядтан бірліктер «қ арызғ а алу» жағ дайы ерекше қ аралады.

Жазамын: бірліктерді бірліктердің, ондық тарды ондық тардың, жү здіктерді жү здіктердің астына, т.с.с.

Бірліктерді азайтамын: 3-2 = 1, бірліктердің астына жазамын.

Ондық тарды азайтамын: 1 ондық тан 5 ондық ты азайтуғ а болмайды, 1 жү здікті аламын (10 онд.), 1 жү здік пен 1 ондық - 11 бірлік. 11-5 = 6, 6-ны ондық тардың астына жазамын.

Жү здіктерді азайтамын: 7 жү здіктен 1 жү здік алынды, 6 жү здік қ алды.

6-3 = 3.

Мың дық тарды азайтамын: 2 мың дық тан 9 мың дық ты азайтуғ а болмайды, 1 ондық мың ды аламын, 1 ондық мың жә не 2 мың - бұ л 12 мың дық, 12 - 9 = 3, 3 мың дық ты мың дық тардың астына жазамын.

Ондық мың дарды азайтамын: 4 ондық мың дық 1 ондық мың ы алынды, 3 ондық мың қ алды. 3-1 = 2, 2-ні ондық мың дардың астына жазамын.

Жауапты оқ имын: 23 361.

Жазамын: бірліктерді бірліктердің, ондық тарды ондық тардың, жү здіктерді жү здіктердің астына, т.с.с.

Бірліктерді азайтамын: 3-2 = 1, бірліктердің астына жазамын.

Ондық тарды азайтамын: ондық, жү здік, мың дық тардың бірліктері жоқ, онда 1 ондық мың ды аламын (4 ондық мың нан), 1 ондық мың -бұ л 9 мың дық, 9 жү здік, 10 ондық. Сә йкес разрядтардың тө бесіне жазамын. 10 - 5 = 5, 5 ондық ты ондық тардың астына жазамын. Жуздіктерді азайтамын: 9-3 = 6.

Мың дық тарды азайтамын: 9-9 = 0, 0-ді мың дық тың астына жазамын.

Ондық мың дарды азайтамын: 4 ондың мың нан 1-еуін алдың, 3 ондық мың қ алды. 3-1 = 2, 2-ні жазамын.

Алғ ашқ ы бекіту.

№3 тапсырма жан-жақ ты талқ ылана отырып, тү сіндіріледі.

Ө тілген материал бойынша істелетін жұ мыс.

№4 (а) тапсырмада оқ ушылар қ ысқ аша жазылуы бойынша есеп қ ұ растырады.

1-кү ні - 800 хат

2-кү ні - 1 000 хат 2 400 хат

3-кү ні - 100 хаттан? бума

«Пошташығ а ү ш кү нде 2400 хат келді. Бірінші кү ні ол 800 хат, ал екінші кү ні 1000 хат алды. Ү шінші кү ні ә рқ айсысында 100 хат-тан бірнеше бума хат алды. Ү шінші кү ні ол неше бума хат алды?»

Шешу жоспарын ұ жым болып қ ұ растырып, ал шығ арылуын оқ ушылар ө здері орындаса да болады.

1) Пошташы 2 кү нде неше хат алды? 1 000 + 800 = 1 800(х)

2) Пошташы ү шінші кү ні неше хат алды? 2400 - 1800 = 600(х)

3) Пошташы ү шінші кү ні хаттары бар неше бума алды? 600: 100 = 6(6.)

ә) Сызба бойынша есеп қ ұ растыруғ а мұ ғ алім тақ ырып ұ сына алады. Мысалы, сә лемдеме мен бандерольдің қ ұ ны.

Сызба бойынша есеп қ ұ растыру.

№5 (1, 2-бағ ан) тапсырманы оқ ушылар ө здері орындап, артынан тексеріледі.

Ө здік жұ мысқ а «Вагондар» ойын-тапсырмасын ұ сынуғ а болады(№7).

Ү й тапсырмасы: №5 (қ алғ аны). Шығ армашылық дең гей: кө п таң балы сандарды қ осуғ а ө рнектер қ ұ растыру жә не оларды шығ ару.

