Узнiкн. Бел.: розн. падых.ы i канцэп.

Адзiнай думкi няма. Iснуе некалькi канц.: вялiкарус. i польская - адмаўлялi iснаванне самаст. беларус. этнасу на той падставе, што ў нас. Бел. быццам не было самаст. славянскай мовы. Адны лiчылi белар. часткай польскага этнасу, а iншыя – часткай велiкарус. этнасу. Памылков. даказана Я.Карскім у рабоце “Беларусы”.

У пач. XX ст. з`яв. крывiцкая канц. (аутары Пагодзін і Ластоускі). Яна заснавана на сцвярджэннi аб тым, што продкамi беларусаў з`яўляюцца крывiчы. Памылковасць канц. ў тым, што крывiчы займалi толькi паўн. i цэнтр. частку Бел., і неадпаведн. знікнення крыв. (да сяр. 12 ст.) і з’яулення бел. народн. (2-я пал. 15 – 1-я пал. 16 ст.).

Пазней была выпрацавана крыв.-дрыгав.-радзiмiчская канц. (аутары Карскі, Пячэта, Запольскі). Аднак гэта канц., як i папяр., не ўлiчвае таго, што крыв., дрыгав. i радзiмiчы знiклi да сяр. XII ст., калi бел. этнас не сфармiравауся.

Асабл. вядомасць мае балцкая канц. (аутар Сядоу). Паводле яе, змяшэнне славян з балтамi прывяло да з`яўлення бел. этнасу. Абгрунтаваннем тэорыi з`яўляецца наяўнасць элементаў балцкай культуры i мовы ў культуры i мове бел.. Аднак гэтыя эл-ты маюць iндаеўрап. паходж., уласцiвыя як славянам, так i балтам.

Частка навукоўцаў прытрымлiваецца думкi аб тым, што агульным продкам рускiх, беларусаў i ўкраiнцаў з`яўлялася старажытнаруская народнасць. Яна сфармiравалася ў вынiку змешвання крывiчоў, дрыгавiчоў, радзiмiчаў, палян, вяцiчаў i iнш. у IX—X ст. У якасцi доказаў iснавання старажытнарускай народнасцi навукоўцы прыводзяць наступныя аргументы: iснаванне агульнай мовы ўсходнiх славян; адзiнства матэрыяльнай культуры; наяўнасць этнiчнай самасвядомасцi насельнiцтва Старажытнай Русi; наяўнасць агульнай тэрыторыi старажытнарускай народнасцi, якая ўспрымалася як «Русь».

Iснуе таксама фiнская канц. (аутар Ласкоу), падставай якой служыць наяўнасць гiдранiмаў фiна-угорскага паходжання ў паўн. частцы Бел.. Т. ч., продкамi бел. маглi быць фiна-угоры. Але фіна-угор. нас. было асіміляв. балтамі і таму

У пачатку 90-х гадоў ХХ ст. новую канцэпцыю ўзнікнення беларусаў распрацаваў гісторык-этнограф М. Піліпенка- крывічы, дрыгавічы і радзімічы кансалідаваліся ў новую агульнаславянскую этнічную супольнасць, іх тэрыторыі сталі агульнай этнічнай тэрыторыяй, якая атрымала назву “Русь”. Паходжанне назвы “Белая Русь”: чысціня рэк і блакітнасць азёр, мноствам снегу, незалежнасцю ад татара-манголаў і літоўскіх князёў (“белая” у дадзеным выпадку –незалежная, вольная), светларусыя валасы і блакітныя вочы жыхароў, белае адзенне, якое “при дворе царском в почтении было”, ці ад белага колеру світак, сукенак і кашуль, якія насілі жыхары гэтых зямель.Колеры атаясамліваліся са старанамі свету: белы – з захадам, блакітны – з усходам, чорны – з поўначчу, чырвоны – з поўднем: тэрыторыя старажытнай Русі дзялілася на “Белую Русь”, “Чорную Русь” і “Чырвоную Русь”.Заходнюю частку беларускай этнічнай тэрыторыі доўгі час называлі “Чорная Русь”: магчыма абазначала залежную тэрыторыю, язычніцтва-хрысціянства, далі назву балты: чорны-захад, белы-усход.