Остеоартроз

Остеоартроз (osteoarthrosis, син.: деформациялаушы артроз) – буындардың (жә не де буынаралық тың) деформациялануына ә келіп соқ тыратын созылмалы дистрофиялық ауру. Жиірек орта жә не егде жастағ ы ә йелдерде кездеседі.

Этиология жә не патогенез. Толық анық талмағ ан. Остеоартроз кезінде шеміршектің қ алыпты метаболикалық процесі бұ зылады жә не оның уақ ытынан бұ рын қ артаюы жү реді деп саналады. Сонымен қ атар ағ задағ ы эндокриндік-алмасу бұ зылысы, созылмалы микрожарақ аттар, тұ қ ымұ қ уалайтын бейімделушіліктің де маң ызы зор. Екіншіден, буындық детриттің синовиалды қ абатының тітіркенуіне қ арсы жауап ретінде рекативті қ абыну – синовит туындайды. Мұ нымен қ оса остеофиттің дамуымен жү ретін сү йек тінінің компенсаторлық ұ лғ аюы, субхондральді остеосклероз дамиды.

Патологоанатомиялық кө рініс. Шеміршек тінінде дистрофиялық ө згерістер байқ алады: шеміршек серпімділігін жоғ алтады, оның буындық беті қ ұ рғ айды, кө мескіленеді, кедір-бұ дыр болады. Анағ ұ рлым ауыр жағ дайларда остеофит некрозы, перихондральді остеосклероз жә не екіншілік артроз анық талады. Шеміршектегі жә не буынаралық тағ ы қ абыну ө згерістері екіншілік процесс ретінде дамиды жә не кө п жағ дайда анық байқ алмайды.

Клиникалық кө рінісі. Омыртқ ағ а, тө менгі бө ліктің ірі буындарына, сонымен қ атар дистальді фалангааралық буындарғ а физикалық кү ш тү скенде туындайтын ауырсынуғ а шағ ымданады.

Қ арап тексеру ә дісі тек аурудың ауыр дең гейінде ғ ана буындар деформациясы мен сол жердің тіні айналасында ісіну бар екендігін анық тауғ а мү мкіндік береді. Ал пальпацияда зақ ымдалғ ан буын ацналасындағ ы тіндерде ауырсыну байқ алады. Буындардағ ы қ озғ алыс аз-маз шектелген. Тек аурдың Ш сатысында ғ ана, айқ ын морфологиялық ө згерістер (буын деформациясы жә не буын саң ылауының бітелуі) туындауы ә серінен, қ озғ алыс тү пкілікті шектеледі. Кө бінесе бұ л ө згерістер жамбас-сан буындарына қ атысты дамиды. Науқ астарда қ озғ алыстың шектелуі, “ү йрек тә різді жү ріс” байқ алады. Бұ л ө згерістерден соң, сан буынының шығ ып кетуі немесе буынның кенеттен болғ ан деформациясынан кейін қ озғ алыс мү лдем шектеледі.

Лабораториялық зерттеулерде (ЭТЖ-ның мө лшері сә л жоғ арылауын есептемегенде) айтарлық тай ө згерістер байқ алмайды.

Рентгенографияда буын саң ылауының тарылуы, остеофиттің болуы, эпифизде шоқ тә різді жарық тану, ә р тү рлі дең гейдегі буындар деформациясы, буын таюы анық талады.

Ағ ымы жә не асқ ынуы. Созылмалы, ұ дайы ү демелі. Буында айтарлық тай ө згерістер туындауы ә серінен буынның таюы (кө бінесе жамбас-сан буыны), осы аурудың асқ ынуына жатады.

Емі. Ең бірінші кезекте ауырсынуды басатын жә не қ абынуғ а қ арсы препараттар, трасилолды буын ішіне енгізу (шеміршектің дегенеративті ө згеруіне қ атысатын протеаза ингибиторы), сонымен қ атар шеміршек мукополисахаридтерінің ыдырауын кү шейтетін препараттар қ олданылады. Қ оымша ем ретінде емдік дене шынық тыру, физиотерапия (негізінен жылытқ ыш процедуралар) тағ айындалады.

ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ ВАСКУЛИТ

Геморрагиялық васкулит (vasculitis haemorrhagica) – капиллярлардың, ұ сақ қ ан тамырларының зақ ымдалуымен жә не кө птеген геморрагиялардың туындауымен жү ретін жү йелі ауру.

Этиология. Аз зерттелген, алайда геморрагиялық васкулит кейбір инфекциялық аурулармен (грипп, ангина, туберкулез жә не т.б.) қ атар жү ретіні немесе кейбір тағ амдық заттарғ а, дә рілік заттарғ а жоғ ары сезімталдылық тың ә серінен туындайтыны белгілі. Дә л қ азіргі уақ ыта ең ық тималдығ ына аурудың аутоиммундық генезі жатқ ызылады. Геморрагиялық васкулитпен ауыратын науқ ас қ анында қ ан тамыр қ абырғ асының эндотелиалды жасушасына ө зіндік антидене анық талады.