26-сабақ. Қ осу жә не азайту. Есептеудің тиімді тә сілдері

Сабақ тың мақ саты: кө п таң балы сандарды қ осу жә не азайтудың тиімді тә сілдерімен таныстыру; кө п таң балы сандарды жазбаша қ осу жә не азайтуды орындау дағ дыларын бекіту; есептеу дағ дыларын жетілдіру; атаулы сандармен амалдар орындай алу.

Сабақ тың барысы:

Тірек білімдерін жетілдіру

№1. Кө рші сандарды ата. Олардың ә рқ айсысына 1000-нан қ ос.

23 + 24 + 25 + 26 + 27

36 + 25 + 64 + 100 + 75

- Неге сендер есептеудің мұ ндай тә сілін таң дадың дар? Мұ ндай есептеу тә сілі тиімді тә сіл деп аталады, ө йткені кү рделі ө рнектердің шешуін орындауда мейлінше аз уақ ыт жұ мсауғ а мү мкіндік береді.

Жаң а материалмен танысу.

55 000 + 128 000 + 45 000

- Ү ш қ осылғ ыштан тұ ратын қ осуды орында, қ алай тиімді орындауғ а болатынын тү сіндір. Қ осудың қ андай қ асиетін пайдаландың? (Терімділік қ асиеті).

Есептеудің мұ дай тә сілі тиімді деп аталатыны еске тү сіріледі, ө йткені кү рделі ө рнектерді аз уақ ыт жұ мсап орындауғ а мү мкіндік береді. Оқ ушылар қ осудың терімділік қ асиетін қ олданғ андарын айтады. Тиімді есептеудің тағ ы бір тә сілі бар. Ол - сандарды дө ң гелектеу тә сілі.

Бұ л сабақ та сандарды дө ң гелектеу тә сілімен танысады.

870 023 + 9 999 ө рнегі бағ ан тү рінде шығ арылады. Содан соң бұ л ө рнекті орындаудың тағ ы бір тә сілі кө рсетіледі.

870 023 + 9 999 = 870 023 + 10 000 - 1 = 880 023 - 1 = 880 022

- Қ ай тә сіл тиімді?

Алғ ашқ ы бекіту жұ мыстары.

№2. Ү ш қ осылғ ыштан тұ ратын қ осуды орындап, қ алай тиімді орындауғ а болатынын айтады, толық тү сіндіреді.

Ө тілген материалмен жұ мыс.

№3 тапсырмада атаулы сандарды қ осудың екі тә сілі кө рсетілген.

1-тә сіл:

- Ірі ө лшем бірліктерді ұ сақ ө лшем бірліктермен ауыстырамын.

- Амалдарды орындаймын.

- Ұ сақ ө лшем бірліктерді ірі ө лшем бірліктерге ауыстырамын

- Жауапты оқ имын.

Тапсырманың ә) бө лімін тү сіндіре отырып орындауды ұ сыну.

№4 (а) ә ртү рлі тә сілдермен шығ арылады:

1-тә сіл: 50 • 3 + 100 • 3 = 450 (тг).

2-тә сіл. (50 + 100) •3 = 450 (тг).

- Шешудің қ ай тә сілі тиімді болып табылады? Неге? №6, 7 тапсырманың ә) бө лімдері кү рделірек, оларды сыныпта орындау керек, а) бө лімін ү й жұ мысы ретінде беруге болады.

№8 топтың жұ мыс ү шін ұ сынылады.

Қ айық жағ ағ а жету ү шін 4 кө бейтіндіні қ осып, 60 санын алу.

Алдымен ө рнектің мә нін тиімді тә сілмен табу, содан соң 4 кө бейтіндінің қ осындысының мә ні 60-қ а тең болатындай таң дап алу.

9∙ 2 + 4∙ 3 + 0∙ 3 + 10∙ 3 = 60

Ү й тапсырмасы: №6 (ә), 7 (ә). Шығ армашылық дең гей: ә ріпті тең сіздіктер қ ұ растыру.