Патологоанатомиялық кө рініс. Теріде, асқ азан-ішек жолында, басқ а да ағ заларда (буындар, бү йрек) кө птеген қ ан қ ұ йылулар байқ алады. Гистологиялық зерттеуде геморрагия аймағ ында капиллярлар жә не ұ сақ қ ан тамырлар зақ ымдалуы, тамыр қ абырғ асының некрозы, тромбоз, тамыр саң ылауының тарылумен жү ретін интима пролиферациясы, периваскулярлы инфильтраттарды анық тауғ а болады.

Клиникалық кө рініс. Аталғ ан аурудың ө зіне тә н белгісі – теріде кө птеген геморрагиялық бө ртпелер пайда болуымен, кө бінесе дененің, тө менгі бө ліктің сол жақ жә не оң жағ ында симметриялы тү рде орналасады. Буындардың зақ ымдалуымен қ оса дамығ анда, олардың ауырсынуы, қ озғ алыстың шектелуі, буынаралық тіндердің домбығ уы сияқ ты кө рініс береді.

Васкулиттің абдоминальді тү рінде, геморрагиялық бө ртпелер асқ азан-ішек жолдарының жә не іш қ уысының шырышты қ абатында пацда болады. Ауырсыну сипаты ө те кү шті, аз жиілікте қ анды жә не қ ан аралас қ ұ сық болады. Науқ астың жағ дайы нашарлайды.

Науқ асты тексеру барысында іш қ абырғ асының бұ лшық еттерінде тырысу (“іщ теспесі” сияқ ты) байқ алады. Кейбір жағ дайларда геморрагиялық васкулит бү йректің (жедел немесе созылмалы гломерулонефрит) жә не т.б. ағ залардың зақ ымдалуымен жү руі мү мкін.

Аурудың жең іл сатысында қ ан анализінде айтарлық тай ө згеріс байқ алмайды, ал ауыр ағ ымды қ ан кетулерде гипохромды анемия туындайды. Қ анда тромбоцит жә не фибриноген мө лшері қ алыпты болады, қ ан ұ йығ ыштығ ы, қ ан ағ у уақ ыты, ұ ан қ оюлығ ының ретракциясы ө згермейді. Кө п жағ дайда “шымшу (щипок)”, “жгут (бұ рау)” жә не Битторф-Гушинский симптомдары оң болады.

Ағ ымы жә не асқ ынуы. Аурудың ағ ымы ремиссия мен асқ ыну сатысының кезектесуі арқ ылы жедел (бірнеше кү ннен бірнеше аптағ а дейін) жә не созылмалы тү рде ө теді. Науқ астың ө лімі профузды (кө п мө лшерде) қ ан кету, ө мірге маң ызды ағ заларғ а қ ан қ ұ йылу, ішек некрозы, бү йрек зақ ымдалуы салдарынан болады.

Емі. Симптоматикалық. Ә лсіз аллергияғ а қ арсы ә сер ететін жә не қ ан тамыр қ абырғ асын нығ айтатын препарат – калций хлоридті, тамырлық тү рінде – салицилаттар мен бутадионды кө ктамырғ а енгізеді.

Аурудың созылмалы ағ ымында аминохинолиндік преапараттарды, кө п мө лшерде аскорбин қ ышық ылын тағ айындайды. Картикостероидтық препараттар беру арқ ылы оң тайлы нә тижеге жетуге болады. Бұ л аталғ ан препарат кө п жағ дайда ауру белгілерінің кері дамуына алып келетін, аутоиммундық реакция кө рінісін ә лсіретеді. Сонымен қ атар антигистаминдік пепараттар (димедрол, дипразин). Созылмалы инфекция ошақ тарына санация жү ргізіледі.

Қ ОСАЛҚ Ы КЕСТЕ

Ересектердегі лабараториялық кө рсеткіштер(норма)

Бұ л қ арастырылып отырғ ан материалдарғ а заманауи толық тылулар енгізілген жә не кейбір лабораториялық кө рсеткіштер нақ ты кө рсеткіштермен ауыстырылғ ан. Ресейдің Еуропалық бө лігінде отандық авторлармен стандартты жағ дайда дайындалғ ан. Экстримальды климатты аудандарда (қ ыйыр солтү стік, солтү стік-шығ ыс, оң тү стік), сонымен қ атар халық тың генетикалық бейімделуіне байланысты кейбір кө рсеткіштерге ө згертулер енгізілген. Тексеруге алынғ ан барлық қ ан кө рсеткіштері таң ертең гі сағ ат 7-9 шамасында, 12-14 сағ аттық тү нгі аштық кезең нен кейін алынады. Осы зертханалық зерттеулерді бағ алай отырып фармакологиялық заттар мен витаминдер ә сері тағ айындалады жә не халық ты диспансериязациялау керектігі анық талады.

Лабораториялық кө рсеткіштер бірлік жү йесі бойынша, халық аралық бірлік (СИ) жә не СИ-ге есептеуге арналғ ан коэфициенттік кесте берілген.

Қ ан жә не қ ан тү зуші органдарды зерттеу

Клиникалық зерттеу

1-кесте. Перифериялық қ ан

2-кесте. Лейкоциттік формула

¹ – ең тө мен кө орсеткіш – таң ертең, ең жоғ ары кө рсеткіш – тү нде